CK-waarde bloed: te hoog, te laag en normaal

Last Updated on 7 augustus 2023 by M.G. Sulman

Creatinekinase (CK; voorheen creatine-fosfokinase (CPK) genoemd) is een belangrijk enzym dat wordt aangetroffen in je skeletspieren, hartspier en hersenen ten behoeve van de energiehuishouding van de cel. Wanneer een van deze weefsels beschadigd is, lekken ze creatinekinase in je bloedbaan. Verhoogde CK-waarden kunnen wijzen op spierletsel of een ziekte. Een extreem hoge CK-activiteit ontstaat bij rhabdomyolysis. Rhabdomyolyse betekent een overmatige afbraak van spierweefsel. Dit kan door talrijke aandoeningen worden veroorzaakt. Maar je hoeft niet meteen in de stress te schieten bij een verhoogde CH-waarde in het bloed, want het kan ook komen door (flinke) lichamelijke inspanning.  Hoewel de normaalwaarde van laboratorium tot laboratorium kan variëren, ligt een normaal CK-niveau gewoonlijk tussen 20 en 200 IU/L.

Wat is creatinekinase (CK)?

Creatinekinase (CK) is een enzym dat voornamelijk voorkomt in je hart en skeletspieren, maar er zitten ook kleine hoeveelheden in je hersenen. De cellen in je skeletspieren, hartspieren of hersenen geven creatinekinase af aan het bloed wanneer ze beschadigd zijn.

Een enzym is een eiwit dat werkt als een macromoleculairekatalysator om een specifieke biochemische reactie teweeg te brengen.

De kleine hoeveelheid CK die normaal gesproken in je bloed zit, is voornamelijk afkomstig van je skeletspieren. Dit zijn de spieren die aan je botten en pezen vastzitten. Elke aandoening, verwonding of gebeurtenis die spierschadeveroorzaakt en/of de productie of het gebruik van spierenergie verstoort, verhoogt het CK-gehalte in je bloed. Intensieve lichaamsbeweging kan bijvoorbeeld de CK-waarde verhogen. Spierziekten (myopathieën) zoals spierdystrofie kunnen ook de CK-waarde in je bloed verhogen.

Drie soorten creatinekinase

Er bestaan 3 soorten creatinekinase:

• CK-MM: voornamelijk gevonden in je skeletspieren.
• CK-MB: Meestal gevonden in je hartspier.
• CK-BB: Meestal gevonden in je hersenweefsel.

Het totale creatinekinase krijg je als je alle drie de types bij elkaar optelt.

Wat is een creatinekinase (CK)-onderzoek?

Een creatinekinase (CK)-test meet de hoeveelheid creatinekinase in je bloed. Verhoogde CK-spiegels kunnen wijzen op skeletspier-, hart- of hersenbeschadiging of degeneratie, hetzij chronisch (langdurig) of acuut (kortdurend).

Wat is de functie van creatinekinase (CK)?

De functie van CK is om een fosfaatgroep, een groep natuurlijke chemicaliën, toe te voegen aan creatine, een stof in je spiercellen die je spieren helpt energie te produceren. Wanneer CK fosfaten toevoegt aan creatine, verandert het de creatine in het hoogenergetische molecuul, fosfocreatine, dat je lichaam gebruikt om energie op te wekken. Kortom, CK is nodig voor de energiehuishouding van de cel.

CK komt in je bloedbaan terecht wanneer je spieren, hart of hersenen acute schade of chronische degeneratie (achteruitgang) ervaren. Wanneer je spieren beschadigd zijn, breken de spiercellen open en lekt hun inhoud, inclusief creatinekinase, in je bloedbaan.

CK-waarde bloed: te laag

Verlaagde CK-waarden kunnen worden gezien bij chronische spieratrofie.

CK-waarde bloed: te hoog

Een verhoogde CK-waarde wijst op recente weefselschade. Het wijst echter niet op een oorzaak of de locatie van de schade.

Bovendien is een normale CK-waarde niet per se optimaal. Het is heel wel mogelijk dat een gezond persoon een hogere CK-waarde heeft. Bovendien kunnen mensen van Afrikaanse afkomst tot 70% hogere CK-waarden hebben dan gezonde blanke mensen. De arts zal de uitkomsten van de test interpreteren, rekening houdend met je medische geschiedenis en andere testresultaten, en zal deze indien nodig herhalen.

Ook kan er een ‘valse’ hoge CK zijn als gevolg van intensieve lichaamsbeweging. Om er zeker van te zijn dat de stijging van CK alleen te wijten is aan lichaamsbeweging, moet de test worden herhaald na een week rust (dat wil zeggen 7 dagen zonder lichaamsbeweging).

Als een verhoogde CK-waarde aanhoudt, is de kans groter dat dit te wijten is aan een onderliggend gezondheidsprobleem. Mensen met een verhoogde creatinekinase als gevolg van een onderliggend gezondheidsprobleem kunnen de volgende symptomen ervaren:

• Spierzwakte
• Spierkrampen
• Spierpijn
• Vermoeidheid
• Onvermogen om te sporten (vanwege pijn of zwakte)
• Donkere urine

Oorzaken van hoge creatinekinasespiegels

Onderstaande oorzaken worden vaak geassocieerd met verhoogde creatinekinase.

Lichamelijke beweging en sportbeoefening

Lichaamsbeweging en sportbeoefening zijn de belangrijkste oorzaak van verhoogde creatinekinasespiegels. CK-spiegels stijgen tijdelijk tot meer dan 30 keer de bovengrens van normaal binnen 24 uur na het verrichten van zware fysieke activiteit en dalen vervolgens langzaam terug naar normaal gedurende de daaropvolgende 7 dagen. In welke mate CK-pieken optreden, hangt af van het type en de duur van de beweging of sportbeoefening. Mensen die normaliter weinig bewegen, vertonen vaak grotere pieken in CK-niveaus doordat er meer spierbeschadiging optreedt. Atleten hebben daarentegen hogere CK-waarden in rust in vergelijking met niet-sporters.

Overgewicht en obesitas

Een hoge CK-waarde kan ook worden aangetroffen bij mensen met overgewicht en obesitas. Wetenschappers hebben hier een mogelijke verklaring voor gevonden. Ze ontdekten dat mensen met obesitas en overgewicht meer fast-twitch (type II) spiervezels hebben en minder slow-twitch (type I) spiervezels. Fast-twitch spiervezels hebben een hogere CK-activiteit.¹Yen CH, Wang KT, Lee PY, Liu CC, Hsieh YC, Kuo JY, Bulwer BE, Hung CL, Chang SC, Shih SC, Hu KC, Yeh HI, Lam CSP. Gender-differences in the associations between circulating creatine kinase, blood pressure, body mass and non-alcoholic fatty liver disease in asymptomatic asians. PLoS One. 2017 Jun 30;12(6):e0179898. doi: 10.1371/journal.pone.0179898. PMID: 28665956; PMCID: PMC5493338. Dit fast twitch weefsel kenmerkt zich vanwege zijn explosieve kracht. Ook krachtsporters hebben relatief veel fast twitch vezels.

Onderliggende gezondheidsproblemen

Creatinekinase neemt toe bij spier-, hart- of hersenschade. Dit kan worden veroorzaakt door een onderliggende ziekte of aandoening, waaronder:

• Spierblessures, lichamelijk trauma en brandwonden.
• Genetische spieraandoening, zoals spierdystrofie (Duchenne spierdystrofie.
• Infecties door virussen, bacteriën, schimmels of parasieten die spierafbraak veroorzaken.
• Koorts, vergezeld van rillingen.
• Onderkoeling.
• Hormonale aandoeningen, zoals hypothyreoïdie (traag werkende schildklier), de ziekte van Addison, acromegalie (een niet-aangeboren en zeer zeldzame aandoening van de hypofyse) en het syndroom van Conn/hyperaldosteronisme (een aandoening waarbij te veel aldosteron wordt geproduceerd in de bijnieren).
• Metabole stoornissen zoals hyponatriëmie (laag natriumgehalte), hypokaliëmie (laag kaliumgehalte) of hypofosfatemie (laag fosfaatgehalte).
• Diabetes, wanneer het spierdisfunctie (myopathie) veroorzaakt
• Sommige gevallen van auto-immuunziekten wanneer de spieren erbij betrokken zijn, zoals lupus, reumatoïde artritis en coeliakie.
• Hartaanval of hartinfarct.
• Hartspierontsteking (myocarditis).
• bepaalde hersenaandoeningen.
• Hoofdletsel / hersenletsel
• Aanvallen /  epilepsie.
• Sommige vormen van kanker.

Medische interventies

Medische interventies waarbij weefsels beschadigd raken, zoals injecties in de spieren of elk type operatie, zullen de CK-waarden in meer of mindere mate verhogen.

Geneesmiddelen en gifstoffen (drugs)

Cocaïne verhoogt het CK-gehalte.²Counselman FL, McLaughlin EW, Kardon EM, Bhambhani-Bhavnani AS. Creatine phosphokinase elevation in patients presenting to the emergency department with cocaine-related complaints. Am J Emerg Med. 1997 May;15(3):221-3. doi: 10.1016/s0735-6757(97)90000-0. PMID: 9148972.

Ook gifstoffen zoals slangengif of koolmonoxide kunnen de CK-waarden verhogen.³Wang HT, Xu XX, Li YP. [Striated muscular injury and myocardiac injury caused by acute carbon monoxide poisoning]. Zhonghua Lao Dong Wei Sheng Zhi Ye Bing Za Zhi. 2005 Dec;23(6):435-7. Chinese. PMID: 16405777.⁴Ireland G, Brown SG, Buckley NA, Stormer J, Currie BJ, White J, Spain D, Isbister GK; Australian Snakebite Project Investigators. Changes in serial laboratory test results in snakebite patients: when can we safely exclude envenoming? Med J Aust. 2010 Sep 6;193(5):285-90. doi: 10.5694/j.1326-5377.2010.tb03909.x. PMID: 20819048.

Er zijn ook medicijnen die de CK-waarden kunnen verhogen:

• Statines (cholesterolverlagende medicijnen)
• Fibraten (deze worden voornamelijk gebruikt bij een te grote hoeveelheid triglyceriden in het bloed)
• Bètablokkers en angiotensine II-receptorblokkers (gebruikt om de bloeddrukwaarden te verlagen)
• Glucocorticoïden (om ontstekingen te verminderen)
• Antipsychotica
• Antibiotica, antiretrovirale middelen en antimalariamiddelen
• Isotretinoïne, een medicijn tegen acne
• Colchicine, gebruikt om jicht te voorkomen
• Medicijnen voor chemotherapie

Waarom CK-waarde testen?

Met een bloedonderzoek kan de hoeveelheid CK in het bloed gemeten worden. De arts kan dit bloedonderzoek aanvragen wanneer hij een hartinfarct vermoedt. Of als je symptomen hebt van een spieraandoening.

Betekenis van de uitslag

Een verhoogde CK-waarde in het bloed betekent dat er sprake is van spierschade. Dit kan allerlei oorzaken hebben. Het kan gaan om het hart, maar ook om andere spieren in het lichaam. Een verhoging betekent niet per se dat er sprake is van een ziekte. Ook na flinke lichamelijke inspanning kan het CK (tijdelijk) verhoogd zijn.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over CK-waarde in het bloed, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.