Jicht: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 8 januari 2024 by M.G. Sulman

Jicht is een vorm van reuma waarbij zich kleine kristallen vormen in en rond de gewrichten. Het wordt veroorzaakt door een te hoge urinezuurspiegel in je lichaam. Het urinezuur lost niet meer volledig op in het bloed en slaat neer in de vorm van kristallen. Bij jicht wordt je getroffen door plotselinge aanvallen van hevige pijn en zwelling in een gewricht, meestal de grote teen of voet. Jicht kan zich voordoen in diverse gewrichten zoals de grote teen, enkels, knieën, vingers en ellebogen. Over het algemeen komt jicht vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Hoe ziet jicht eruit? Jicht wordt gekenmerkt door plotselinge aanvallen van intense gewrichtspijn, zwelling, roodheid en warmte, meestal in de basis van de grote teen. Tijdens een jichtaanval kan de huid over het aangetaste gewricht er glanzend en ontstoken uitzien.

Jicht
Jicht / Bron: Wikimedia Commons

Wat is jicht?

Jicht is een stofwisselingsziekte waarbij het urinezuurgehalte in het bloed stijgt. Er ontstaan ​​urinezuurkristallen die zich afzetten in gewrichten. Jicht kan daarom met pijnlijke of stijve gewrichten gepaard gaan. De kristallen bezinken ook in de nier. Indien jicht onbehandeld blijft, kunnen nierstenen optreden en kan e rook nierschade ontstaan.

Synoniemen

De medische benaming van jicht is artritis urica. Het staat ook wel bekend als jichtartritis.

Wie krijgt het?

Ongeveer 80 procent van de jichtpatiënten zijn mannen. De ziekte treft hen meestal tussen de 40 en 60 jaar, zelden op jongere leeftijd. Vrouwen krijgen meestal geen jicht voor de overgang. Mogelijk bieden de vrouwelijke geslachtshormonen enige bescherming.

De meeste mensen die lijden aan jicht hebben aanleg om hoge urinezuurspiegels te krijgen. Er zijn echter verschillende triggers die het ontstaan ​​van jicht bevorderen, waaronder ziekten, medicijnen, maar ook ongezonde voeding, gebrek aan lichaamsbeweging en obesitas. Jicht wordt daarom ook wel een leefstijlgerelateerde stofwisselingsziekte genoemd.

Symptomen van jicht

Voorkeursplekken

Elk gewricht kan worden getroffen door jicht. Meestal manifesteert jicht zich in gewrichten aan de uiteinden van de ledematen, zoals de tenen, enkels, knieën en vingers.

Jicht in de rechtse dikke teen
Jicht in de rechtse dikke teen / Bron: Wikimedia Commons

Verschijnselen

Symptomen van jicht zijn onder meer:

  • ernstige pijn in één of meer gewrichten
  • het gewricht voelt warm en pijnlijk aan
  • zwelling in en rond het aangedane gewricht
  • rode, glanzende huid over het getroffen gewricht

Jichtknobbeltjes

Soms verschijnen er witgele knobbeltjes onder de huid. Bijvoorbeeld op je vingers, tenen, knie, elleboog, op de oorschelp of bij de hiel. Dit zijn ophopingen van urinezuurkristallen. Dit zijn zogeheten jichtknobbels, ook wel tophi of topheuse jicht genoemd. Deze ontstaan wanneer er jarenlange opeenhoping van urinezuurkristallen plaatsvindt.

Jichtknobbel op de elleboog / Bron: Wikimedia Commons

Verloop en duur

Symptomen ontwikkelen zich snel binnen een paar uur en duren meestal drie tot tien dagen. Na deze tijd zou de pijn moeten verdwijnen en zou het gewricht weer normaal moeten worden. Bijna iedereen met jicht krijgt op een bepaald moment, meestal binnen een jaar, te maken met nieuwe jichtaanvallen.

Oorzaak van jicht

Urinezuurkristallen in een gewricht

Jicht wordt veroorzaakt door een ophoping van een stof genaamd urinezuur in het bloed. Urinezuur is een giftig afvalzuur. Het wordt gevormd bij de stofwisseling van purines. Dit zijn stoffen die vrijkomen bij de afbraak van cellen in het lichaam. Ook komen er purines vrij bij de vertering van bepaald purinehoudend voedsel, zoals spiervlees van met name rood vlees (van rund, varken en lam) en orgaanvlees. Maar ook vis (behalve vette zeevis), garnalen en kreeft zorgen volgens het Voedingscentrum ook voor een stijging in urinezuur. Als je te veel urinezuur aanmaakt of je nieren er niet genoeg uitfilteren, kan dit zich ophopen en kleine scherpe kristallen in en rond de gewrichten veroorzaken. Deze kristallen kunnen ervoor zorgen dat het gewricht ontstoken (rood en gezwollen) en pijnlijk wordt.

Risicofactoren

Factoren die de kans op jicht kunnen vergroten, zijn onder meer:

  • obesitas, hoge bloeddruk en/of diabetes
  • een naast familielid hebben met jicht
  • nierproblemen
  • het eten van voedsel dat een ophoping van urinezuur veroorzaakt (zie boven)
  • te veel bier of sterke drank drinken
jicht in de knie
jicht in de knie / Bron: Wikimedia Commons

Onderzoek en diagnose

De arts zal vragen stellen over de klachten die je ervaart, hoe vaak het voorkomt en hoelang de klachten aanhouden. daarna volgt lichamelijk onderzoek. De arts zal het aangetaste gewricht onderzoeken op zwelling, roodheid en warmte. Vervolgonderzoek kan bestaan uit:

  • Bloedonderzoek: een test kan de hoeveelheid urinezuur in je bloed meten.
  • Beeldvormende onderzoek: röntgenfoto’s, een echografie of MRI-scan.
  • Aspiratie: de arts kan een naald gebruiken om vloeistof uit het gewricht te trekken. Met behulp van een microscoop kan er gekeken worden naar urinezuurkristallen (hetgeen de diagnose ‘jicht’ bevestigt) of een ander probleem (zoals bacteriën met infectie of ander type kristal).

Behandeling van jicht

Medicijnen

De arts kan medicijnen voorschrijven en adviezen geven om de symptomen te verlichten tijdens een aanval. Een icepack kan je helpen omgaan met de pijn van een jichtaanval. Bij een aanval van jicht helpen en NSAID’s , zoals  ,  of tegen de pijn. Een andere mogelijkheid is Colchicine remt ontstekingen, vooral ontstekingen in gewrichten door jicht. Als tabletten onvoleodne soelaas bieden, of als je ze niet mag gebruiken, dan kun je een injectie met corticosteroïden in het gewricht krijgen om de ontsteking te remmen.

Het voorkomen van een jichtaanval

Door een combinatie van veranderingen in levensstijl, zoals afvallen of het veranderen van je dieet, en het nemen van medicijnen die de urinezuurspiegels verlagen, zoals allopurinol. Dit medicijn voorkomt dat het lichaam purine verandert in urinezuur. In de loop van enkele weken tot maanden verlaagt het de hoeveelheid urinezuur in je bloed. Wanneer de concentratie urinezuur in je bloed onder ene bepaald niveau zit (meestal onder de 0,35 mmol/l), lost het urinezuur dat neergeslagen is in de gewrichten op. De jichtknobbeltjes verdwijnen dikwijls na een half jaar tot een jaar.

Voeding en jicht

Er zijn veel misvattingen over voeding en jicht. Er wordt bijvoorbeeld vaak gedacht dat voedingsmiddelen zoals citrusvruchten een jichtaanval triggert. Er is echter geen bewijs dat dit zo is. Verschillende onderzoeken hebben echter aangetoond dat mensen met jicht eerder geneigd zijn bepaalde voedingsmiddelen te eten. Deze voedingsmiddelen bevatten meestal hoge niveaus van purines. Dit zijn stoffen die vrijkomen bij de afbraak van cellen door het lichaam. Ongeveer een derde van de purines in het lichaam komt uit de voeding een stof die in het lichaam kan worden omgezet in urinezuur. Purinerijk voedsel omvat:

  • vlees – vooral rood vlees en orgaanvlees, zoals lever, nieren en hart
  • zeevruchten – met name schaaldieren, sint-jakobsschelpen, mosselen, haring, makreel, sardines en ansjovis
  • voedingsmiddelen die gist bevatten – zoals Vegemite (een zwart smeerbaar broodbeleg uit Australië) en bier.

Er is anno 2023 echter zeer weinig wetenschappelijk bewijs dat het vermijden van de hierboven genoemde purinerijke voedingsmiddelen jichtaanvallen met succes kan verminderen.

Het is verstandig een voedingsdagpoekje bij te houden en als je merkt dat bepaalde voedingsmiddelen jouw jichtaanvallen veroorzaken, kun je er baat bij hebben om de hoeveelheden van die voedingsmiddelen in je dieet te verminderen. Niet alle purinerijke voedingsmiddelen veroorzaken jicht. Een aantal groenten (asperges, champignons, bloemkool en spinazie) zijn bijvoorbeeld ook rijk aan purines, maar lijken minder snel jicht te veroorzaken dan diëten met vlees en schaaldieren.

Zuivelproducten, die purines kunnen bevatten, lijken zelfs het risico op jicht te verlagen. Voor de meeste mensen met jicht is een gezond en gevarieerd dieet alles wat nodig is, naast medicijnen om de urinezuurspiegel te verlagen. De meeste mensen die medicijnen gebruiken om de urinezuurspiegel te verlagen, merken dat ze nog steeds purinerijk voedsel kunnen eten zonder aanvallen van jicht door voorzichtig te zijn met de hoeveelheid die ze eten.

Jicht en alcohol

Het drinken van alcohol kan het risico op een jichtaanval vergroten, aangezien het de hoeveelheid urinezuur in je bloed kan verhogen. Hoewel het mogelijk is om jichtaanvallen onder controle te krijgen zonder alcohol volledig te schrappen, is het van belang om de hoeveelheid alcohol die je drinkt te verminderen en binge drinking (veel alcohol tegelijk drinken) te vermijden.  Drink niet of althans niet meer dan 1 glas alcohol op een dag en niet iedere dag.

Prognose

Onbehandelde jicht kan leiden tot blijvende gewrichtsschade. De ophoping van urinezuur in de gewrichten en weke delen wordt tophi of jichtknobbeltjes genoemd. Het gaat hierbij om kleine wit doorschemerende nodi of knobbeltjes in de huid, deels aan het oppervlak. Dit zijn dus ophopingen van urinezuurkristallen.

Sommige mensen met jicht kunnen ook andere gezondheidsproblemen krijgen, zoals ernstige artritis, nierstenen en hartaandoeningen.

Jichtknobbeltje op het oor / Bron: Wikimedia Commons

Preventie

Bepaalde leefstijlveranderingen kunnen jicht helpen voorkomen:

  • Drink veel water om je nieren beter te laten functioneren en uitdroging te voorkomen.
  • Beweeg regelmatig om op een gezond gewicht te blijven. Extra gewicht verhoogt het urinezuur in je lichaam en legt meer druk op de gewrichten.
  • Doe je best om de purines in je lichaam te beperken, aangezien purines de opbouw van urinezuur kan veroorzaken.
Water drinken
Veel water drinken / Bron: Pixabay

Bepaalde medicijnen kunnen leiden tot verhoogde urinezuurspiegels. Deze medicijnen omvatten:

  • Diuretica, ook bekend als ‘plaspillen’.
  • Immunosuppressiva of geneesmiddelen die worden gebruikt om het immuunsysteem te vertragen (vaak bijvoorbeeld bij orgaantransplantaties).

Kwakzalverij

In 1899 waarschuwde de Vereeniging tegen kwakzalverij tegen het middel Tannhauser’s citroensapkuur dat zou helpen tegen onder meer jicht. Uit het Dagblad van Zuidholland en ’s Gravenhage d.d. 11 december 1899:

Bron: Residentienieuws.. “Dagblad van Zuidholland en ’s Gravenhage”. ‘s-Gravenhage, 11-12-1899, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 16-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000902187:mpeg21:p00001

Video over jicht

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over jicht of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.