Jichtknobbels: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 8 januari 2024 by M.G. Sulman

Jichtknobbels, ook bekend als tophi of topheuze jicht, ontstaan als er zich urinezuur ophoopt in je gewrichten. Als dit niet wordt behandeld, kan het leiden tot beperking van de beweging in je gewrichten en andere problemen. Jochtknobbels zien er vaak uit als gezwollen, bolvormige bulten net onder je huid, vooral op je gewrichten. Tophi zijn eigenlijk een symptoom van jicht, een aandoening waarbij urinezuur kristalliseert in gewrichten, zoals die in je voeten en handen. Jicht kan zorgen voor heftige pijn, ook wel jichtaanvallen genoemd. Als jicht niet wordt behandeld, kan het een langdurige aandoening worden en het risico op het ontwikkelen van tophi en schade aan je gewrichten vergroten.

Wat zijn jichtknobbels?

Jichtknobbels ontstaan door een langdurige ophoping van urinezuurkristallen in het lichaam. Deze kristallen vormen gele/witte bobbels op plaatsen zoals tenen, vingers, ellebogen, en zelfs oorschelpen. Hoewel de knobbels zelf niet pijnlijk zijn, belemmeren ze de mobiliteit. Wanneer de bultjes openbarsten, komt er een korrelige witte substantie vrij, vergelijkbaar met tandpasta, wat de urinezuurkristallen zijn. Deze kristallen veroorzaken ontstekingen in de gewrichten. Het optreden van jichtknobbels hoeft niet noodzakelijk gepaard te gaan met jichtaanvallen. Bij een verlaging van de urinezuurspiegel worden de tophi geleidelijk kleiner. Het kan jaren duren voordat ze volledig verdwijnen. Door behandeling door een huisarts kunnen de klachten als gevolg van jichtknobbels worden verminderd en op termijn zelfs verdwijnen, vaak na een halfjaar tot een jaar.

Wie krijgt het?

Mensen die vaak en ernstige jichtaanvallen hebben, hebben meer kans op het ontwikkelen van jichtknobbels. Als je zelden last hebt van een jichtaanval (misschien maar één of twee keer per jaar), is de kans kleiner dat je deze knobbeltjes krijgt. Degenen die regelmatig hevige jichtaanvallen hebben, hebben namelijk constant te hoge urinezuurspiegels. Iedereen met jicht kan dit ervaren, maar het risico neemt toe als je de aanwijzingen van je arts niet opvolgt en de voorgeschreven medicijnen om de urinezuurspiegels onder controle te houden niet inneemt.

Oorzaak van tophi

Bij jicht kunnen zich urinezuurkristallen ophopen in de huid, wat resulteert in jichknobbels. Dit zijn kleine, harde knobbeltjes onder de huid die je kunt voelen. Soms zijn het er maar een paar, soms zijn het er veel. Jicht tophi komen voornamelijk voor op de vingers, tenen, knieën, ellebogen, oorschelpen en hielen. Soms raakt de huid boven de jicht tophi beschadigd en komen er urinezuurkristallen uit, wat eruitziet als een witte, korrelige substantie.

Stadia

Tophi of juchtknobbeltjes ontwikkelen zich in verschillende fasen van jicht:

• Asymptomatische hyperurikemie: Je hebt een teveel aan urinezuur in je bloed, maar er zijn geen zichtbare symptomen.
• Acute jicht: Ophopingen van urinezuurkristallen beginnen zich te vormen in een gewricht. Dit leidt tot ernstige ontstekingen en pijn. Het gevolg is een jichtaanval, waarbij het gewricht warm aanvoelt.
• Intervaljicht: Een symptoomloze fase tussen jichtaanvallen. Deze periode kan enkele dagen tot maanden of zelfs jaren duren.
• Chronische topheuze jicht: Jichtknobbels ontwikkelen zich in gewrichten en de omliggende weefsels. Dit stadium treedt vaak op na langdurige onbehandelde jicht, meestal na zo’n 10 jaar of langer. Tophi kunnen ook in je oren ontstaan.

Symptomen van jichtknobbels

Verschijnselen

Jichtknobbels op zichzelf veroorzaken meestal geen pijn, maar de zwelling kan wel pijnlijk worden, vooral als de tophi actief ontstoken zijn.

Als tophi onbehandeld blijven, kan het gewrichtsweefsel beschadigd raken, waardoor het moeilijker en pijnlijker wordt om die gewrichten te gebruiken. Dit kan leiden tot een vervorming van de gewrichten.

Tophi kunnen de huid uitrekken en strak maken, wat soms leidt tot pijnlijke zweren. In dat geval kunnen jichtknobbels openbreken en een zacht, wit materiaal vrijgeven dat bestaat uit gehard urinezuur.

Andere veelvoorkomende symptomen van een jichtaanval die gepaard kunnen gaan met tophi zijn:

• Zwelling, gevoeligheid en warmte op de plaats waar de tophus zich bevindt.
• Ongemak bij het gebruik van het aangetaste gewricht of problemen bij het gebruik ervan gedurende enkele dagen na het afnemen van de aanval.
• Ernstige pijn in het aangetaste gewricht, vooral in de paar uur nadat de aanval is begonnen.
• Verlies van bewegingsbereik in het aangetaste gewricht, wat vooral merkbaar wordt als de jicht niet (adequaat) wordt behandeld.

Voorkeursplekken

De ophoping van urinezuur in je bloed is het gevolg van een normaal proces waarbij urinezuur via je nieren uit het bloed wordt verwijderd in de urine. Echter, bepaalde diëten of omstandigheden kunnen het voor je lichaam moeilijk maken om urinezuur effectief uit te scheiden. In zulke gevallen hoopt urinezuur zich op rond de gewrichten.

Jichtknobbels kunnen zich vormen in verschillende delen van het lichaam, waaronder:

• Voeten
• Knieën
• Polsen
• Vingers
• Achillespees
• Oren

De soorten weefsels waar urinezuur zich doorgaans ophoopt om tophi te vormen, zijn onder andere:

• Pezen die gewrichten met spieren verbinden
• Kraakbeen rondom je gewrichten
• Synoviale membranen die je gewrichtskraakbeen bekleden
• Alle zachte weefsels in je gewrichten, zoals vet of ligamenten
• Slijmbeurzen, kleine zakjes die dienen als een kussenachtige barrière tussen botten en ander zacht weefsel

Jichtknobbels kunnen ook ontstaan in bindweefsel dat niet in een gewricht wordt aangetroffen. Enkele van deze locaties zijn onder andere:

• Het oogwit
• Renale piramide, driehoekige deel van je nieren die kanalen en nefronen bevatten en helpen bij het absorberen van voedingsstoffen voordat afval als urine wordt uitgescheiden
• Hartkleppen, zoals de aorta, maar dit komt slechts zeer zelden voor

Behandeling van jichtknobbels

Goed nieuws voor iedereen die worstelt met die vervelende jichtknobbels! Het lijkt misschien een blijvend probleem, maar er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar.

Medicijnen

Dezelfde behandelingen die worden gebruikt om de urinezuurspiegels te verlagen en jichtaanvallen te voorkomen, blijken ook effectief te zijn bij het verminderen van de grootte van jichtknobbels. Vaak wordt het medicijn allopurinol vaak voorgeschreven, maar er zijn ook andere opties beschikbaar, zoals febuxostat, probenecide en pegloticase.

Je arts kan zo nodig de dosering van je medicijnen aanpassen om ervoor te zorgen dat je urinezuurspiegel extra laag blijft. Men streeft er vaak naar om de urinezuurwaarde terug te brengen naar 5 mg/dl. Het doel is om het onder het niveau te krijgen waarop urinezuur kan kristalliseren.

Het proces van het oplossen van grote urinezuurklonten is niet snel. Afhankelijk van hoe lang je last hebt gehad van jichtknobbels, kan het zes maanden of langer duren voordat je resultaten ziet.

Voeding en leefstijl

Het is van groot belang te begrijpen dat jichtknobbels ontstaan door een ophoping van urinezuur in het bloed. Urinezuur, een bijproduct van purine-afbraak, kan zich ophopen als het lichaam moeite heeft om het volledig uit te scheiden. Voedingsmiddelen met veel purine, zoals orgaanvlees, rood vlees en schaaldieren, kunnen dit proces bevorderen, evenals bepaalde dranken, zoals bier. Andere risicofactoren voor jicht zijn overgewicht, diabetes, hoge bloeddruk, hoog cholesterol, en genetische aanleg.

Het vermijden van voedingsmiddelen met veel purine en het handhaven van een gebalanceerd dieet kunnen helpen om de vorming en klachten van jichtknobbels te verminderen.

Operatieve ingreep

In zeldzame gevallen kan een operatie nodig zijn om jichtknobbels te verwijderen. Een arts zal alleen voor deze stap kiezen als de situatie extreem is, zoals bij geïnfecteerde jichtknobbels, aanzienlijke gewrichtsmisvormingen, ernstige pijn, of wanneer vitale zenuwen in het lichaam bekneld raken.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over jichtknobbels, of tips geven om van deze vervelende bulten af te komen. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.