Lichen planus: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 11 mei 2025 by M.G. Sulman

Lichen planus is een ziekte van de huid en/of slijmvliezen met kleine paars-rode bulten die jeuken. Op de huid verschijnen meestal paarsachtige, jeukende, aan de bovenkant afgeplatte bultjes die zich gedurende enkele weken ontwikkelen. In de mond, vagina en andere door slijmvliezen bedekte gebieden vormt lichen planus vaak witte vlekken, soms met pijnlijke zweren. De meeste mensen hebben een milde vorm van lichen planus. Voor lichen planus van de huid schrijft de arts meestal een corticosteroïdzalf voor. Lichen planus is niet besmettelijk.

“Mijn huid voelde niet van mij – en mijn mond deed pijn bij elke hap” – Het verhaal van Jolanda (45)

Voor Jolanda begon het met paarse, glanzende bultjes op haar polsen. Ze jeukten als gek, maar verdwenen niet. In eerste instantie dacht ze aan eczeem of stressuitslag. Een zalfje hier, een crème daar – niets hielp. En toen kwamen de klachten in haar mond. Pijn bij warm eten, rauwe plekjes op het wangslijmvlies, en een branderig gevoel bij tandenpoetsen. “Alsof ik met schuurpapier at,” vertelt ze.

Na een bezoek aan de dermatoloog en een biopt uit haar wang, kwam de diagnose: lichen planus. Een auto-immuunziekte waarbij het afweersysteem eigen huid en slijmvliezen aanvalt. De naam klinkt als iets uit de Romeinse tijd, maar de klachten waren akelig hedendaags. “Je denkt bij huidziekten niet meteen aan je tong of je tandvlees. Maar dat waren juist de plekken waar het het meest zeer deed.”

De behandeling bestond uit corticosteroïden – als zalf voor de huid, en als spoelmiddel voor haar mond. Dat bracht verlichting, maar geen genezing. Sommige plekken trokken weg, andere kwamen terug. En steeds was er die onzekerheid: waar steekt het de volgende keer op?

Inmiddels is Jolanda een paar jaar verder. Ze heeft leren omgaan met de grilligheid van haar ziekte. “Ik houd mijn huid rustig met zachte producten, let op wat ik eet, en probeer stress te vermijden. Maar het blijft een spelletje zonder handleiding.” Wat haar helpt? Lotgenotencontact, een begripvolle tandarts, en haar eigen veerkracht. “Ik heb een grillige huid, maar ik ben er nog. En ik bén niet mijn huid.”

Wil je dat ik ook een uitgebreid stuk schrijf over de complicaties, preventie of het leven met lichen planus?

Wat is lichen planus?

Lichen planus (LP) is een ziekte van de huid en, minder vaak, de hoofdhuid, vingernagels, teennagels en/of in de mond of genitaliën (slijmvliezen). Lichen planus kan vanzelf verdwijnen zonder behandeling of chronisch van aard zijn, zelfs met agressieve behandeling. De oorzaak van de ontsteking die leidt tot lichen planus is anno 2025 onbekend.

Wie krijgt het?

Leeftijd

Mensen van alle leeftijden, met alle etnische achtergronden en van beide geslachten kunnen lichen planus ontwikkelen. Het wordt echter zelden gezien bij jonge kinderen en ouderen. Deze huidaandoening komt het meest voor bij mensen van 30-60 jaar.

Hepatitis C

Hoewel de oorzaak van lichen planus onbekend is, hebben sommige mensen met de aandoening ook hepatitis C, een infectie van de lever.

Medicatie

Mensen die bepaalde medicijnen gebruiken, kunnen uitslag krijgen die lijkt op lichen planus (door medicijnen geïnduceerde lichen planus ofwel drug-induced lichen planus). Deze medicijnen omvatten onder meer NSAID’s, ACE-remmers, bètablokkers, quininen en methyldopa.

Symptomen van lichen planus

Voorkeursplekken

De voorkeursplekken zijn:

• binnenkant van de polsen
• onderarmen
• binnenkant van de enkels
• onderbenen
• hals
• romp
• in de mond
• vingernagels en teennagels
• hoofdhuid
• geslachtsdelen

Verschijnselen

Afgeplatte, rood-paarse bultjes op de huid

Het gaat bij lichen planus om kleine (1-5 mm), afgeplatte, rood-paarse bultjes. Naarmate lichen planus vordert, kunnen de bultjes droog en schilferig worden met grijs-naar-witte strepen. We noemen dit de striae van Wickham.  Lichen planus van de huid jeukt meestal.

Koebner-fenomeen

Kenmerken voor lichen planus is het zogenoemde Koebner-fenomeen. Hierbij zie je op de plaats van een huidbeschadiging , zoals een krasje, een nieuwe leaesie ontstaan. Dit fenomeen wordt ook gezien bij de huidziekte psoriasis.

Donkere vlekken na genezing

Zodra de laesies zijn genezen, blijven er vaak vlekken achter met een donkere (hypergepigmenteerde) huid, die meer uitgesproken zijn bij mensen met een donkere huid. Het kan maanden duren voordat je je normale kleur weer terugkrijgt.

In de mond

In de mond verschijnt lichen planus als netachtige vlekken, meestal aan de binnenkant van de wangen. Het heeft meestal een witte, maar soms ook rode kleur. Deze orale lichen planus veroorzaakt meestal geen symptomen, hoewel ernstige uitbraken gepaard kunnen gaan met pijnlijke zweren.

Vinger- en teennagels

Wanneer lichen planus een of meer vingernagels of teennagels treft, kan het verschijnen als een verdikking, splijting, ribbels of groeven. Bij ernstige uitbraken van lichen planus aan de nagel kan de hele nagel worden vernietigd.

Hoofdhuid

Op de hoofdhuid kan lichen planus roodheid, irritatie en, in sommige gevallen, permanent haarverlies veroorzaken.

Geslachtsdelen

Op de penis lijken de laesies op die van andere delen van de huid. In de vulva of vagina kan lichen planus verschijnen als felrode vlekken of zweren. Genitale lichen planus veroorzaakt meestal geen symptomen, maar open zweren kunnen wel behoorlijk gevoelig zijn (pijnlijke wondjes of zweertjes).

Oorzaak van lichen planus

Lichen planus treedt op wanneer je immuunsysteem cellen van de huid of slijmvliezen aanvalt. Het is anno 2025 niet duidelijk waarom deze abnormale immuunrespons optreedt.

Lichen planus kan worden geactiveerd door onder meer de volgende ziekten of factoren:

• hepatitis C-infectie
• griepvaccin
• bepaalde pigmenten, chemicaliën en metalen
• pijnstillers, zoals ibuprofen en naproxen
• bepaalde medicijnen voor hartaandoeningen, hoge bloeddruk of artritis

Onderzoek en diagnose

De arts stelt de diagnose lichen planus op basis van de kenmerkende veranderingen op je huid of de mond. Bij onduidelijkheid kan biopsie uitkomst bieden. Tijdens een biopsie neemt de behandeld arts een stukje weefsel (een biopt) weg. Een patholoog onderzoekt het weggenomen weefsel onder de microscoop.

Behandeling van lichen planus

Als je geen klachten ervaart, dan heb je waarschijnlijk geen behandeling nodig. In de meeste gevallen zal lichen planus binnen 2 jaar verdwijnen. Als je wel klachten ervaart, zoals ernstige jeuk of zweren in je mond of in het genitale gebied, dan kan behandeling helpen. Bij lichen planus op de hoofdhuid heeft, is behandeling belangrijk om permanent haarverlies te voorkomen.

Lichen planus kan niet worden genezen, maar verschillende behandelingen kunnen verlichting van de klachten brengen en genezing versnellen. Mogelijke behandelingen zijn onder meer:

• Antihistaminicum om jeuk te verlichten.
• Corticosteroïdzalf op de huid. Deze zalf zorgt ervoor dat de huid beter wordt en dat de jeuk vermindert.
• Een zalf voor in de mond. Voordat de zalf wordt aangebracht, moet het mondslijmvlies ter plaatse voorzichtig worden gedroogd met een gaasje. Soms wordt ook een spoelmiddel voorgeschreven.
• Een andere optie is behandeling met tacrolimus of pimecrolimus zalf.
• UVB en PUVA lichttherapie-kuren kunnen worden toegepast in ernstiger gevallen van lichen planus.
• Bij zeer ernstige vormen kan ciclosporine worden voorgeschreven. Ciclosporine is een afweerremmer en remt ontstekingen.
• Retinoïnezuur, een geneesmiddel afgeleid van vitamine A en gewoonlijk gebruikt voor acne

Prognose

De prognose voor lichen planus is goed, aangezien de meeste gevallen binnen 18-24 maanden genezen. Soms komt het echter terug. Dat wordt recidief genoemd.

Leven met lichen planus

Van grillige huid tot pijnlijk gehemelte – en hoe je ermee leert omgaan

Lichen planus is geen ziekte waar je ‘even van af’ komt. Het is een chronische, hardnekkige aandoening die zowel je huid, slijmvliezen, nagels als soms zelfs je hoofdhuid kan treffen. Wat het extra lastig maakt? De onvoorspelbaarheid. De klachten komen en gaan, zonder duidelijk patroon. Leven met lichen planus vraagt dan ook meer dan een goede zalf of behandeling – het vraagt aanpassing, geduld en een flinke dosis zelfzorg. Hieronder vind je hoe dat er in de praktijk uit kan zien.

Omgaan met huidklachten: jeuk, jeuk en nog eens jeuk

Veel mensen met lichen planus krijgen te maken met kleine, paarse bultjes op de huid die intens kunnen jeuken – soms tot bloedens toe. De plekken verschijnen vaak op de binnenkant van de polsen, onderarmen, enkels en onderrug. Wat kan helpen:

• Zorg voor koelte: warm weer, dekens of hete douches kunnen de jeuk verergeren

• Gebruik milde huidproducten, zonder parfum of alcohol

• Niet krabben maar drukken: het helpt écht, al vraagt het oefening

• Eventueel verdoven met verkoelende gels of een ijscompres

Artsen schrijven vaak een sterke corticosteroïdzalf voor, maar langdurig gebruik daarvan kan de huid verdunnen. Het is dus balanceren tussen verlichting en voorzichtigheid.

Orale lichen planus: als eten pijn doet

Een van de meest belastende vormen is de orale variant – lichen planus in de mond. Die kenmerkt zich door witte lijntjes, zweertjes, roodheid en branderige of schrijnende plekken. Je merkt het vooral bij:

• Pittig of zuur eten (zoals citrusfruit, tomatensaus, azijn)

• Warme dranken

• Poetsen met reguliere tandpasta

Wat helpt?

• Gebruik tandpasta zonder SLS (zoals Zendium)

• Spoel met corticosteroïden op voorschrift van de arts

• Vermijd scherp gekruide, zure of harde voeding

• Kies voor zacht, lauwwarm voedsel bij een opvlamming

Sommige mensen krijgen daarnaast een schimmelinfectie door het gebruik van medicinale mondspoelingen – die moet dan apart behandeld worden.

Nagels en haar: de onzichtbare impact

Bij een kleine groep mensen tast lichen planus ook de nagels aan: ze worden broos, ribbelig of verdwijnen deels. Soms worden nagelriemen ontstoken. Behandeling is lastig, maar voorzichtig nagelonderhoud en bescherming van de handen helpen iets.

Lichen planopilaris is een variant waarbij de haarzakjes ontsteken – vaak op de hoofdhuid. Dit kan leiden tot permanente kaalheid in kleine zones. Een vroege diagnose is belangrijk, want behandeling in een laat stadium heeft meestal weinig effect.

Psychische belasting en sociale onzekerheid

Lichen planus is geen zichtbare ziekte zoals psoriasis, maar de jeuk, pijn en de beperkingen die het met zich meebrengt, hakken erin. Vooral als de mondklachten chronisch zijn, of als er sprake is van pijn bij vrijen (in het geval van vulvaire lichen planus), kan dat leiden tot:

• Somberheid of depressie

• Minder zelfvertrouwen

• Vermijden van sociaal contact of intimiteit

• Moeite met genieten van eten, drinken of gesprekken

Een luisterend oor, psychologische begeleiding of deelname aan een lotgenotengroep kan helpen. Je bent namelijk níet de enige – ook al lijkt het soms wel zo.

Omgaan met terugvallen

Net wanneer je denkt dat het beter gaat, kan de aandoening terugkomen. Triggers verschillen per persoon, maar bekende opwekkers zijn:

• Stress en spanning

• Hormonale schommelingen

• Virusinfecties (zoals hepatitis C, in zeldzame gevallen)

• Medicijngebruik (sommige bloeddruk- of pijnstillers)

Een terugval is frustrerend, maar geen ramp. Met een goed behandelplan en het leren herkennen van jouw triggers, kun je vaak erger voorkomen.

Leven met vertrouwen

Er is op dit moment geen genezing voor lichen planus – maar er is wél hoop. Veel mensen leren omgaan met hun klachten, vinden een nieuw ritme en ontdekken manieren om toch voluit te leven. Door open te zijn naar je omgeving, goed voor jezelf te zorgen en medische hulp in te schakelen waar nodig, houd je regie. Niet over de ziekte zelf – maar wél over hoe jij ermee omgaat.

Complicaties

Er zijn enkele gevallen bekend van orale lichen planus die overgaat in mondkanker. De exacte relatie tussen orale lichen planus en kanker is anno 2025 echter niet geheel vastgesteld.

Bij lichen planus worden atrofie en littekens gezien in hypertrofische laesies en in laesies op de hoofdhuid.

Preventie

Je kunt niet veel doen om lichen planus te voorkomen, maar als je het eenmaal hebt, kun je wel maatregelen nemen om te voorkomen dat het verergert. Neem de volgende maatregelen in acht:

• Voorkom verwondingen aan de huid om het Koebner-fenomeen (zie boven) te voorkomen.
• Breng koele kompressen aan in plaats van te krabben.
• Beperk de stress in je leven, bijvoorbeeld door ontspanningstechnieken toe te passen.
• Voor orale lichen planus geldt:
  • stop met roken
  • vermijd alcohol
  • zorg voor een goede mondhygiëne
  • vermijd voedsel dat het mondslijmvlies irriteert

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over lichen planus. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.