Lichen planus: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 16 april 2024 by M.G. Sulman

Lichen planus is een ziekte van de huid en/of slijmvliezen met kleine paars-rode bulten die jeuken. Op de huid verschijnen meestal paarsachtige, jeukende, aan de bovenkant afgeplatte bultjes die zich gedurende enkele weken ontwikkelen. In de mond, vagina en andere door slijmvliezen bedekte gebieden vormt lichen planus vaak witte vlekken, soms met pijnlijke zweren. De meeste mensen hebben een milde vorm van lichen planus. Voor lichen planus van de huid schrijft de arts meestal een corticosteroïdzalf voor. Lichen planus is niet besmettelijk.

Wat is lichen planus?

Lichen planus (LP) is een ziekte van de huid en, minder vaak, de hoofdhuid, vingernagels, teennagels en/of in de mond of genitaliën (slijmvliezen). Lichen planus kan vanzelf verdwijnen zonder behandeling of chronisch van aard zijn, zelfs met agressieve behandeling. De oorzaak van de ontsteking die leidt tot lichen planus is anno 2024 onbekend.

Wie krijgt het?

Leeftijd

Mensen van alle leeftijden, met alle etnische achtergronden en van beide geslachten kunnen lichen planus ontwikkelen. Het wordt echter zelden gezien bij jonge kinderen en ouderen. Deze huidaandoening komt het meest voor bij mensen van 30-60 jaar.

Hepatitis C

Hoewel de oorzaak van lichen planus onbekend is, hebben sommige mensen met de aandoening ook hepatitis C, een infectie van de lever.

Medicatie

Mensen die bepaalde medicijnen gebruiken, kunnen uitslag krijgen die lijkt op lichen planus (door medicijnen geïnduceerde lichen planus ofwel drug-induced lichen planus). Deze medicijnen omvatten onder meer NSAID’s, ACE-remmers, bètablokkers, quininen en methyldopa.

Symptomen van lichen planus

Voorkeursplekken

De voorkeursplekken zijn:

• binnenkant van de polsen
• onderarmen
• binnenkant van de enkels
• onderbenen
• hals
• romp
• in de mond
• vingernagels en teennagels
• hoofdhuid
• geslachtsdelen

Verschijnselen

Afgeplatte, rood-paarse bultjes op de huid

Het gaat bij lichen planus om kleine (1-5 mm), afgeplatte, rood-paarse bultjes. Naarmate lichen planus vordert, kunnen de bultjes droog en schilferig worden met grijs-naar-witte strepen. We noemen dit de striae van Wickham.  Lichen planus van de huid jeukt meestal.

Koebner-fenomeen

Kenmerken voor lichen planus is het zogenoemde Koebner-fenomeen. Hierbij zie je op de plaats van een huidbeschadiging , zoals een krasje, een nieuwe leaesie ontstaan. Dit fenomeen wordt ook gezien bij de huidziekte psoriasis.

Donkere vlekken na genezing

Zodra de laesies zijn genezen, blijven er vaak vlekken achter met een donkere (hypergepigmenteerde) huid, die meer uitgesproken zijn bij mensen met een donkere huid. Het kan maanden duren voordat je je normale kleur weer terugkrijgt.

In de mond

In de mond verschijnt lichen planus als netachtige vlekken, meestal aan de binnenkant van de wangen. Het heeft meestal een witte, maar soms ook rode kleur. Deze orale lichen planus veroorzaakt meestal geen symptomen, hoewel ernstige uitbraken gepaard kunnen gaan met pijnlijke zweren.

Vinger- en teennagels

Wanneer lichen planus een of meer vingernagels of teennagels treft, kan het verschijnen als een verdikking, splijting, ribbels of groeven. Bij ernstige uitbraken van lichen planus aan de nagel kan de hele nagel worden vernietigd.

Hoofdhuid

Op de hoofdhuid kan lichen planus roodheid, irritatie en, in sommige gevallen, permanent haarverlies veroorzaken.

Geslachtsdelen

Op de penis lijken de laesies op die van andere delen van de huid. In de vulva of vagina kan lichen planus verschijnen als felrode vlekken of zweren. Genitale lichen planus veroorzaakt meestal geen symptomen, maar open zweren kunnen wel behoorlijk gevoelig zijn (pijnlijke wondjes of zweertjes).

Complicaties

Er zijn enkele gevallen bekend van orale lichen planus die overgaat in mondkanker. De exacte relatie tussen orale lichen planus en kanker is anno 2024 echter niet geheel vastgesteld.

Bij lichen planus worden atrofie en littekens gezien in hypertrofische laesies en in laesies op de hoofdhuid.

Oorzaak van lichen planus

Lichen planus treedt op wanneer je immuunsysteem cellen van de huid of slijmvliezen aanvalt. Het is anno 2024 niet duidelijk waarom deze abnormale immuunrespons optreedt.

Lichen planus kan worden geactiveerd door onder meer de volgende ziekten of factoren:

• hepatitis C-infectie
• griepvaccin
• bepaalde pigmenten, chemicaliën en metalen
• pijnstillers, zoals ibuprofen en naproxen
• bepaalde medicijnen voor hartaandoeningen, hoge bloeddruk of artritis

Onderzoek en diagnose

De arts stelt de diagnose lichen planus op basis van de kenmerkende veranderingen op je huid of de mond. Bij onduidelijkheid kan biopsie uitkomst bieden. Tijdens een biopsie neemt de behandeld arts een stukje weefsel (een biopt) weg. Een patholoog onderzoekt het weggenomen weefsel onder de microscoop.

Behandeling van lichen planus

Als je geen klachten ervaart, dan heb je waarschijnlijk geen behandeling nodig. In de meeste gevallen zal lichen planus binnen 2 jaar verdwijnen. Als je wel klachten ervaart, zoals ernstige jeuk of zweren in je mond of in het genitale gebied, dan kan behandeling helpen. Bij lichen planus op de hoofdhuid heeft, is behandeling belangrijk om permanent haarverlies te voorkomen.

Lichen planus kan niet worden genezen, maar verschillende behandelingen kunnen verlichting van de klachten brengen en genezing versnellen. Mogelijke behandelingen zijn onder meer:

• Antihistaminicum om jeuk te verlichten.
• Corticosteroïdzalf op de huid. Deze zalf zorgt ervoor dat de huid beter wordt en dat de jeuk vermindert.
• Een zalf voor in de mond. Voordat de zalf wordt aangebracht, moet het mondslijmvlies ter plaatse voorzichtig worden gedroogd met een gaasje. Soms wordt ook een spoelmiddel voorgeschreven.
• Een andere optie is behandeling met tacrolimus of pimecrolimus zalf.
• UVB en PUVA lichttherapie-kuren kunnen worden toegepast in ernstiger gevallen van lichen planus.
• Bij zeer ernstige vormen kan ciclosporine worden voorgeschreven. Ciclosporine is een afweerremmer en remt ontstekingen.
• Retinoïnezuur, een geneesmiddel afgeleid van vitamine A en gewoonlijk gebruikt voor acne

Prognose

De prognose voor lichen planus is goed, aangezien de meeste gevallen binnen 18-24 maanden genezen. Soms komt het echter terug. Dat wordt recidief genoemd.

Preventie

Je kunt niet veel doen om lichen planus te voorkomen, maar als je het eenmaal hebt, kun je wel maatregelen nemen om te voorkomen dat het verergert. Neem de volgende maatregelen in acht:

• Voorkom verwondingen aan de huid om het Koebner-fenomeen (zie boven) te voorkomen.
• Breng koele kompressen aan in plaats van te krabben.
• Beperk de stress in je leven, bijvoorbeeld door ontspanningstechnieken toe te passen.
• Voor orale lichen planus geldt:
  • stop met roken
  • vermijd alcohol
  • zorg voor een goede mondhygiëne
  • vermijd voedsel dat het mondslijmvlies irriteert

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over lichen planus. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.