Last Updated on 12 juni 2024 by M.G. Sulman
Orchitis is een ontsteking in één of beide ballen. Oftewel: teelbalontsteking. Het kan komen door bacteriën, virussen, of zonder duidelijke reden. Bij auto-immuun orchitis valt het immuunsysteem per ongeluk de ballen aan, wat pijn en anti-sperma antistoffen in het bloed veroorzaakt. Dit kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen en problemen met het sperma, maar de normale hormoonproductie blijft meestal in orde.
Wat is auto-immuun orchitis?
Auto-immuun orchitis is een aandoening die wordt gekenmerkt door ontsteking in de testikels en de aanwezigheid van specifieke antisperma-antistoffen of antisperma-antilichamen (ASA).
Twee vormen
Er worden twee vormen van auto-immuun orchitis onderscheiden: primair en secundair.1Silva CA, Cocuzza M, Carvalho JF, Bonfá E. Diagnosis and classification of autoimmune orchitis. Autoimmun Rev. 2014 Apr-May;13(4-5):431-4. doi: 10.1016/j.autrev.2014.01.024. Epub 2014 Jan 12. PMID: 24424181.
Primaire auto-immuun orchitis
Primaire auto-immuun orchitis wordt gekenmerktdoor onvruchtbaarheid en asymptomatische orchitis bij onvruchtbare mannen. Het gaat gepaard met ASA gericht op het basaalmembraan van de zaadbuisjes. Deze vorm komt meestal voor zonder enige systemische ziekte en is typisch asymptomatisch. Asymptomatisch betekent zonder ziekteverschijnselen.
Secundaire auto-immuun orchitis
Secundaire auto-immuun orchitis wordt gekenmerkt door symptomatische orchitis en/of testiculaire vasculitis, een ontsteking van de bloedvaten in de testikels. Het gaat gepaard met een systemische auto-immuunziekte, vooral vasculitis. Vasculitis is kortweg de verzamelnaam voor een aantal ernstige, chronische ziektebeelden waarbij de wand van bloedvaten ontstoken raakt.
Mensen met secundaire auto-immuun orchitis ervaren vaak pijn, roodheid en zwelling in de teelballen. Tot 50% van deze groep, vooral die met systemische lupus erythematosus (SLE), kan ASA hebben.
Antisperma-antistoffen (ASA) zijn eiwitten die het immuunsysteem produceert en gericht zijn tegen sperma. In het geval van auto-immuun orchitis, worden deze ASA geproduceerd in de testikels. Dit kan leiden tot ontsteking en vruchtbaarheidsproblemen. De aanwezigheid van ASA kan schadelijke effecten hebben op sperma, zoals immobilisatie en agglutinatie, wat de interactie met eicellen kan belemmeren.
Oorzaak van auto-immunun orchitis
De exacte oorzaak van zowel primaire als secundaire auto-immuun orchitis is anno 2024 onbekend. Waarschijnlijk is de oorzaak multifactorieel. Factoren zoals ontsteking, infectie of letsel aan de testikels kunnen een T-celrespons veroorzaken. Dit zorgt ervoor dat er ontstekingsbevorderende stoffen (cytokines) worden gemaakt, wat leidt tot een verandering in de doorlaatbaarheid van de bloedtestisbarrière (BTB), de aanmaak van antisperma-antistoffen (ASA) en het afsterven van bepaalde zaadcellen.
Rol van ASA bij onvruchtbaarheid
ASA staat bekend om het immobiliseren en/of agglutineren van zaadcellen. Deze actie kan de interactie tussen sperma en eicel blokkeren, wat uiteindelijk leidt tot onvruchtbaarheid.
Symptomen van auto-immuun orchitis
Auto-immuun orchitis komt vaak voor bij jonge mannen die mogelijk nog niet eerder ontsteking of infectie hebben gehad.
Mannen met acute auto-immuun orchitis ervaren vaak ernstige pijn, zwelling, roodheid en koorts in de balzak. Sommigen hebben milde symptomen, zoals lichte pijn en zwelling.
In zeldzame gevallen, bij secundaire auto-immuun orchitis, is er een verband met andere ziekten zoals prostaatontsteking, de ziekte van Behçet en reumatoïde artritis.
Andere symptomen van de ziekte zijn vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid en een snellere hartslag.
Complicaties
Complicaties van auto-immuunorchitis kunnen bestaan uit:
- Testisatrofie: De aangetaste testikels kunnen in de chronische fase krimpen.
- Een scrotaal abces: Het weefsel rondom de balzak kan geïnfecteerd raken en gevuld worden met pus.
- Onvruchtbaarheid bij mannen: Auto-immuunorchitis kan blijvende onvruchtbaarheid bij mannen veroorzaken.
- Hypogonadisme: Dit treedt op wanneer de geslachtsklieren niet voldoende hormonen afscheiden. Als de aandoening onbehandeld blijft, kan dit leiden tot onvoldoende productie van het testosteronhormoon. Het is echter minder waarschijnlijk als slechts één zaadbal is getroffen.
Onderzoek en diagnose
De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de klinische symptomen en de volgende tests:
Spermaparameters
De zaadcelhoeveelheid, beweeglijkheid en vorm kunnen worden onderzocht, maar ze zijn niet specifiek voor de ziekte en kunnen soms binnen normale waarden vallen. Daarom zijn aanvullende bevestigende tests nodig.
Antisperma-antistoffen (ASA)
Onvruchtbaarheid door een auto-immuunreactie wordt gekenmerkt door anti-sperma-antistoffen in het bloed, sperma of op het oppervlak van de zaadcellen. Detectie van deze antistoffen is belangrijk en kan worden gedaan met de zogeheten ‘immunobead-bindingstest’.
Beeldvormend onderzoek
Testiculaire echografie kan de bloedstroom in de testikels meten. Ook kan er een MRI-scan worden gemaakt.
Biopsie
Bij secundaire orchitis kan een kernbiopsie worden uitgevoerd om auto-immuunveranderingen in de testikels te detecteren. Dit wordt meestal uitgevoerd met een fijne naald waarbij een naald in het lichaam wordt ingebracht om het weefsel te verwijderen – net als bij het afnemen van een bloedstaal.
Behandeling van auto-immuun orchitis
Acute auto-immuun orchitis wordt veelal behandeld met pijnstillers, ijskompressen, het hooghouden van de balzak en volledige rust. Lokale verdoving kan worden gebruikt voor ernstige pijn. Bij infecties kunnen antibiotica nodig zijn.
Secundaire auto-immuun orchitis wordt doorgaans behandeld met medicijnen zoals glucocorticoïden en immunosuppressiva.
Om verdere schade aan de testikels te voorkomen wordt geadviseerd om seksueel contact en het tillen van zware voorwerpen te vermijden.
Prognose
De meeste mensen herstellen volledig van auto-immuun orchitis, en langetermijncomplicaties, zoals vruchtbaarheidsproblemen, zijn zeldzaam. Om de prognose te verbeteren, is het zaak dat je onmiddellijk medische hulp inschakelt bij symptomen zoals koorts, ernstige scrotale pijn en zwelling, en onverklaarbare spierpijn.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over auto-immuun orchitis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
