Reuscelarteritis: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 8 februari 2025 by M.G. Sulman

Reuscelarteriitis (RCA) is een ontsteking van de grote en middelgrote bloedvaten, ook wel bekend als ‘reuscelarteriitis’. Deze aandoening kan verschillende bloedvaten aantasten, waaronder de aorta (hoofdslagader), de vertakkingen van de aorta en de halsslagaders die naar het hoofd of de hersenen leiden. Een specifieke slagader die ontstoken kan raken, is de arterie temporalis. Deze ligt bij de slaap. Wanneer de arterie temporalis betrokken is, kunje last krijgen van hoofdpijn. Deze aandoening staat bekend als arteriitis temporalis. Doorgaans is slechts één zijde van het hoofd aangetast, maar het is ook mogelijk dat ontstekingen aan beide zijden voorkomen. De ontsteking van meer bloedvaten kan leiden tot problemen met de ogen, wat zich manifesteert als verminderd zicht. Daarnaast kunnen er ook klachten optreden in de kauwspieren, armen of benen.

Wat is reuscelarteritis?

Reuscelarteritis is een ontsteking van de bekleding van je slagaders. Meestal treft het de slagaders in je hoofd, vooral die bij je slapen. Om deze reden wordt reuscelarteritis soms ook wel temporale arteritis genoemd.

Reuscelarteritis veroorzaakt vaak hoofdpijn, gevoeligheid van de hoofdhuid, kaakpijn en problemen met je gezichtsvermogen. Als het onbehandeld blijft, kan het leiden tot blindheid.

Snelle behandeling met corticosteroïde medicijnen verlicht doorgaans de symptomen van reuscelarteritis en kan het verlies van het gezichtsvermogen voorkomen. Je zult waarschijnlijk binnen enkele dagen na het starten van de behandeling verbetering ervaren. Maar zelfs met behandeling komen terugvallen vaak voor.

FAQ reuscelarteriitis: alles wat je wilt weten over deze mysterieuze vaatontsteking

Reuscelarteriitis (RCA) – klinkt als iets uit een medische thriller, maar het is een aandoening die gewoon bij mensen voorkomt, vooral bij vijftigplussers. En nee, het heeft niks te maken met ‘reuzen’ in de letterlijke zin, maar met de grote ontstekingscellen die artsen in de bloedvaten terugvinden. Het sluipt erin met vage klachten: hoofdpijn die anders aanvoelt, kaakpijn bij het kauwen, vermoeidheid die niet overgaat. Soms zelfs problemen met zien. En voor je het weet, zit je met een dik dossier bij de reumatoloog en een zak vol prednison. Maar hoe werkt deze ziekte nou precies? En wat kun je eraan doen?

Laten we maar meteen met de deur in huis vallen: reuscelarteriitis is een serieuze zaak. Het is geen hoofdpijntje dat je wegdrukt met een paracetamol. Als je pech hebt, kan het je zicht beschadigen, en dat wil je niet. Daarom is snelle herkenning en behandeling van levensbelang. Gelukkig weten artsen steeds meer over hoe ze RCA onder controle kunnen krijgen, al blijft het een zoektocht naar de juiste balans tussen medicatie en bijwerkingen. Prednison is vaak de eerste klap, maar steeds vaker worden er ook andere behandelingen ingezet.

Veel mensen met RCA hebben duizend vragen: hoe kom ik eraan? Hoe lang moet ik prednison slikken? Wat als ik een terugval krijg? Mag ik nog werken, sporten, reizen? Logische vragen, want deze aandoening schudt je leven even flink op. En zoals bij veel auto-immuunziekten is er geen one-size-fits-all oplossing. Iedereen reageert anders op de behandeling en de ene persoon heeft na een jaar nergens meer last van, terwijl de ander jaren later nog worstelt met restklachten.

Om een beetje orde te scheppen in de chaos van informatie, vind je hieronder een uitgebreide FAQ over reuscelarteriitis. Geen droge kost, maar een overzicht van de meest gestelde vragen, helder uitgelegd zonder ingewikkeld geneuzel. Van symptomen tot behandeling, van voeding tot werk: alles komt aan bod. Dus pak een kop koffie (of thee, we oordelen niet) en duik erin!

Vraag	Antwoord
Wat is reuscelarteriitis eigenlijk?	Dat is een ontsteking van de middelgrote en grote slagaders, vooral die in de slaapstreek en bij de ogen. Het is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem om onduidelijke redenen de bloedvaten aanvalt. Typisch een aandoening die bij 50-plussers opduikt, en vrouwen lijken er vaker last van te hebben dan mannen.
Wat zijn de eerste signalen dat je RCA zou kunnen hebben?	Denk aan hoofdpijn die je niet gewend bent, vaak aan één kant van het hoofd, en een gevoel alsof je slaapader gevoelig of opgezwollen is. Daarnaast komt kaakpijn bij het kauwen vaak voor, net als een soort algehele malaise: moe, zwak, mogelijk wat afvallen zonder reden. Sommige mensen krijgen ineens last van wazig of dubbelzien.
Kun je blind worden door RCA?	Ja, helaas wel. Als de ontsteking de bloedtoevoer naar het oog blokkeert, kan dat blijvende schade veroorzaken. Sommige mensen verliezen zelfs in één oog volledig het zicht. Dat is precies waarom snelle behandeling cruciaal is.
Hoe wordt de diagnose gesteld?	Er wordt meestal een combinatie van dingen gedaan: bloedonderzoek (op ontstekingswaarden zoals BSE en CRP), een echo van de slagaders en soms een biopsie van de slagader in de slaapstreek om de ontsteking aan te tonen. Tegenwoordig wordt een PET-scan ook steeds vaker gebruikt.
Hoe wordt RCA behandeld?	Meestal met een flinke dosis prednison om de ontsteking snel in toom te krijgen. Dit helpt meestal direct, maar brengt op lange termijn weer andere problemen met zich mee (denk aan botontkalking, gewichtstoename, verhoogde bloedsuiker). Daarom wordt de dosering langzaam afgebouwd en soms gecombineerd met andere medicijnen zoals methotrexaat of tocilizumab.
Hoe lang moet je prednison slikken?	Dat varieert, maar reken op maanden tot zelfs jaren. Vaak begin je met een hoge dosis die stap voor stap wordt verlaagd. Sommige mensen kunnen na een paar maanden afbouwen, anderen blijven jaren op een lage onderhoudsdosis hangen.
Kan RCA vanzelf overgaan?	Nee, en het risico als je het niet behandelt, is te groot. Zonder behandeling kan het je ogen beschadigen, de slagaders vernauwen en zelfs leiden tot een beroerte.
Heeft voeding invloed op RCA?	Er is geen dieet dat de ziekte geneest, maar een ontstekingsremmend eetpatroon (veel groenten, gezonde vetten, weinig suikers en bewerkt voedsel) kan misschien helpen om het lichaam wat rustiger te houden. Daarnaast is het slim om met calcium en vitamine D je botten sterk te houden, zeker als je lang prednison slikt.
Is RCA hetzelfde als polymyalgia rheumatica (PMR)?	Ze worden vaak samen genoemd, en dat is niet voor niks. Ongeveer de helft van de mensen met RCA heeft ook PMR, wat spierpijn en stijfheid veroorzaakt in de schouders en heupen. Ze reageren ook allebei goed op prednison, al is bij RCA vaak een hogere dosis nodig.
Hoe weet ik of mijn RCA onder controle is?	Als je klachten verdwijnen en de bloedwaarden (zoals CRP en BSE) weer normaal worden, zit je meestal goed. Maar bij RCA zijn er geen garanties: sommige mensen krijgen weer een terugval, anderen hebben restklachten zoals vermoeidheid of aanhoudende hoofdpijn.
Kan RCA je levensduur verkorten?	Op zichzelf niet direct, maar het verhoogt wel de kans op hart- en vaatziekten. Ook de bijwerkingen van langdurig prednisongebruik kunnen de gezondheid schaden, zoals een verhoogd risico op osteoporose en diabetes.
Zijn er alternatieven voor prednison?	Sinds een paar jaar is tocilizumab (een biologisch medicijn) een optie, vooral voor mensen die niet goed tegen prednison kunnen of een terugval krijgen. Het wordt via een injectie gegeven en werkt in op het immuunsysteem.
Hoe weet ik of mijn RCA terugkomt?	Het kan subtiel beginnen: wat meer hoofdpijn, kaakpijn, een stijver gevoel of vage vermoeidheid. Soms zie je ook dat de bloedwaarden weer stijgen. Het is belangrijk om dat serieus te nemen en contact op te nemen met de arts.
Kun je met RCA blijven werken?	Dat hangt af van de ernst van de klachten en de behandeling. Sommige mensen kunnen doorgaan met hun werk, anderen merken dat ze door de vermoeidheid en bijwerkingen van de medicatie minder energie hebben en tijdelijk (of blijvend) moeten minderen.
Komt RCA vaker voor in bepaalde landen?	Ja, het komt vaker voor bij mensen van Noord-Europese afkomst. In Scandinavië en Nederland wordt het vaker gezien dan bijvoorbeeld in Aziatische of Afrikaanse landen.
Kan RCA samenhangen met andere ziekten?	Ja, het wordt soms gezien in combinatie met PMR, maar ook met andere auto-immuunziekten. Verder hebben mensen met RCA een iets verhoogde kans op aneurysma’s en andere vaatproblemen.
Wat als de behandeling niet aanslaat?	Dan wordt er gekeken naar alternatieve medicatie, zoals tocilizumab of methotrexaat. In sommige gevallen kan een andere diagnose worden overwogen, want niet elke vorm van vaatontsteking is RCA.
Kun je RCA helemaal genezen?	In de meeste gevallen gaat het na een paar jaar in remissie, wat betekent dat het rustig blijft zonder medicatie. Maar sommige mensen houden een lichte vorm of hebben meerdere terugvallen. Het blijft dus iets om goed in de gaten te houden.
Is RCA erfelijk?	Er zit waarschijnlijk een genetische component in, maar het is geen typische erfelijke ziekte die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Toch zie je in sommige families dat het vaker voorkomt.
Zijn er lifestyle-aanpassingen die helpen?	Vooral gezond eten, voldoende bewegen en stress vermijden kunnen helpen. Ook is het slim om te stoppen met roken, omdat dat de bloedvaten nog meer beschadigt. Verder kan een goede nachtrust bijdragen aan herstel.
Wat moet ik doen als ik vermoed dat ik RCA heb?	Meteen naar de huisarts en aandringen op verder onderzoek, vooral als je ouder dan 50 bent en last hebt van typische symptomen zoals hoofdpijn, kaakpijn of veranderingen in het zicht. Hoe sneller je erbij bent, hoe kleiner het risico op complicaties.

Symptomen van reuscelarteritis

Vroege tekenen van reuzencelarteritis kunnen lijken op griepsymptomen, zoals vermoeidheid, verminderde eetlust en koorts. Specifieke symptomen gerelateerd aan ontstoken aders in het hoofd zijn onder andere:

• Ernstige hoofdpijn.
• Gevoeligheid van de hoofdhuid of slapen.
• Dubbelzien.
• Tijdelijk of aanhoudend verlies van gezichtsvermogen, vergelijkbaar met wanneer een gordijn gedeeltelijk over het oog wordt getrokken.
• Duizeligheid of problemen met coördinatie en balans.
• Kaakpijn tijdens het eten of praten.
• Aanhoudende keelpijn of moeite met slikken.
• Soms pijn op de borst.

Oorzaak van reuzencelarteritis

Het is anno 2025 niet precies bekend wat de ontsteking van de bloedvaten is. Men neemt aan dat het een auto-immuunziekte is waarbij het lichaamseigen immuunsysteem de bloedvaten aanvalt, met name de temporale slagaders die bloed naar het hoofd en de hersenen transporteren. Genetische factoren en omgevingsinvloeden, zoals infecties, spelen waarschijnlijk een belangrijke rol in het ontstaan van de ziekte. Doordat het zelden voorkomt bij mensen jonger dan 50 jaar, wordt de ontwikkeling van reuscelarteriitis ook geassocieerd met het verouderingsproces.

Onderzoek en diagnose

Het kan lastig zijn om de diagnose van reuscelarteritis te stellen omdat de vroege symptomen lijken op die van andere veelvoorkomende aandoeningen. Om andere mogelijke oorzaken uit te sluiten, zal je arts naast het bespreken van je symptomen en het in oegnschouw nemen van je medische geschiedenis, een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren, met daarbij speciale aandacht voor de temporale slagaders. Deze slagaders kunnen gevoelig zijn, een verminderde hartslag en een hard, koordachtig gevoel hebben.

Verschillende tests kunnen worden uitgevoerd:

1. Bloedtesten:
   • Bezinkingssnelheid van erytrocyten (sed-snelheid): Meet de snelheid waarmee rode bloedcellen naar de bodem van een buisje bloed zakken, wat kan wijzen op ontsteking.
   • C-reactief proteïne (CRP): Meet een stof die de lever produceert bij ontsteking.
2. Beeldvormende tests:
   • Doppler-echografie: Maakt gebruik van geluidsgolven om beelden van bloedstroom te produceren.
   • Magnetische resonantie-angiografie (MRA): Combineert MRI met contrastmateriaal voor gedetailleerde beelden van bloedvaten.
   • Positronemissietomografie (PET): Gebruikt een traceroplossing met radioactief materiaal om ontstekingsgebieden in grotere bloedvaten te benadrukken.
3. Biopsie:
   • De meest betrouwbare methode om de diagnose te bevestigen is het nemen van een klein monster (biopsie) van de temporale slagader. Dit wordt meestal poliklinisch gedaan met lokale verdoving. Onder een microscoop wordt het monster onderzocht op ontstekingen, waarbij reuzencellen kunnen worden waargenomen.

Als de resultaten niet eenduidig zijn, kan een biopsie aan de andere kant van het hoofd worden overwogen. Besef wel dat het mogelijk is reuscelarteritis te hebben met een negatieve biopsieuitslag.

Behandeling van reuscelarteritis

Je krijgt van je arts een hoge dosis prednisolon voorgeschreven. Dat is een corticosteroïd dat je eigen bijnieren normaal gesproken produceren. In medicijnvorm heet het prednisolon en heeft het een krachtige ontstekingsremmende werking. Je neemt deze medicatie in de vorm van tabletten of capsules. Meestal zie je binnen 1 tot 2 weken een duidelijke afname van je klachten, wat ook te zien is in je bloed door een daling van de bezinking (BSE). Afhankelijk van je klachten en bloedresultaten mag je samen met je arts de dosis geleidelijk verminderen.

Om het risico op osteoporose (botontkalking) te verkleinen, vooral bij langdurig gebruik van prednisolon, kunnen ook andere medicijnen worden voorgeschreven, zoals calcium, vitamine D en soms een bisfosfonaat.

Als het lastig is om prednisolon af te bouwen en je klachten terugkeren, kan je arts  methotrexaat of tocilizumab voorschrijven. Methotrexaat in een lage dosering onderdrukt de lichaamsafweer en remt ontstekingen. Tocilizumab is een biologisch medicijn dat soms wordt voorgeschreven als behandeling voor reuscelarteriitis. Het werkt door de activiteit van een specifiek eiwit, interleukine-6, te remmen en zo ontstekingen in het lichaam te verminderen.

De behandeling van reuscelarteriitis wordt meestal uitgevoerd door specialisten zoals een reumatoloog, internist, oogarts of neuroloog. Bij plotselinge oogklachten is een snelle afspraak met een oogarts noodzakelijk. Vaak zal je ook contact hebben met een reumaverpleegkundige.

Als je problemen ondervindt met de doorbloeding van je been- en armspieren en je gebruikt prednisolon, kan je last krijgen van krachtverlies en conditieverlies. In zo’n situatie zal je arts je doorverwijzen naar een oefen- of fysiotherapeut, die je advies geeft en je begeleidt om je spierkracht en conditie te behouden.

Reuscelarteriitis hangt samen met een verhoogd risico op aneurysma’s, die zich zelfs jaren na de diagnose kunnen voordoen. Artsen dienen hiervan op de hoogte te zijn.

Zelfzorg

Zodra de klachten verdwijnen en de ontstekingswaarden in het bloed weer normaal zijn, wordt het risico op blindheid aanzienlijk minder. Goede voeding, beweging, voldoende rust, en het strikt volgen van je medicatieregime zijn uitermate belangrizjk om de situatie te managen en mogelijke bijwerkingen van corticosteroïden aan te pakken.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over reuscelarteriitis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.