Last Updated on 24 februari 2023 by M.G. Sulman
Auto-immuun gastritis (maagslijmvliesontsteking) is een auto-immuunziekte waarbij je lichaam antistoffen aanmaakt tegen het eigen maagslijmvlies. Men vermoedt dat grofweg 2% van de algemene bevolking, dus ongeveer 1 op de 50 mensen, auto-immuun gastritis heeft. Het hebben van een reeds bestaande auto-immuunziekte, zoals de ziekte van Hashimoto (een ziekte van de schildklier), vitiligo, de ziekte van Addison of diabetes type 1, je vatbaarder maakt voor de aandoening.
Wat is auto-immuun gastritis?
Uitleg en betekenis
‘Gastritis’ verwijst naar een ontsteking van het maagslijmvlies, ook wel mucosa genoemd. Dit is een laag goed doorbloed weefsel in de maag. Het woord ‘auto-immuun’ verwijst naar het feit dat deze aandoening wordt veroorzaakt doordat het immuunsysteem van het lichaam zijn eigen lichaamscellen aanvalt. Het lichaam valt het eigen maagslijmvlies aan. Hierdoor ontstaat een blijvende (chronische) ontsteking van het maagslijmvlies. Het maagslijmvlies kan op een gegeven ogenblik blijvend veranderen en dunner worden. Dit staat bekend als ‘atrofische gastritis’. Atrofie is het verschrompelen van weefsel.
Auto-immuun gastritis is een specifiek type atrofische gastritis. Atrofische gastritis of chronische maagontsteking komt vaak voor.
Vernietiging van pariëtale cellen
Bij atrofische gastritis verdwijnt van een deel van de maagwand dat bekend staat als het oxyntische slijmvlies. Hierbij worden ook pariëtale cellen (oxyntische cellen) vernietigd. Pariëtale cellen zijn dus cellen die zich bevinden in het slijmvlies of de mucosa van de maag. Deze cellen zorgen voor de productie van maagzuur, intrinsic factor (IF) en worden gestimuleerd door gastrine. Intrinsic factor is essentieel voor de opname van vitamine B12. Het omvat ook de vernietiging van cellen die het belangrijkste spijsverteringsenzym pepsine in de maag produceren.
Darmmetaplasie
Naarmate de aandoening vordert, worden sommige van de normale maagwandcellen vervangen door abnormale cellen van het darmtype. Dit staat bekend als ‘darmmetaplasie’. Dit is dus een toestand waarbij de cellen waaruit de maagwand bestaan, veranderen of worden vervangen. Darmmetaplasie is een precancereuze laesie. Een precancereuze toestand kan (of heeft de neiging om) kwaadaardig (maligne) te worden. Je loopt hierdoor een zes keer hoger risico lopen op het krijgen van maagadenocarcinoom. Dat is een veelvoorkomende vorm van maagkanker.
Synoniemen
Andere termen voor auto-immuun gastritis zijn ‘auto-immuun metaplastische atrofische gastritis’, ‘chronische auto-immuun atrofische gastritis’ of een combinaties van deze termen.
Oorzaak van auto-immuun gastritis
Auto-immuun gastritis is een auto-immuunziekte. Het immuunsysteem valt hierbij ten onrechte het eigen maagslijmvlies aan. Je afweersysteem maakt hierbij antistoffen aan tegen de zogenaamde pariëtale cellen in het maagslijmvlies (zie boven).
Mensen met andere auto-immuunziekten zijn vatbaar voor het ontwikkelen van auto-immuun gastritis. Soms lijden andere familieleden ook aan auto-immuun gastritis. Sommige onderzoeken suggereren dat deze aandoening autosomaal dominant overgeërfd kan zijn.
Bij autosomaal dominante aandoeningen heb je slechts een mutatie nodig in één kopie van het verantwoordelijke gen in elke cel. In enkele gevallen erft de getroffen persoon een mutatie van zijn getroffen ouder. Andere patiënten kunnen zich ook presenteren met nieuwe (de novo) mutaties in het gen.
Vóórkomen
Grofweg 5% van alle gevallen van gastritis betreft auto-immuun gastritis.
Symptomen van auto-immuun gastritis
Verschijnselen
Bij auto-immuun gastritis heb je lang niet altijd last van duidelijke tekenen en symptomen. Sommige mensen kunnen na het eten last hebben van misselijkheid, braken, buikpijn en een vol gevoel. Ke kan ook pijn en ongemak ervaren in het bovenste deel van de maag (fundus) omdat de zuurafscheidende pariëtale cellen geconcentreerd blijven in dit gebied. Er zijn ook mensen die last krijgen van pijn op de borst, vermoeidheid, tinnitus of oorsuizen, duizeligheid, licht gevoel in het hoofd en hartkloppingen.
Pernicieuze anemie
Auto-immuun gastritis kan ook een verminderde opname van vitamine B12 veroorzaken, wat resulteert in andere vitaminetekorten zoals een tekort aan foliumzuur en ijzer. Mensen met een tekort aan vitamine B12 zijn vatbaar voor het ontwikkelen van pernicieuze anemie, waarbij het lichaam onvoldoende gezonde rode bloedcellen heeft. De eerste klachten die optreden bij pernicieuze anemie (dus een vitamine B12-tekort door auto-immuun gastritis), komen overeen met klachten bij de ‘normale’ en meest gangbare vormen van bloedarmoede:
- bleek zien
- een slap en moe gevoel
- licht in het hoofd
- gebrek aan eetlust
Vitamine B12-tekort kan ook leiden tot zenuwschade. Je kan ook last krijgen van verwardheid, een wankel looppatroon en tintelingen of gevoelloosheid in de armen of benen.
Complicaties
Auto-immuun gastritis kan leiden tot complicaties indien het onbehandeld blijft:
Pernicieuze anemie (anaemia perniciosa)
Om rode bloedcellen of erytrocyten aan te maken, heeft je lichaam voldoende vitamine B12 nodig. Auto-immuun gastritis kan echter de opname van B12 door het lichaam remmen, wat leidt tot pernicieuze anemie.
Bloedarmoede
Helicobacter pylori (H. pylori) is een bacterie die in de maag wordt gevonden. In sommige gevallen veroorzaakt deze bacterie een ontstoken maagslijmvlies. Als H. pylori een bijkomende factor is bij de auto-immuun gastritis, kan dit leiden tot bloedarmoede. Dit komt omdat H. pylori een maagzweer en maagbloeding kan veroorzaken, waardoor het aantal rode bloedcellen daalt.
Maagkanker
Auto-immuun gastritis en door H. pylori geïnduceerde gastritis vergroten je risico op het ontwikkelen van maagkanker.
Onderzoek en diagnose
de arts stelt vragen over je klachten en neemt je medische geschiedenis in ogenschouw. Daarna volgt lichamelijk onderzoek. Aanvullend onderzoek wordt gedaan om de diagnose te bevestigen.
Biopsie van het aangetaste weefsel wordt verkregen door middel van endoscopie. De arts brengt daarbij een flexibele dunne buis, een endoscoop genaamd, met een lamp en camera in de maag om een weefselmonster te verkrijgen tijdens deze procedure. Het inbrengen van de endoscoop kan vervelend zijn en tot kokhalzen leiden of een benauwd gevoel. Dit is normaal. Probeer rustig te ademen en te ontspannen tijdens de procedure. Het kan tevens helpen om je gedachten af te leiden door je bijvoorbeeld te focussen op een bepaald punt op de muur of naar een rustgevend geluid of muziek te luisteren.
Via bloedonderzoek kan de aanwezigheid van antistoffen tegen pariëtale cellen (maagslijmvlies) in het bloed aangetoond worden. Bij patiënten met auto-immuun gastritis wordt in 50% van de gevallen antistoffen tegen pariëtale cellen aangetoond. Anti-intrinsic factor is bij hen negatief.1Slingeland Ziekenhuis. Pariëtale cellen, antistoffen. https://www.slingeland.nl/labgids/details/K-VZ_A903 (ingezien op24-2-2023)
Behandeling van auto-immuungastritis
De behandeling is over het algemeen gericht op het behandelen van de vitamine B12- en het ijzertekort. Vitamine B12-injecties zijn vaak nodig. Mensen met auto-immuun gastritis moeten de rest van hun leven hun vitamine B12- en ijzergehalte controleren. IJzergebreksanemie wordt behandeld door toediening van extra ijzer, vaak in de vorm van ijzertabletten. Mogelijk dien je periodiek intraveneus ijzer toegediend krijgen om de ijzervoorraad te vergroten.
Ook zal af en toe een maagonderzoek (gastroscopie) worden verricht. De arts zal dan controleren of veranderingen in het slijmvlies zichtbaar zijn die kunnen wijzen op (een beginstadium van) maagkanker.
Prognose
Men name vanwege het risico op maagkanker kan de levensverwachting lager zijn dan normaal bij mensen die lijden aan auto-immuun gastritis. Tijdige herkenning en adequate behandeling van de ziekte is derhalve van groot belang.
Preventie
Auto-immuun gastritis kan niet volledig worden voorkomen, omdat het een auto-immuunziekte is waarbij het immuunsysteem van het lichaam de maagwand aanvalt en beschadigt. Dit kan genetisch bepaald zijn of worden veroorzaakt door andere factoren, zoals infecties of andere medische aandoeningen.
Ofschoon auto-immuun gastritis niet volledig kan worden voorkomen, kun je wel maatregelen nemen om het risico op de aandoening te verminderen of de symptomen ervan te beheersen. Het handhaven van een gezonde levensstijl en het vermijden van bepaalde risicofactoren, zoals roken en stress, kan helpen om de algemene gezondheid van je maag en immuunsysteem te bevorderen en het risico op auto-immuun gastritis te verminderen.
Een gezond dieet kan bijdragen aan het verminderen van ontstekingen en mogelijk het risico op auto-immuun gastritis verlagen. Eet voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten, zoals groenten en fruit, en vermijd voedingsmiddelen die rijk zijn aan verzadigde vetten en suikers.
Vermijd langdurig gebruik van ontstekingsremmende medicijnen. Het langdurig gebruik van ontstekingsremmende medicijnen zoals aspirine of ibuprofen kan het risico op auto-immuun gastritis verhogen en/of de klachten verergeren.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over auto-immuun gastritis. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
