Episcleritis: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 10 juni 2024 by M.G. Sulman

Het oogwit bestaat uit verschillende dunne lagen. Bij episcleritis is een van die lagen ontstoken. De ontsteking zit dieper dan bij een gewone oogontsteking. De ontsteking ontstaat plotseling en meestal in één oog. Je krijgt ineens een rode vlek in je oogwit. Meestal heb je verder geen klachten. De oorzaak is vaak niet duidelijk. Het gaat meestal vanzelf over binnen 1 tot 3 weken. Heb je klachten? Koude washandjes op je oog en kunsttranen kunnen helpen. Je kunt vaker episcleritis krijgen.

*Episcleritis / Bron: Wikimedia Commons*

Wat is episcleritis?

Episcleritis is een irritatie of ontsteking van de episclera, die zich aan de voorkant van het oog in het witte gedeelte bevindt. Dit witte gedeelte heeft drie lagen:

Het bindvlies (conjunctiva)
De episclera
De sclera (harde oogrok)

De bovenste laag is het bindvlies, daaronder ligt de episclera, en de sclera is de diepste laag.

Episcleritis ontstaat vaak plotseling en is onschuldig. De ontsteking gaat meestal vanzelf over, maar komt vaak terug. Dan spreekt men van een recidief.

Indeling van episcleritis

Diffuse vorm (70%):
- Voorkomen: Meest voorkomend.
- Uiterlijk: Deel van het oog rood (70%) of het hele oog rood (30%).
Nodulaire vorm (30%):
- Voorkomen: Minder vaak.
- Uiterlijk: Gelokaliseerde roodheid met een knobbelige zwelling van het slijmvlies.

Wie krijgt het?

Episcleritis komt vooral voor bij mensen tussen de 20 en 50 jaar. Volwassen vrouwen hebben er vaker last van dan mannen, terwijl bij kinderen jongens vaker worden getroffen dan meisjes.

Oorzaken van episcleritis

De oorzaak van episcleritis is vaak onduidelijk (idiopathisch). De vier hoofdoorzaken zijn een allergische reactie, auto-immuunziekten, vaatziekten, of infecties.

Allergische reactie

Een overgevoeligheidsreactie op bepaalde allergenen kan episcleritis veroorzaken.

Auto-immuunziekten

Ziekten waarbij het immuunsysteem het eigen lichaam aanvalt, zoals:

Reumatoïde artritis
Ziekte van Crohn
Colitis ulcerosa
Artritis psoriatica
Systemische lupus erythematosus
Reactieve artritis (voorheen het syndroom van Reiter)
Polychondritis recidivans of relapsing polychondritis
Spondylitis ankylopoetica, ook wel de ziekte van Bechterew genoemd
Pustulotic arthro-osteitis, soms ook syndroom van Sonozaki genoemd

Vaatziekten

Ontstekingen van de bloedvaten, waaronder:

Polyarteritis nodosa (ook wel periarteritis nodosa genoemd)
Arteriitis temporalis
Syndroom van Cogan
Syndroom van Churg-Strauss
Granulomatose met polyangiitis (voorheen de ziekte van Wegener genoemd)
Ziekte van Behçet

Infecties

Verschillende bacteriële, virale, schimmel- en parasitaire infecties, zoals:

Bacteriën (inclusief mycobacteriën)
Treponema (syfilis)
Borrelia (ziekte van Lyme)
Chlamydia
Actinomyces
Schimmels
Herpes zoster en herpes simplex
Bof
Chikungunya
Protozoa zoals Acanthamoeba en toxoplasmose
Toxocara

Andere Factoren

Maligniteiten: Zoals T-cel leukemie en de ziekte van Hodgkin.
Vreemde voorwerpen en chemische verwondingen: Deze kunnen ook episcleritis veroorzaken.
Medicijnen: Zoals topiramaat en pamidronaat.
Systemische aandoeningen: Ongeveer 26-36% van de patiënten met episcleritis heeft een geassocieerde systemische aandoening.

Risicofactoren

Geslacht en Leeftijd: Volwassen vrouwen worden vaker getroffen dan mannen, terwijl bij kinderen jongens vaker getroffen worden dan meisjes.
Systemische ziekten: Een aanzienlijk percentage van de patiënten heeft een geassocieerde systemische ziekte. Bijvoorbeeld, reumatoïde artritis is een veel voorkomende geassocieerde collageen-vasculaire ziekte (dat wil zeggen: ontstekingsziekten van de spieren en het bindweefsel).
Oogaandoeningen: Volgens een studie (Akpek et al) heeft 51% van de patiënten met episcleritis ook een gelijktijdige oogaandoening.

Symptomen van episcleritis

Verschijnselen in vogelvlucht

De symptomen van episcleritis zijn over het algemeen mild en kunnen bestaan uit:

Roodheid: Een rode vlek in het oogwit, waar de ontsteking zit.
Zwelling: Het oog kan gezwollen zijn.
Knobbeltje: Soms is er een klein, gelig knobbeltje op de zwelling.
Irritatie: Het oog voelt geïrriteerd aan.
Zandgevoel: Het voelt alsof er zand in het oog zit.
Tranend oog: Het oog kan tranen.
Pijn: Een beetje pijn, vooral bij druk op het oog.
Gezichtsvermogen: Blijft vrijwel altijd in orde.

Episcleritis gaat vaak gepaard met weinig tot geen klachten, ondanks de zichtbare roodheid en zwelling.

Oogbetrokkenheid

Beide ogen: De aandoening kan in beide ogen voorkomen, soms tegelijk, soms afwisselend.
Plotselinge roodheid: Een rode vlek kan plotseling ontstaan, meestal zonder ernstige klachten.

Onderzoek en diagnose

De diagnose ‘episcleritis’ wordt meestal gesteld op basis van je medische en het onderzoek met een spleetlamp. Fenylefrine-testen helpen om episcleritis van scleritis te onderscheiden. Scleritis is een ontsteking van de oogbol (harde oogrok).

Voorgeschiedenis

Leeftijd: Meestal tussen 20-50 jaar.
Begin: Plotseling (simpele episcleritis) of geleidelijk (nodulaire episcleritis).
Roodheid: Vaak in één oog, soms beide ogen.
Simpele episcleritis: Piekt na 12 uur, verdwijnt in 2-3 dagen, kan terugkeren.

Nodulaire episcleritis: Roodheid neemt toe over dagen, langer durende aanvallen, meer ongemak, nodulaire vorm.

Lichamelijk onderzoek

Met een spleetlamponderzoek bekijkt de oogarts het ontstoken gebied met een smalle, heldere lichtstraal.

Simpele episcleritis: Roodheid is felrood of roze.
Nodulaire episcleritis: Knobbeltje beweegt vrij over de sclera.
Scleritis: Paarse kleur, lichtstralen verplaatsen zich naar voren.

Tekenen

Kleur: Felrood of roze gebied op het oogwit (bij episcleritis).
Zwelling: Ooglid- en conjunctivale zwelling mogelijk aanwezig.
Roodheid: Plotselinge of geleidelijke roodheid in één oog.
Ongemak: Mogelijk lichtgevoeligheid of gevoeligheid.
Pijn: Ernstige pijn of oogafscheiding wijst mogelijk op een andere diagnose.

Diagnostische procedures

Fenylefrine 2.5%: Verkleurt conjunctivale en episclerale bloedvaten, niet de sclerale vaten.
Fenylefrine 10%: Verkleurt het oppervlakkige episclerale vaatnetwerk, niet de diepe plexus.

Laboratoriumtest

Eén episode: Geen uitgebreide tests nodig.
Terugkerende aanvallen: Systemische evaluatie, bloedonderzoeken op basis van geschiedenis en symptomen.

Differentiële Diagnose

Mogelijke andere diagnoses zijn:

Conjunctivitis
Scleritis
Episcleraal plasmacytoom
Vreemd lichaam
Granuloom
Pingueculitis

Behandeling van episcleritis

Episcleritis geneest meestal vanzelf binnen enkele dagen tot weken. Zelfzorgmaatregelen en eenvoudige medicatie kunnen helpen ter verlichting van de symptomen.

Zelfzorg

Koud washandje:

Pak een schoon washandje.
Houd het onder de koude kraan.
Leg het washandje 10 minuten op het ontstoken oog met je oog dicht.

Medicijnen

Kunsttranen:

Gebruik: Oog-gel of oogdruppels.
Functie: Houdt het oog vochtig, vermindert klachten.
Verkrijgbaarheid: Te koop in de winkel, geen recept nodig.

Ontstekingsremmende oogdruppels en pijnstillers:

Gebruik: Bij aanhoudende of ernstige klachten.
Functie: Vermindert ontsteking en pijn.

Adviezen bij episcleritis

Koud washandje: Kan verlichting geven bij klachten.
Kunsttranen: Te proberen als koude washandjes onvoldoende soelaas bieden.
NSAID’s: Ibuprofen voor pijnverlichting en ontstekingsvermindering.
Vitamine C: dagelijks 500 mg als antioxidant om terugkeer te voorkomen.¹

Andere medicijnen dan de hierboven genoemde zijn bijna nooit nodig bij een episcleritis. De huisarts geeft je alleen andere medicijnen als je erge klachten hebt. Bijvoorbeeld als je veel pijn hebt aan je oog.

Prognose

Episcleritis gaat meestal vanzelf over binnen 1 tot 3 weken. Je kunt vaker episcleritis krijgen.

Preventie

Vitamine C: Dagelijks 500 mg innemen om terugkeer te voorkomen.
Kunsttranen: Regelmatig gebruiken om het oog vochtig te houden.
Koude Kompressen: Bij irritatie, 10 minuten een koud washandje op het oog leggen.
Ontstekingsremmers: Gebruik ontstekingsremmende oogdruppels bij aanhoudende klachten.
Gezonde Leefstijl: Vermijd roken, drink niet overmatig alcohol en eet een gebalanceerd dieet rijk aan antioxidanten.

*Gezonde voeding bereiden / Bron: Adobe Firefly*

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over episcleritis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.