Last Updated on 14 mei 2023 by M.G. Sulman
De Boterbloem is een plant die behoort tot de ranonkelfamilie (Ranunculaceae) en heeft een lichtgele bloemkleur. De plant bloeit van mei tot en met juni en heeft grijsgroene bladeren die ongeveer 15 cm hoog zijn. De volwassen hoogte van deze vaste plant is ongeveer 35 cm en kan temperaturen tot -25 graden Celsius verdragen. De plant blijft groen tijdens de hele winterperiode en de aanbevolen plantafstand is 33 cm (7-9 planten per vierkante meter). Deze plant gedijt goed in open ruimtes en is zeer geschikt voor een tuin op het zuiden. De plant vereist een zonnige plek op vruchtbare grond. Als de bodem niet te droog is, kan de Boterbloem ook worden gecombineerd met rotsplanten. Het is een plant die niet woekert en daarom goed kan worden gecombineerd met andere planten. De vraag is of de boterbloem eetbaar en geneeskrachtig is, of juist giftig?
Wat is een boterbloem?
De boterbloem is een plant die behoort tot de ranonkelfamilie (Ranunculaceae). Deze plantenfamilie bestaat uit grofweg 400 verschillende soorten planten.
Veel kinderen denken dat de boterbloem naar boter smaakt vanwege de naam, maar dat is niet waar. De boterbloem heet in feite een scherpe smaak en is zelfs giftig en het kan huidverbranding veroorzaken.
De boterbloem heeft vier belangrijke delen: de wortel, de stengel, de bloem en de bladeren. De bloem bestaat uit 10 afzonderlijke blaadjes, waaronder vijf gele kroonbladeren en vijf geelgroene kelkbladeren. Het hart van de bloem bevat de meeldraden en de stamper. De bladeren van de plant groeien zowel aan de voet van de plant als aan de stengel. De bladeren aan de voet van de plant zijn aanzienlijk groter dan de bladeren aan de stengel. Het blad is handvormig samengesteld, wat betekent dat het is opgebouwd uit meerdere lobben die lijken op de vingers van een hand.
De boterbloem is bekend om zijn heldere, glanzende gele kleur. Dit komt doordat de bloemblaadjes een opperhuid hebben die slechts één cel dik is en geel pigment bevat, met daaronder een luchtkamer. Wanneer licht op de opperhuid valt, wordt het bovenop de cel teruggekaatst en aan de overgang tussen cel en lucht, wat een glanseffect creëert en de gele kleur versterkt. Dit optische effect kan worden vergeleken met het effect van een olielaagje op water of een zeepbel.
Onder de luchtkamer bevindt zich nog een laag zetmeel die het licht verstrooit en deels terugkaatst door de gepigmenteerde opperhuid, waardoor het glanseffect nog verder wordt versterkt. Dit is een uniek kenmerk van de boterbloem, aangezien dit optische effect niet wordt waargenomen bij andere bloemen.
Boterbloem is niet eetbaar of geneeskrachtig
De boterbloem is een plant die geen nuttige medicinale eigenschappen of geneeskrachtige werkingen heeft. Hij draagt niet bij als voedselbron voor de mens.
De boterbloem is licht giftig, waardoor vee en insecten de plant niet opeten. Het meest giftige deel bevindt zich onder de grond, in de wortels. Dit zorgt ervoor dat de plant genoeg ruimte om zich heen heeft omdat de stof die de wortels uitscheiden de groei van andere planten remt. De bloem zelf wordt wel veel bezocht door bijen, vlinders en hommels, en is dus een goede waardplant voor hen.
Solitair levende bijen bouwen er ook hun nest mee. Uit het Dagblad van Noord-Brabant d.d. 12 januari 1934:
“Op deze wijze bouwt het wijfje 5 à 7 cellen aan elkaar. Het geheele ontwikkelingsproces speelt zich af in het nest en eerst in het volgende voorjaar komen de jonge bijen voor den dag.
De nestbouw der eenzaam levende bijen is merkwaardig om de plaats, die zij voor haar celletjes uitzoeken; de wijze, waarop zij het nest vervaardigen, maar vooral om de keuze der grondstoffen, die zij daarvoor nemen. De jongen moeten beveiligd worden tegen schadelijke invloeden en dat zijn vooral vocht en schimmels. Opmerkelijk hierbij is, dat deelen worden gebruikt van zulke planten, die bijv. de koeien laten staan, zooals klaproos, ooievaarsbek en boterbloem.
Inderdaad zijn deze giftig en beletten daardoor waarschijnlijk de werking van schimmels en bacteriën.”
Oude kruidenboeken
Ondanks dat de boterbloem al in oude kruidenboeken wordt vermeld, wordt vooral gesproken over uitwendige toepassingen. Zo wordt beschreven hoe de plant blaartrekkende en scherpe eigenschappen heeft, wat niet verwonderlijk is voor een ranonkelachtige plant. In de Flora Batava1De Flora Batava verscheen tussen 1800-1934 en toont de wilde planten in Nederland. wordt zelfs gezegd dat de scherpe boterbloem zo scherp is dat deze als Spaanse vlieg kan worden gebruikt.
Ook wordt in een artikel uit 1963 in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) beschreven hoe een wetenschapper genaamd Krapf zichzelf onderwierp aan een proef waarbij hij delen van de boterbloem at en vervolgens hevige pijn en krampen in de maagstreek voelde.2Ned Tijdschr Geneeskd. 1963;107:1143-4 Krapf ondervond geen blijvende schade van zijn experimenten.
De boterbloem is giftig
Het is interessant om je af te vragen waarom boterbloemen vaak overleven in weilanden waar vee heeft gegraasd. Dit komt omdat de plant giftig is voor vee, zoals koeien, paarden, schapen en andere dieren. Deze dieren weten dat de plant giftig is en laten het daarom staan. Toch kan vergiftiging optreden wanneer boterbloemen in grote hoeveelheden voorkomen in weilanden die al zijn afgegraasd en waar weinig ander eetbaar voedsel overblijft. De giftige stof in boterbloemen, protoanemonine, wordt echter grotendeels afgebroken wanneer de plant wordt gedroogd. Hierdoor is hooi met gedroogde boterbloemen ertussen veilig om te eten voor vee.
Weet dat het beter voor je is om de boterbloem niet te eten en om contact met het sap van de plant te vermijden, omdat dit een zeer onaangename en blaartrekkende werking heeft. Je kunt de plant het beste met rust te laten en er niet aankomen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de boterbloem, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
