Eenzaamheid: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 27 december 2023 by M.G. Sulman

Eenzaamheid is een gevoel van isolement of alleen zijn. Het is een subjectief gevoel, wat betekent dat het kan variëren van persoon tot persoon en kan zelfs voorkomen bij mensen die omringd zijn door anderen. Sommige mensen kunnen zich eenzaam voelen als ze geen verbinding voelen met de mensen om hen heen, terwijl anderen zich eenzaam kunnen voelen als ze geen intieme relaties hebben. Eenzaamheid kan op elk moment voorkomen, ongeacht leeftijd, geslacht of achtergrond. Het is een gevoel dat we allemaal wel eens hebben gehad en dat op verschillende manieren kan worden ervaren.

Eenzaamheid / Bron: Pixabay

Wat is eenzaamheid?

Hoe kan eenzaamheid worden omschreven, wat is de definitie?

Eenzaamheid is een gevoel van isolement of afzondering van andere mensen. Het kan voortkomen uit fysieke afzondering, zoals wanneer iemand alleen woont of weinig sociale contacten heeft, of het kan voortkomen uit emotionele afzondering, zoals wanneer iemand het gevoel heeft dat hij of zij niet begrepen wordt door anderen of dat er geen verbinding is met anderen. Eenzaamheid kan leiden tot gevoelens van verdriet, leegte en gebrek aan zin in het leven.

Eenzaamheid is een normaal en tijdelijk gevoel dat iedereen wel eens heeft. Doch als het een blijvend of chronisch probleem wordt, is het van belang om aan de bel te trekken bij anderen of om professionele hulp in te schakelen.

Oorzaken van eenzaamheid

Er zijn veel verschillende redenen waarom iemand zich eenzaam kan voelen. Soms kan het komen door veranderingen in het leven, zoals een verhuizing, een scheiding of het verlies van een geliefd persoon. Ook kan het komen door een gebrek aan sociale vaardigheden of een beperkte sociale kring. Sommige mensen kunnen zich eenzaam voelen vanwege een gebrek aan verbinding met anderen of een gebrek aan betekenisvolle relaties. Anderen kunnen zich eenzaam voelen vanwege geestelijke gezondheidsproblemen, zoals depressie of angst, die het moeilijker kunnen maken om sociale verbindingen te onderhouden. Er zijn ook externe factoren, zoals leven in een sociaal isolement of in een ruraal gebied met weinig sociale activiteiten, die eenzaamheid kunnen veroorzaken.

Gevolgen van eenzaamheid

Eenzaamheid kan leiden tot een aantal negatieve gevolgen op fysiek, emotioneel en mentaal vlak.

Lichamelijk

Op lichamelijk vlak kan eenzaamheid leiden tot een verhoogd risico op een aantal gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en een verminderde weerstand.

Emotioneel

Op emotioneel vlak kan het leiden tot gevoelens van depressie, laag zelfbeeld en een gebrek aan zin in het leven.

Mentaal

Op mentaal vlak kan eenzaamheid leiden tot problemen met concentratie en geheugen, en een verminderd vermogen om problemen op te lossen.

Symptomen van eenzaamheid

Sommige van de meest voorkomende symptomen van eenzaamheid zijn:

  • Gevoelens van emotioneel isolement of afgesneden zijn van anderen
  • Een gebrek aan betekenisvolle sociale verbindingen of relaties
  • Een gebrek aan emotionele steun of een luisterend oor
  • Een gevoel van eenzaamheid, zelfs als je omringd bent door mensen
  • Gevoelens van verveling of een gebrek aan een doel of richting in het leven
  • Slecht slapen of moeite hebben om in slaap te komen
  • Concentratieproblemen of geheugenproblemen
  • Gevoelens van depressie of een laag zelfbeeld

Eenzaamheid is een subjectief gevoel en de ervaring ervan kan verschillen van persoon tot persoon. Sommige mensen kunnen zich eenzaam voelen terwijl ze omringd zijn door anderen, terwijl anderen zich niet eenzaam voelen, zelfs als ze alleen zijn.

Hulp inschakelen

Eenzaamheid is een normaal gevoel, dat vaak tijdelijk is. Als je lange tijd last hebt van eenzaamheid of als het je dagelijks leven beïnvloedt, is het echter belangrijk om professioneel advies te zoeken om te werken aan manieren om hiermee om te gaan.

Als je je eenzaam voelt, is het verstandig om hulp in te schakelen van een psycholoog, een pastoraal medewerker of een vertrouwenspersoon, om te kijken wat voor jou het beste werkt. Zij kunnen je helpen om te werken aan je sociale verbindingen en om te gaan met andere problemen die je eenzaamheid kunnen veroorzaken.

Als je lange tijd last hebt van eenzaamheid of als het je dagelijks leven beïnvloedt, kan het ook helpen om je huisarts te raadplegen. Hij kan je doorverwijzen naar een psycholoog of andere hulpverleners als dat nodig is.

Behandeling van eenzaamheid

Er zijn verschillende manieren om eenzaamheid te behandelen, afhankelijk van de oorzaken en de ernst van het gevoel. Sommige van de meest voorkomende behandelingen voor eenzaamheid zijn:

Sociale activiteiten

Probeer activiteiten te vinden waar je plezier aan beleeft en waar je andere mensen kunt ontmoeten, zoals sportclubs, vrijwilligerswerk of hobbygroepen.

Fietsen met anderen / Bron: Freepik

Online of telefonische ondersteuning

Als je moeite hebt om sociale verbindingen te onderhouden, kun je online of telefonische hulp zoeken, zoals via sociale media of telefoonlijnen voor emotionele steun.

Er is een online training ‘Omgaan met eenzaamheid’ via Eleos Zelfhulp. Met online zelfhulp kun je een training volgen op het moment dat het jou uitkomt.

Psychotherapie

Een psycholoog of psychotherapeut kan helpen om de oorzaken van je eenzaamheid te achterhalen en om te werken aan manieren om hiermee om te gaan.

Pastorale counseling

Pastorale counseling is een vorm van professionele hulpverlening die gericht is op het geestelijke welzijn van een persoon. Pastorale counselors zijn vaak gekwalificeerde hulpverleners met een opleiding in theologie en mentale gezondheid. Zij kunnen mensen helpen om te gaan met uitdagingen op geestelijk, emotioneel en relationeel vlak, waaronder ook eenzaamheid.

Tijdens pastorale counseling sessies kan een counselor je helpen om te werken aan het versterken van je geestelijke en emotionele gezondheid en om te gaan met gevoelens van eenzaamheid. De counseling kan zich richten op het versterken van je sociale verbindingen, het vergroten van je zelfacceptatie en het ontwikkelen van copingvaardigheden om beter om te gaan met moeilijke gevoelens en situaties.

Als je op zoek bent naar professionele hulp om eenzaamheid aan te pakken en je bent geïnteresseerd in pastorale counseling, kan het helpen om contact op te nemen met een lokale kerk om te vragen naar beschikbare hulpverleners in jouw omgeving.

Medicatie

In sommige gevallen kan medicatie, zoals antidepressiva, helpen om eenzaamheid te verminderen als het veroorzaakt wordt door mentale gezondheidsproblemen, zoals depressie.

Betrokkenheid bij een religieuze groep of kerk

Voor sommige mensen kan het behoren tot een religieuze groep of kerk helpen om een gevoel van verbinding en gemeenschap te ervaren.

Zelfzorg

Er zijn een aantal maatregelen die je kunt nemen om eenzaamheid te verminderen:

Zoek sociale contacten

Probeer activiteiten te vinden waar je plezier aan beleeft en waar je andere mensen kunt ontmoeten, zoals sportclubs, vrijwilligerswerk of hobbygroepen.

Blijf in contact met vrienden en familie

Houd contact met mensen die veel voor je betekenen en probeer regelmatig met hen af te spreken.

Blijf in contact met vrienden en familie / Bron: Freepik

Zoek professionele hulp

Als je lange tijd last hebt van eenzaamheid of als het je dagelijks leven beïnvloedt, is het raadzaam om hulp in te schakelen van bijvoorbeeld een psycholoog of een vertrouwenspersoon.

Onderhoud je lichamelijk gezondheid

Zorg voor voldoende slaap, eet gezond en blijf actief (door voldoende te bewegen) om je fysieke gezondheid te behouden. Dit kan ook helpen om je mentale gezondheid te verbeteren.

Maak tijd vrij voor jezelf

Neem tijd voor jezelf om te ontspannen en doe dingen die je leuk vindt.

Zoek online of telefonische ondersteuning

Als je moeite hebt om sociale verbindingen te onderhouden, kun je online of telefonische hulp zoeken, zoals via sociale media of telefoonlijnen voor emotionele steun.

Prognose

Het is moeilijk om een specifieke prognose te geven voor eenzaamheid, omdat het een subjectief gevoel is dat op verschillende manieren kan worden ervaren en behandeld. Sommige mensen kunnen eenzaamheid snel verminderen door sociale activiteiten te zoeken of professionele hulp te zoeken, terwijl anderen lange tijd last kunnen hebben van eenzaamheid en regelmatige hulp nodig kunnen hebben om hiermee om te gaan.

Eenzaamheid komt veel voor en gaat vaak vanzelf over. Als je echter lange tijd last hebt van eenzaamheid of als het je dagelijks leven beïnvloedt, is het goed om te werken aan manieren om hiermee om te gaan. Zoek hulp als je het gevoel hebt dat eenzaamheid je leven beheerst of als je andere mentale gezondheidsproblemen ervaart, zoals depressie of angst. Er zijn mensen die je kunnen helpen, het is mogelijk om eenzaamheid aan te pakken.

Preventie

Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om eenzaamheid te voorkomen of te verminderen:

  • Zoek sociale contacten: Probeer activiteiten te vinden waar je plezier aan beleeft en waar je andere mensen kunt ontmoeten, zoals sportclubs, vrijwilligerswerk of hobbygroepen.
  • Blijf in contact met vrienden en familie: Houd contact met intimi en probeer regelmatig af te spreken.
  • Onderhoud je lichamelijk gezondheid: Zorg voor voldoende slaap, eet gezond en blijf actief om je fysieke gezondheid te behouden. Dit kan ook helpen om je mentale gezondheid te verbeteren.
  • Maak tijd vrij voor jezelf: Neem tijd voor jezelf om te ontspannen en doe dingen die je leuk vindt.
  • Zoek professionele hulp als het nodig is: Als je lange tijd last hebt van eenzaamheid of als het je dagelijks leven beïnvloedt.
  • Zoek online of telefonische ondersteuning: Als je moeite hebt om sociale verbindingen te onderhouden, kun je online of telefonische hulp zoeken, zoals via sociale media of telefoonlijnen voor emotionele steun.

Eenzaamheid vanuit Bijbels perspectief

In de Bijbel wordt eenzaamheid vaak genoemd als een emotie die mensen ervaren. In Psalm 25:16-17 staat bijvoorbeeld:

“Wend U tot mij en wees mij genadig, want ik ben eenzaam en ellendig. De benauwdheden van mijn hart hebben zich wijd uitgestrekt, bevrijd mij uit mijn angsten.”

Eenzaamheid wordt ook genoemd in andere delen van de Bijbel, zoals in Hebreeën 13:5-6:

“Ik zal u beslist niet loslaten en Ik zal u beslist niet verlaten. Daarom zeggen wij met goede moed: De Heere is voor mij een Helper en ik zal niet vrezen. Wat zal een mens mij doen?”

De Bijbel benadrukt ook het belang van verbinding met anderen en het onderhouden van relaties. In Prediker 4 staat:

“Het is beter om met z’n tweeën te zijn dan alleen. Want met z’n tweeën hebben ze een goede beloning bij hun gezwoeg. Want als ze vallen, helpt de één de ander weer overeind. Maar als iemand alleen is en valt, wie helpt hem dan weer overeind? En als ze liggen te slapen, houdt de één de ander warm. Maar hoe kan een mens warm worden als hij alleen is? En als iemand alleen is, kan hij door iemand anders overwonnen worden. Maar twee mensen kunnen tegen een vijand standhouden. En als ze met z’n drieën zijn, zijn ze nóg sterker. Net zoals een driedubbel touw niet gauw zal breken.”

De Bijbel benadrukt ook het belang van het zoeken naar steun bij God in tijden van eenzaamheid. In Psalm 34:& staat:

“Ik was er ellendig aan toe. Toen riep ik de Heer om hulp. De Heer hoorde het en redde mij uit al mijn moeilijkheden.”

De Bijbel is een bron van troost en bemoediging in tijden van eenzaamheid. Zoek verbinding met anderen en met God om met deze gevoelens om te gaan.

In de Bijbel worden eenzaamheid en het zoeken naar verbinding met God genoemd in verschillende psalmen en andere passages. Hier zijn enkele voorbeelden van hoe David over eenzaamheid spreekt in de Bijbel:

  • Psalm 25:16: “Help me nu, Heer, heb medelijden met mij, want ik voel me eenzaam en ellendig.”
  • Psalm 27:10: “Zelfs als mijn vader en moeder me in de steek zouden laten, zult U nog altijd bij me zijn.”
  • Psalm 62:9: “Mensen, vertrouw altijd op Hem. Stort je hart bij Hem uit. Bij Hem ben je veilig.”
Painting “David in the Wilderness” by William Dyce. National Galleries of Scotland, Edinburgh (United Kingdom) / Bron: Wikimedia Commons

De Bijbel benadrukt het belang van het zoeken naar steun bij God in tijden van eenzaamheid en het belang van het onderhouden van verbinding met anderen. Het kan ook helpen om troost en bemoediging te vinden in de Bijbel en in het zoeken naar manieren om anderen te helpen die ook eenzaamheid ervaren.

Dagboek van een eenzaam persoon

Datum: 27 december 2023

Lieve dagboek,

Het is weer zo’n stille avond. Ik voel de eenzaamheid als een zware last op mijn hart drukken. De koude wind fluistert door de kieren van mijn eenzame appartement. Ik kan de geluiden van het leven buiten horen – gelach, gesprekken, en het zachte ruisen van auto’s op straat. Maar hier binnen, in mijn kleine wereld, heerst een stilte die me omhult als een onzichtbare deken.

Ik heb de hele dag doorgebracht met mijn gebruikelijke routine: opstaan, naar mijn werk gaan, terugkomen, eten bereiden – allemaal zonder echt contact met iemand. Op het werk praat ik met collega’s, maar het zijn oppervlakkige gesprekken, gevuld met beleefdheden en nietszeggende opmerkingen. Niemand lijkt te weten wat er werkelijk in me omgaat.

Nu zit ik hier, omringd door de schaduwen van mijn eigen gedachten. De televisie staat aan, maar het geluid lijkt ver weg. Het lijkt wel alsof de wereld buiten mijn raam een feest viert waarvoor ik niet ben uitgenodigd. Mijn telefoon ligt naast me, stil en onbewogen. Geen gemiste oproepen, geen berichtjes. Het lijkt wel alsof de wereld aan me voorbijgaat.

Ik verlang naar menselijk contact – naar een warme handdruk, een oprechte glimlach, of zelfs maar een vriendschappelijke groet. Maar hier zit ik, omringd door de stilte van mijn eigen eenzaamheid. Het voelt als een eindeloze cyclus waar ik niet uit lijk te kunnen breken.

Misschien moet ik meer moeite doen. Misschien moet ik de angst overwinnen die me ervan weerhoudt om toenadering te zoeken tot anderen. Het is gewoon zo moeilijk, lieve dagboek. Soms voelt het alsof mijn eenzaamheid een onoverkomelijke muur is, hoog en ondoordringbaar.

Morgen is een nieuwe dag, en misschien is dat wel de dag waarop ik besluit om uit mijn schulp te kruipen. Misschien is het de dag waarop ik een glimlach deel of een gesprek aanknoop. Misschien is het de dag waarop de eenzaamheid wat minder zwaar voelt.

Tot die tijd blijf ik hier zitten, omringd door mijn gedachten, hopend op een beetje licht in de duisternis van mijn eenzame wereld.

Tot morgen, lieve dagboek.

Met stille groeten,

Hoofdpijndagboek
Dagboek bijhouden / Bron: Pixabay

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over eenzaamheid, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.