Gevlekt longkruid: geneeskracht, thee en eetbaar of giftig?

Last Updated on 10 april 2023 by M.G. Sulman

Gevlekt longkruid (Pulmonaria officinalis) is een fraaie en langdurig bloeiende plant voor schaduwrijke plekken. Het is een vrij kleine plant die vroeg in het voorjaar bloeit. De blaadjes zijn behaard en gevlekt. In het vroege voorjaar herken je het plantje aan de rozerode tot blauw kleurende trompetvormige bloemen en de met witte vlekken bezette bladeren. De zachte jonge blaadjes van longkruid zijn eetbaar en niet giftig. Je kan ze rauw verwerken in salades. Ook kun je de blaadjes koken als spinazie. Of je kan er soep van maken.

Gevlekt longkruid
Gevlekt longkruid / Bron: Wikimedia Commons

Wat is gevlekt longkruid?

Kruidachtige vaste plant

Gevlekt longkruid is een kruidachtige vaste plant uit de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae). De plant is inheems in vochtige habitats en kustgebieden in Europa, Azië, Noord-Amerika en Afrika.

Het is een medicinale plant die over de hele wereld wordt gebruikt voor verschillende aandoeningen van de luchtwegen, waaronder hoest (slijmhoest) en verkoudheid. Omdat het erg gevoelig is voor milieutoxines, oftewel giftige stoffen die worden geproduceerd door pesticiden, autoverontreiniging en industrieel fabrieksafval, zijn de gebieden waarin het plantje wordt aangetroffen meestal niet-verontreinigde oude bossen, en daarom is de aanwezigheid van longkruid vaak een goede indicator voor de gezondheid van een ecosysteem.

Gevlekt longkruid
Gevlekt longkruid / Bron: Wikimedia Commons

Plantbeschrijving

Longkruid is een kruidachtige groenblijvende of semi-groenblijvende, meerjarige plant die ongeveer 30 cm hoog en 30 cm breed wordt. De plant groeit in vochtige open bossen, waaronder eiken-, haagbeuk-, linde-, platanen- en beukenbossen. Het plantje wordt ook aangetroffen in struikgewas. De plant houdt van frisse en schaduwrijke plekken, voedselrijke en veelal kalkhoudende, steenachtige of zuivere kleileemgrond. In het Limburgs Dagblad d.d. 17 juli 1935 wordt het volgende opgemerkt over gevlekt longkruid:

“Een eigenaardige plant is Pulmonaria officinalis. Overal, waar deze groeit bevindt zich het mineraal Glauconiet in de bodem.”1De plantengroei en de bouw van den ondergrond.. “Limburgsch dagblad”. Heerlen, 17-07-1935, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 11-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010932868:mpeg21:p007

Glaucoconiet is een groenblauw mineraal dat behoort tot de groep van Mica. Het mineraal komt veel voor in sedimenten.

Bron: De plantengroei en de bouw van den ondergrond.. “Limburgsch dagblad”. Heerlen, 17-07-1935, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 11-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010932868:mpeg21:p007

De plant heeft een rechtopstaande, onvertakte, harige stengel die 30 cm hoog kan worden. Stengels zijn bedekt met donzige haren. De bladeren zijn groen, hartvormig, min of meer langwerpig en puntig en altijd met ronde en vaak goed begrensde witte of lichtgroene vlekken. De bladeren zijn bij de meeste soorten longkruid bedekt met witgrijze vlekken en zijn behoorlijk behaard.

De plant maakt kleine bosjes bloemen. Trechtervormige bloemen met 5 bloembladen die eerst rood of roze van kleur zijn. Later worden ze blauwpaars tijdens de bloei, doordat de pH-waarde in de bloembladen verandert. De bloemen bevatten namelijk een kleurstof die tot de anthocyanen behoort en veranderen van rood naar blauw. De bloem kan wit, rood, blauw en paars zijn. Er kunnen tegelijkertijd verschillende gekleurde bloemen op de plant te zien zijn. Het plantje bloeit normaal gesproken van maart tot mei.

Gevlekt longkruid
Gevlekt longkruid / Bron: Wikimedia Commons

Naamgeving

De Latijnse benaming van gevlekt longkruid is Pulmonaria officinalis. Het eerste gedeelte van de Latijnse naam staat in verband met het woord ‘long’ en het tweede wijst er op, dat de plant gebruikt werd (of wordt) in de geneeskunde. In de middeleeuwen, toen de medische kennis in hoofdzaak bij de monniken berustte, werd zij
dan ook in alle kloostertuinen aangetroffen.

In oudere boeken en artikelen wordt vaak de naam ‘longenkruid’ gebezigd.

Botanische tekening van gevlekt longkruid / Bron: Wikimedia Commons

Longkruid en de signatuurleer

In het begin van de 17e eeuw werd de signatuurleer algemeen aanvaard. Het is een niet-wetenschappelijke theorie die inhoudt dat uiterlijke kenmerken van (vooral) planten die overeenkomsten vertonen met delen van het menselijk lichaam, aanwijzingen geven over de delen van het menselijk lichaam waarvoor deze gebruikt kunnen worden.2Wikipedia. Signatuurleer. https://nl.wikipedia.org/wiki/Signatuurleer (ingezien op 11-7-2022) Men vergeleek de vlekken op de bladeren van het longkruid met de op zieke longen voorkomende vlekken. Om die reden moest de plant een geneesmiddel tegen longziekte zijn.3De wijde, blijde weide. “Leeuwarder courant”. Leeuwarden, 17-05-1939, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 11-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010607664:mpeg21:p009

Na verloop van tijd kwam men er steeds meer achter dat de genezende werking die werd toegeschreven op basis van uiterlijke kenmerken van een plant, lang niet altijd correct bleek te zijn. Het was eerder een soort bijgeloof.  Hoe dan ook, modern onderzoek suggereert echter dat longkruid bepaalde eigenschappen heeft, met name als een antioxidant en secretolyticum (geneesmiddel dat de secretie vermindert), dat gunstig kan zijn voor de longgezondheid.

Geneeskracht van gevlekt longkruid

Gevlekt longkruid kent een aantal medicinale toepassingen. Het plantje bevat looistoffen, slijmstoffen, salicylzuur, saponinen en mineralen zoals kalium, ijzer en kiezelzuur (silicium).

Gevlekt longkruid wordt vooral gebruikt als een avondinfusie, in het bijzonder om bronchitis te behandelen. Het kruide heeft dan een slijmoplossende en verzachtende werking. Vanwege de kalmerende en ontspannende effecten wordt het vooral gebruikt bij aandoeningen van de luchtwegen (keelpijn, aanhoudende en acute hoest, acute en chronische bronchitis, astma, tuberculose).

Omdat het de afvoer van gifstoffen bevordert en je er vaker van moet plassen, is het een krachtig slijmoplossend, zweetdrijvend en diuretisch kruid.

Voorts is bekend dat het een ontstekingsremmende en samentrekkende werking in het lichaam heeft. Het wordt gebruikt om zachte weefsels die zijn verzwakt of gescheurd, te verstevigen., Het wordt ook toegepast bij gesprongen lippen en kapotte huid, droge plekken of korsten en zelfs aambeien.

Gevlekt longkruid / Bron: Wikimedia Commons

Hoe longkruid te bereiden en te gebruiken?

Gedroogde bladeren voor thee

Vooral gedroogde bladeren worden gebruikt om longkruid-infusies te bereiden. Een infusie is een aftreksel van planten, dat wordt verkregen door het daarop gieten van (vaak kokend) water. Gedroogde en versneden bladeren zijn verkrijgbaar in sommige kruidenwinkels en natuurlijk online, maar het is ook mogelijk om zelf bladeren te verzamelen en te drogen.

Gebruiksaanwijzing voor het maken van longkruidthee

Op deze manier maak je thee van gevlekt longkruid:

  • Meet voor 1 kopje water (ongeveer 200 ml) 2 theelepels gedroogde bladeren af.
  • Breng aan de kook en giet het bovenop de bladeren.
  • Voeg een paar blaadjes munt toe om de nogal bittere smaak van het longkruid te ‘neutraliseren’.
  • Laat 10 minuten trekken.
  • Filter de thee.
  • Drink dit 3 keer per dag (indien mogelijk) tijdens de maaltijd.
  • Voeg een lepel honing toe aan de thee om het hoeststillende effect te vergroten.

Longkruid is eetbaar

Longkruid is eetbaar en niet giftig. Dit ktuid kun je eten als (groene blad)groente. Het blad smaakt enigszins naar augurk. Je kunt het verwerken in zowel salades als soepen. Enkele blaadjes fijngehakt zullen vers verwerkt goed passen in een voorjaarssalade. Je kan het ook verwerken in een smoothie.

Smoothie
Gevlekt longkruid verwerken in een smoothie / Bron: Pixabay

Tot slot

Longkruid is meestal verkrijgbaar in tincturen, thee en capsulevorm. Kortdurend of onregelmatig gebruik van longkruid wordt over het algemeen als veilig beschouwd. Bij zwangerschap of borstvoeding wel eerst je apotheker of huisarts raadplegen.

Video over longkruid

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over gevlekt longkruid, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.