Gezegende distel: werking, geneeskracht en bijwerkingen

Last Updated on 27 juli 2024 by M.G. Sulman

Gezegende distel is een bloeiende plant met scherpe stekels op de stengels en bladeren. Het komt van nature voor in het Middellandse Zeegebied. Gezegende distel bevat stoffen die tannines worden genoemd en die kunnen helpen bij diarree, hoest en zwelling. De plant bevat geneeskracht. Mensen gebruiken gezegende distel voor indigestie, infecties, wonden en vele andere klachten en aandoeningen. Verwar gezegende distel niet met mariadistel. Deze zijn niet hetzelfde. Van gezegende distelkruid kun je thee maken. 

Wat is de gezegende distel?

Bij de Gezegende distel, Centaurea benedicta, heeft de stengel een dunne, wollige beharing en vertakt deze zich, maar de stengel is weinig stekelig. De bladeren zijn dun wollig behaard met witte nerven die van onderaf uitsteken. De bloemen zijn bleekgeel. De plant heeft een hoogte van 10-40 cm en is eenjarig. Ze bloeit van april tot juli.

De Gezegende distel is een eenjarige plant die 60 centimeter hoog wordt. Het is een opvallende en afwijkende soort binnen het geslacht Centaurie (Centaurea spec.) vanwege het harige, distelachtige blad en de gele bloemen. De plant wordt op zeer beperkte schaal in Nederland en België gezaaid of gekweekt vanwege haar vermeende heilzame en geneeskrachtige werking.

De Gezegende distel komt oorspronkelijk voor in het Europese en Aziatische Middellandse Zeegebied en Centraal-Azië. In noordelijker delen van Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Afrika en Australië is de plant adventief of verwilderd aangetroffen.¹Een adventieve plantensoort is een soort die per ongeluk wordt geïntroduceerd in een gebied waar ze normaal gesproken niet voorkomt. Ze slaagt er meestal niet in om zich in haar nieuwe omgeving te handhaven. Wanneer de invoer stopt, verdwijnt de soort gewoonlijk. In sommige gevallen kan de soort echter toch gevestigd raken en zich aanpassen aan de nieuwe omgeving. In het Middellandse Zeegebied groeit de plant op ruderale, zonnige tot halfbeschaduwde plaatsen en komt daar algemeen voor. Ruderaal terrein is een biotoop dat door menselijke activiteit, bijvoorbeeld gestort puin of stenen, is verstoord. In Nederland zijn er slechts enkele meldingen van verwilderde exemplaren. De Gezegende distel wordt ook wel gekweekt en kan voornamelijk vanuit gekweekte exemplaren verwilderen.

Werkzame stoffen en werking

Werkzame stoffen in de gezegende distel en hun werking:

• Flavonoïden: Flavonoïden zijn antioxidanten die cellen en weefsel beschermen tegen beschadiging. Ze hebben een ontstekingsremmende werking.
• Alkaloïden: Alkaloïden zijn stoffen uit uit planten die vaak een bepaalde fysiologische of farmacologische werking hebben, zoals een pijnstillende of antimicrobiële werking.
• Lignanen: Een diverse klasse fyto-oestrogenen, antioxiderend en ontstekingsremmend, welke tevens een rol spelen in de hormoonbalans.
• Sesquiterpeenlactonen: Ook wel bekend onder de verzamelnaam taraxine en geroemd vanwege hun potentiële ontstekingsremmende en antikankeractiviteiten.
• Fenolzuren: Deze hebben antioxiderende en ontstekingsremmende eigenschappen.
• Triterpenen: Ontstekingsremmend en tevens bekend vanwege hun antitumoractiviteit.
• Essentiële oliën: Dezehebben een antimicrobiële en antischimmelwerking.
• Vetzuren, zoals linolzuur: Belangrijke componenten van celmembranen die ontstekingsremmend zijn.
• Polysacchariden: Kunnen het immuunsysteem stimuleren en ontstekingsremmende effecten hebben.
• Sterolen: Met cholesterolremmende eigenschappen en ontstekingen verminderende werking.

Geneeskracht van gezegende distel

Enkele van de andere voordelen van gezegende distel zijn anekdotisch van aard.

Leverbescherming

Een cholagogue-kruid is een kruid dat de afscheiding of de stroom van gal bevordert. Gezegende distel wordt beschouwd als een cholagogue-kruid omdat het de productie van gal stimuleert en kan helpen bij de spijsvertering, wat helpt bij het ontgiften van de lever. Dit leidt op zijn beurt tot een afname van de symptomen die gepaard gaan met een slechte leverfunctie, zoals: vermoeidheid, verlies van eetlust, misselijkheid en hersenmist (brain fog).

Dit leverondersteunende kruid wordt vaak aanbevolen aan mensen die hun eetlust moeten herwinnen wanneer ze herstellen van een ziekte of van bepaalde behandelingen waarvan bekend is dat ze verlies van eetlust veroorzaken.

Stimuleert de melkproductie bij borstvoeding

Volgens een review uit 2016, wordt gezegende distel vaak gebruikt als een  kruid die de melkproductie zou verhogen (een galactagogue).²Bazzano AN, Hofer R, Thibeau S, Gillispie V, Jacobs M, Theall KP. A Review of Herbal and Pharmaceutical Galactagogues for Breast-Feeding. Ochsner J. 2016 Winter;16(4):511-524. PMID: 27999511; PMCID: PMC5158159. Een galactagogue is een voedingsmiddel, kruid of medicijn dat de stroom van moedermelk verhoogt, meestal door het prolactinegehalte te verhogen.In de review werd echter opgemerkt dat er onvoldoende hoogwaardige klinische onderzoeken zijn uitgevoerd om een volledig begrip te krijgen van de effectiviteit van gezegende distel. Meer gedegen onderzoek is nodig om de werking en mogelijke voordelen ervan beter te begrijpen.

Goed voor de spijsvertering

Gezegende distel bevat cnicine, een stof die in veel bittere kruiden voorkomt. Deze stof werd werd in 1837 door de Franse apotheker en chemicus Claude-Adolphe Nativelle (1812-1889) geïsoleerd. Men veronderstelt dat cnicine de aanmaak van zowel speeksel als maagzuur stimuleert, die beide de spijsvertering bevorderen. Dit zou kunnen verklaren waarom gezegende distel een lange geschiedenis heeft als middel tegen gasvorming, obstipatie en buikpijn.

Hoest tegengaan

Gezegende distel wordt ook al sinds mensenheugenis gebruikt als slijmoplossend middel. Dit zijn kruiden of medicijnen die helpen slijm los te maken en te verdunnen, waardoor je het gemakkelijker kunt ophoesten. Er zijn echter geen studies die de effectiviteit ervan als slijmoplossend middel bevestigen.

Huidinfecties behandelen

Gezegende distel maakt deel uit van de aster- of composietenfamilie (Asteraceae). Uit een onderzoek uit 2015 bleek dat planten uit deze familie meetbare antibacteriële, schimmelwerende en ontstekingsremmende eigenschappen hebben.³Koc S, Isgor BS, Isgor YG, Shomali Moghaddam N, Yildirim O. The potential medicinal value of plants from Asteraceae family with antioxidant defense enzymes as biological targets. Pharm Biol. 2015 May;53(5):746-51. doi: 10.3109/13880209.2014.942788. Epub 2014 Oct 23. PMID: 25339240. Dit suggereert dat er enige wetenschap zit achter het traditionele gebruik van gezegende distel als een plaatselijke behandeling voor kleine snijwonden en andere wonden.

Hoe gebruik je het?

Als je de productie van moedermelk probeert te stimuleren of indigestie of dyspepsie wilt verlichten, probeer dan gezegende distelthee te zetten. Voeg 1 kopje kokend water toe aan 1 tot 3 theelepels van het gedroogde kruid (dat je bij een drogist kunt vinden). Laat de gezegende distel 5 tot 15 minuten trekken. Zeef het gedroogde kruid eruit en drink het op. Je kunt ook kant-en-klare theezakjes vinden met gezegende distel.

Gezegende distel is ook verkrijgbaar in de vorm van een tinctuur, die je ook bij een drogist kunt kopen. Dit is een vloeistof, meestal op basis van alcohol of azijn, waarin kruiden zijn opgelost. Je kunt druppels tinctuur toevoegen aan water of andere dranken. Volg de instructies van de fabrikant om de juiste dosering te krijgen.

Gezegende distel is ook verkrijgbaar in capsulevorm, die je met een beetje water kunt innemen.

Om gezegende distel op een snee of wond te gebruiken, week je een stuk gaas in gezegende distelthee (zorg ervoor dat het afgekoeld is) en plaats het een paar keer per dag op het aangedane gebied.

Hoe bereid je gezegende distelthee?

Ingrediënten

• 1 eetlepel gedroogde gezegende distelbladeren (ook wel bekend als Cnicus benedictus of Benedictijnse distel)
• 2 kopjes water
• Optioneel: honing of citroen voor smaak

Bereidingswijze

1. Voorbereiden van de ingrediënten:
   • Zorg ervoor dat de gedroogde gezegende distelbladeren schoon en van goede kwaliteit zijn.
2. Water koken:
   • Breng 2 kopjes water aan de kook in een pan of waterkoker.
3. Thee trekken:
   • Doe de gedroogde gezegende distelbladeren in een theepot of hittebestendige kom.
   • Giet het kokende water over de bladeren.
   • Laat de thee 10-15 minuten trekken. Hoe langer je de thee laat trekken, hoe sterker de smaak zal zijn.
4. Thee zeven:
   • Zeef de thee om de gedroogde bladeren te verwijderen.
5. Serveren:
   • Schenk de thee in een kopje.
   • Voeg indien gewenst honing of citroen toe om de smaak te verbeteren.
6. Genieten:
   • Drink de thee langzaam en geniet van de milde, bittere smaak en de veronderstelde gezondheidsvoordelen.

Mogelijke bijwerkingen

Gezegende distel wordt als veilig beschouwd als het als thee wordt gebruikt. Maar zelfs in zijn theevorm kan het maagklachten, misselijkheid en braken veroorzaken als je er te veel van drinkt. Hetzelfde geldt voor supplementen en tincturen van gezegende distel.

Mensne met inflammatoire darmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, kunnen het beste geen gezegende distel gebruiken. Dit kan leiden tot een verergering van de klachten.

Gezegende distel kan bij sommige mensen allergie veroorzaken, meestal bij mensen die allergisch zijn voor planten die behoren tot de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae), waaronder ambrosia, chrysanten, goudsbloemen en madeliefjes.

Gezegende distel oefent ook een licht diuretisch (plasbevorderend) effect uit en moet met voorzichtigheid worden gebruikt als je een diureticum van de arts voorgecshreven krijgt. Een diureticum is een middel dat de afgifte van water door de nieren bevordert. Het gevolg hiervan is een verhoogde urineproductie.

Omdat gezegende distel de productie van maagzuur kan verhogen, kan het de werking van maagzuurremmers en andere medicijnen tegen maagzuur (waaronder protonpompremmers en H2-blokkers) verstoren. Neem voor de zekerheid gezegende distel vier uur vóór of vier uur na een zuurremmer in.

Hoewel gezegende distel over het algemeen als veilig wordt beschouwd voor vrouwen die borstvoeding geven, kan het de samentrekkingen van de baarmoeder stimuleren. Daarom wordt het tijdens de zwangerschap afgeraden. Het is belangrijk om gezegende distel of vergelijkbare kruidenproducten niet te gebruiken bij kinderen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de gezegende distel, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.