Last Updated on 4 juni 2023 by M.G. Sulman
Lievevrouwebedstro (Galium odoratum; synoniem: Asperula odorata) is een kruidachtige plant die wordt aangetroffen in de wouden van de gebieden die zich uitstrekken van Siberië, Noord Iran tot Noord-Afrika naar West Europa. Zelfs in Nederland groeit het overblijvende, winterharde plantje in het wild, zij het zelden. Het is bijzonder geschikt als bodembedekker. Het pantje gedijt uitstekend op schaduwrijke plekken. In de vrije natuur groeit het in schaduwrijke beukenbossen. Vrouwebedstro is geneeskrachtig en wordt in de kruidengeneeskunde toegepast als medicijn. Het bevordert de slaap, het stimuleert de spijsvertering en het heeft een ontkrampende werking op de gladde spieren zoals die van de bloedvaten. Van lievevrouwebedstro is het blad, de stengel en de bloem eetbaar, zowel vers als gedroogd. De bloemen kunnen onder meer worden toegevoegd als eetbare versiering aan salades.
Wat is lievevrouwebedstro?
Lievevrouwebedstro is een bloeiende vaste plant uit de sterbladigenfamilie (Rubiaceae), een familie van tweezaadlobbige planten. Het kruidachtige plantje komt voor in een groot deel van Europa. De bladeren zijn eenvoudig, lancetvormig, kaal, 2-5 cm lang en gedragen in kransen van 6-9 stuks. De kleine (4–7 mm diameter) bloemen worden geproduceerd in cymes, elk wit met vier bloembladen die aan de basis zijn samengevoegd. Cymes zijn clusters van bloemen waarbij de centrale bloem als eerste opent en zijtakken vormt. Elke zijtak groeit en bloeit op dezelfde manier, resulterend in een vertakte cluster van bloemen. De vruchten hebben een diameter van 2-4 mm, worden afzonderlijk geproduceerd en elk is bedekt met kleine haakvormige borstelharen die helpen om ze te verspreiden doordat ze tijdelijk aan kleding en dierenvacht kleven.
Deze plant geeft de voorkeur aan halfschaduw tot volle schaduw op vochtige, rijke bodems. In droge zomers heeft hij regelmatig water nodig. Voortplanting vindt voornamelijk plaats door middel van ondergrondse wortelstokken, waardoor de plant zich vegetatief kan vermeerderen. Het plantje is ideaal als bodembedekker of borderaccent in houtachtige, zure tuinen met onder meer rododendrons, azalea’s, heideplanten en verschillende soorten varens.
Herten en kippen eten het plantje niet. Het gebrek aan interesse van herten en kippen maakt lievevrouwebedstro een goede keuze voor tuinen waarin deze dieren aanwezig zijn, aangezien het de kans op vraatschade vermindert.
Werking en werkzame stoffen
Lievevrouwebedstro heeft verschillende werkingen en bevat diverse werkzame stoffen. Het bevordert de slaap, verbetert de spijsvertering en heeft een ontkrampende werking op je bloedvaten. Enkele werkzame stoffen in lievevrouwebedstro zijn hiervoor verantwoordelijk. Het is een veelzijdige plant met heilzame en geneeskrachtige eigenschappen.
Vrouwebedstro bevat verschillende werkzame stoffen die verantwoordelijk zijn voor de geneeskrachtige en medicinale werking ervan, waaronder:
- Coumarines: Deze aromatische stoffen bevorderen de slaap en hebben een kalmerend effect op het zenuwstelsel.
- Flavonoïden: Flavonoïden zijn natuurlijke bestanddelen van planten. De flavonoïden in lievevrouwebedstro hebben een positieve invloed op de spijsvertering en kan een positieve werking hebben op maagklachten.
- Saponinen: Deze stoffen hebben een ontkrampende werking op de bloedvaten. Hierdoor kan het hoofdpijn en migraine verlichten.
- Tannines: Tannines hebben adstringerende (samentrekkende) eigenschappen en kunnen daarom helpen bij diarree en andere darmproblemen.
Vrouwebedstro hefet kortom een synergetisch effect dankzij de combinatie van deze werkzame stoffen. Het kan de slaap bevorderen, de spijsvertering verbeteren en de bloedvaten ontspannen.
Medicinaal gebruik van lievevrouwebedstro
Lievevrouwebedstro wordt gebruikt ter behandeling van aandoeningen van de nieren en lever, baarmoederkrampen, overgangsklachten, nervositeit, waterzucht, spataderen, slechte spijsvertering en hartonregelmatigheden. Het werd vroeger aan andere geneesmiddelen toegevoegd om hun smaak te verbeteren. De gekneusde bladeren, die tannines bevatten, kunnen op snijwonden en andere wonden aangebracht worden.
Lievevrouwebedstro wordt tegenwoordig ook gebruikt als laxeermiddel en tegen artritis. Onderzoek heeft aangetoond dat het bacteriën doodt en dat een van de bestanddelen ervan, asperulide, ontstekingen vermindert. Het stofje is verantwoordelijk voor de karakteristieke geur van lievevrouwebedstro, die wordt omschreven als zoet en hooi-achtig. In de parfumindustrie wordt het gebruikt vanwege de geur. Asperulide heeft ook ontstekingsremmende en antibacteriële eigenschappen. Het stofje kan ook een rol spelen bij het bevorderen van de slaap en het verlichten van angst.
Hoewel een thee van de gedroogde bladeren nog steeds wordt gebruikt als een kalmerend middel, kunnen grote hoeveelheden duizeligheid en braken veroorzaken. Dit komt door de stof coumarine. Een hoge inname coumarine kan leverschade veroorzaken en de bloedstolling remmen.1Voedingscentrum. Coumarine. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/coumarine.aspx (ingezien op 4-6-2023)
Is lievevrouwebedstro eetbaar of giftig?
Lievevrouwebedstro bevat coumarine, dat matig giftig is, hoewel de hoeveelheid die nodig is om nadelige effecten te veroorzaken vrij groot is. Net als bij andere licht giftige voedingsmiddelen, zal dit afhangen van je individuele fysiologie. Om je gerust te stellen: coumarine zit ook in aardbeien, kaneel, tonkabonen en bergamot, naast andere alledaagse voedingsmiddelen.
Zowel gedroogd als vers (zowel bloem als blad) is lievevrouwenbedstro eetbaar. De smaak is subtiel als de plant groen is, het lekkerst rond de bloeitijd en zoet van smaak, zoals amandel en vanille en met een licht scherp randje. De bladeren kunnen rauw worden gegeten als voorproefje als ze in het bos zijn, maar ze worden niet als groene groente bereid, zoals hun naaste verwant kleefkruid. Bladeren worden meestal voor gebruik gedroogd, omdat dit de smaak versterkt en je kunt er gewoon een paar in een drankje doen en het een uur laten trekken voordat je het drinkt. Dit werkt bijvoorbeeld goed met appelsap.
De bloemen van lievevrouwebedstro zijn zeer goed eetbaar. Ze zijn seer samelijk en hebben een zoete geur en bevatten nectar, waardoor ze een smakelijke toevoeging kunnen zijn aan salades, desserts, drankjes en talloze andere gerechten. De bloemen kun je gebruiken als een eetbare versiering om gerechten visueel aantrekkelijker te maken.
In Duitsland maakt lievevrouwebedstro deel uit van Duitse meiwijn ofwel Maitrank, een aperitief op basis van witte wijn en lievevrouwebedstro dat koel geserveerd wordt met een schijfje sinaasappel. Het wordt ook gebruikt om Waldmeistersirup te maken.
Vruchtenbowl zonder alcohol
Een recept voor vruchtenbowl met lievevrouwebedstro uit het Nijmeegsch dagblad d.d. 24 juni 1950.2Vruchtenbowl zonder alcohol. “Nijmeegsch dagblad”. Nijmegen, 24-06-1950, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMRANM03:048384145:mpeg21:p00007
Bij de bereiding van vruchtenbowl zonder alcohol ga men als volgt te werk. Men diene er vooral zorg voor te dragen, dat men vers fruit gebruikt.
De zachte vruchten worden bestrooid met basterdsuiker en enige uren weggezet. De harde vruchten zoals peren en appels worden aan stukjes gesneden, langzaam aan de kook gebracht en op een zacht vuur ¾ uur gaargekookt met toevoeging van suiker naar smaak.
Terzijde diene te worden opgemerkt, dat vruchten uit weck of blik, met sap zondere verdere bereiding gebruikt kunnen worden.
Gedroogde vruchten worden een nacht in de week gezet en niet te gaar gekookt. Gesnipperde amandelen, hazelnoot of stukjes okkernoot [walnoot] verhogen de smaak van de howl.
Bedek het. vruchtenmengsel meteen of andere limonadesiroop of een scheut gembersiroop. Het sap van een citroen maakt de bowl altijd fris en pittig.
Schenk verder spuitwater er op en presenteer de bowl goed koud, bij voorkeur met blokjes ijs. Men kan ook in 1 liter water 3 lepels suiker oplossen en dit suikerwater 5 à 6 uur weg zetten met 150 tot 200 gr. lievevrouwebedstro, dat een heerlijk aromatische geur geeft.
Potentiële gevaren en verkeerde identificatie
Zoals hierboven vermeld, bevat lievevrouwebedstro coumarine. Dit kan inwendige bloedingen veroorzaken, vooral van de maag en daarom moet je er geen grote hoeveeheden van binnenkrijgen.
Er zijn maar weinig vergelijkbare planten die onder dezelfde omstandigheden groeien. Keelfkruid is de meest waarschijnlijke. Dit plantje heeft echter de klittenbandachtige haken die lievevrouwebedstro mist, en als je toevallig een beetje van beide verzamelt, dan kan dat geen kwaas, want keelfkruid is eetbaar.
Verschillen tussen Lievevrouwebedstro en kleefkruid:
- Habitat: Lievevrouwebedstro is een bosplant en komt voor in bossen en schaduwrijke gebieden, terwijl kleefkruid vaak groeit langs oevers, heggen, hekken en open graslanden.
- Uiterlijk: Lievevrouwebedstro heeft delicate witte bloemen en smalle bladeren, terwijl kleefkruid kleine groene bloemen heeft en bladeren die aan elkaar kleven.
- Toepassing: Lievevrouwebedstro wordt gebruikt in de fytotherapie vanwege de medicinale eigenschappen, terwijl kleefkruid voornamelijk als voedselbron wordt gebruikt voor dieren en soms als thee wordt gedronken.
- Groeiwijze: Lievevrouwebedstro groeit als een winterharde bodembedekker, terwijl kleefkruid zich verspreidt door middel van kleverige haakjes en aan andere planten blijft kleven.
Overeenkomsten tussen Lievevrouwebedstro en kleefkruid:
- Beide planten groeien in Nederland, zij het in verschillende habitats en bovendien komt kleefkruid veel meer voor.
- Ze hebben beide geneeskrachtige eigenschappen, alhoewel men lievevrouwebedstro vaak meer waardeert vanwege zijn medicinale toepassingen.
- Zowel lievevrouwebedstro als kleefkruid komen voor in volkslegendes en folklore.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over (het eten van) lievevrouwebedstro, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
