Last Updated on 26 juni 2023 by M.G. Sulman
Groot streepzaad, ook bekend als haviksbaard, lijkt op het eerste gezicht op een paardenbloem, maar vergis je niet: groot streepzaad is veel groter. Het heeft weliswaar dezelfde gele bloemen, maar de bloemblaadjes zijn dunner. Met een hoogte tussen de 50 en 100 centimeter steekt hij met kop en schouders boven de gewone paardenbloem uit. Een ander opvallend verschil zit in de vruchten van beide planten. Iedereen kent de pluizige witte bollen van de paardenbloem, waar de haren aan een steeltje vastzitten en dan aan het zaadje. Bij het groot streepzaad zitten de haren direct op het zaadje. Het groot streepzaad is eetbaar en gezond. Je kan zowel de bladeren als de wortels van de plant eten. De bladeren hebben een malse en zachte smaak, die je kunt vegelijke met rucola. Je kan de blaadjes toevoegen aan aan salades. De wortels kun je verwerken in roerbakgerechten of stoofpotjes.
Naamgeving groot streepzaad (crepis biennis)
De naam “Crepis” is afgeleid van het Griekse woord “krèpis”, dat werd gebruikt voor Crepis dioscoridis, een soort die voorkomt in Griekenland en Turkije. “Krepis” verwijst naar de plat op de bodem liggende wortelbladen van die plant, die doen denken aan een schoenzool. “Biennis” betekent tweejarig en verwijst naar de levensduur van het groot streepzaad, dat zich gedurende twee jaar voltooit van zaad tot volwassen plant.
Kenmerken van de plant
Hoe kun je het groot streepzaad herkennen? Het is een kruidachtige plant die behoort tot de composietenfamilie, een grote plantenfamilie met samengestelde bloemhoofdjes. Dit is een zeer uitgebreide plantenfamilie. Enkele bekende voorbeelden van planten uit de composietenfamilie (Asteraceae):
- Paardenbloem (Taraxacum officinale)
- Madeliefje (Bellis perennis)
- Zonnebloem (Helianthus annuus)
- Margriet (Leucanthemum vulgare)
- Chrysant (Chrysanthemum)
- Kamille (Matricaria chamomilla)
- Goudsbloem (Calendula officinalis)
- Aster (Aster)
- Cosmea (Cosmos bipinnatus)
- Echinacea (Echinacea purpurea)
Het groot streepzaad heeft rechtopstaande, behaarde stengels en kan een hoogte bereiken tussen 0,40 en 1,20 meter. Tijdens de bloeiperiode van mei tot augustus produceert de plant gele bloemen met lintvormige bloemblaadjes die samen een bloemhoofdje vormen. Elke bloem heeft vijf vergroeide kroonbladen en vijf vergroeide meeldraden.
Het vruchtbeginsel van de bloem bevindt zich onder de bloem en ontwikkelt zich tot een vrucht in de vorm van een nootje. De bladeren van het groot streepzaad staan verspreid langs de stengels en hebben ingesneden vormen met gelobde randen.
Onder de grond heeft de plant een penwortel als verankering en voor het opnemen van voedingsstoffen. Het groot streepzaad komt voor in verschillende plantengemeenschappen, waaronder moerassen, pioniervegetaties, graslanden, zoomvegetaties, akkers, ruderaal terrein, ruigten en struwelen.
Verspreidingsgebied
Groot streepzaad komt voor in de gematigde delen van Europa. Het verspreidingsgebied strekt zich noordwaarts uit tot Midden-Engeland en de Baltische Zee (ook wel Oostzee), inclusief Noord-Duitsland en Polen. In Scandinavië komt de soort alleen voor als het daar is geïntroduceerd en ze komt niet voor in het westen van het Iberisch Schiereiland. Naar het oosten toe strekt het verspreidingsgebied zich uit tot Europees Rusland, Oekraïne, Roemenië, Bulgarije en het Europese deel van Turkije.
Enkele mogelijke vindplaatsen in Nederland:
- Graslanden: Groot streepzaad gedijt goed in vochtige graslanden en daar treft je de plant dan ook vrij vaak aan. Dit kunnen zowel natuurgebieden als agrarische graslanden zijn.
- Akkerranden: Het groot streepzaad kan ook voorkomen langs akkerranden, vooral in gebieden waar het niet intensief wordt behandeld met pesticiden.
- Ruigtes en bermen: Langs ruigtes, wegbermen en andere verstoorde terreinen kan groot streepzaad zich vestigen en groeien.
- Moerassen en natte gebieden: Groot streepzaad kan ook voorkomen in moerassen en andere natte gebieden.
- Zoomvegetaties: Langs bosranden en overgangszones tussen verschillende vegetatietypes kan de plant soms ook opduiken.
Groot streepzaad is eetbaar en gezond
Deze winterharde plant wordt helaas vaak als onkruid gezien, maar het verdient zeker een plek in de tuin. Het gedijt goed op voedselrijke en vochtige grond.
Wat veel mensen niet weten, is dat deze bloem, net als de paardenbloem, eetbaar en gezond is. De bladeren lijken op rucola en hebben een heerlijk malse en zachte smaak, waardoor ze ideaal zijn voor een bloemensalade. Ook de wortels van deze plant zijn eetbaar. Je kunt ze bijvoorbeeld verwerken in roerbakgerechten of stoofpotjes.
Het groot streepzaad is een waardevolle toevoeging aan een eetbare bloementuin. Veel bloemen zijn eetbaar. Onder meer deze bloemen kun je veilig eten:
- Oost-Indische kers (Tropaeolum majus)
- Goudsbloem (Calendula officinalis)
- Lavendel (Lavandula)
- Viooltjes (Viola)
- Rozemarijn (Rosmarinus officinalis)
- Borago (Borago officinalis)
- Kamille (Matricaria chamomilla)
- Afrikaantjes (Tagetes)
- Rode klaver (Trifolium pratense)
- Courgettebloemen
Bovendien trekt het veel bijen en vlinders aan, waardoor het ook zeer geschikt is voor een bijentuin. Kortom, dit bloemetje heeft meerdere kwaliteiten en kan daarom op verschillende manieren worden benut.
Medicinale eigenschappen: groot streepzaad is geneeskrachtig
Het groot streepzaad heeft een lange geschiedenis van gebruik in de traditionele kruidengeneeskunde. De bladeren, bloemen en wortels van de plant zijn gebruikt ter behandeling van diverse kwalen, zoals spijsverteringsklachten, luchtweginfecties en diverse huidaandoeningen. De plant staat bekend om zijn ontstekingsremmende, antibacteriële en diuretische (vochtafdrijvende) eigenschappen.
Een van de bioactieve stoffen in het groot streepzaad is inuline, een soort oplosbare voedingsvezel. Het behoort tot de zogeheten fructanen. Deze voedingsvezel helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel en het verbeteren van de spijsvertering. Tevens vebat deze plant flavonoïden. Dit zijn krachtige antioxidanten die bescherming bieden tegen celschade veroorzaakt door vrije radicalen.
Wetenschappelijk onderzoek heeft veel van de traditionele toepassingen van het groot streepzaad bevestigd. Zo bleek uit een onderzoek uit 2018 dat een extract van de plant krachtige antibacteriële activiteit had tegen verschillende bacteriestammen, waaronder de Staphylococcus aureus-bacterie, één van de meest voorkomende veroorzaker van wondinfecties.
Bruikbaarheid voor de farmaceutische en cosmetische industrie
Naast de traditionele medicinale toepassingen is het groot streepzaad ook bestudeerd vanwege de mogelijkheden om het toe te passen in de farmaceutische en cosmetische industrie. Extracten van de plant hebben bijvoorbeeld potentie getoond als natuurlijk ontstekingsremmend middel, wat nuttig zou kunnen zijn ter behandeling van huidaandoeningen zoals eczeem en psoriasis.
Bovendien wordt het groot streepzaad in de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt als behandeling tegen kanker. Modern onderzoek heeft aangetoond dat de plant verbindingen bevat die de groei van kankercellen kunnen remmen en mogelijk de potentie hebben als natuurlijke behandeling tegen kanker.
Groot streepzaad in de tuin
Wat betreft de teelt is het groot streepzaad relatief gemakkelijk te kweken en te verzorgen, waardoor het voor veel tuinliefhebbers ene populaire plant is. Het geeft de voorkeur aan goed doorlatende grond en volle zon en kan worden gekweekt uit zaad of worden overgeplant als zaailing.
Ecologische betekenis
Een interessant aspect van het groot streepzaad is zijn rol in de ecologie van de gebieden waar het groeit. Als tweejarige plant voltooit het relatief snel zijn levenscyclus, waarbij het zaden produceert die het jaar daarop kunnen ontkiemen en groeien. Dit stelt het in staat om verstoorde gebieden snel en effectief te koloniseren, waardoor bodems gestabiliseerd worden en erosie wordt voorkomen.
Voedselbron voor dieren
Het groot streepzaad is ook een belangrijke voedselbron voor veel dieren, waaronder konijnen, herten en verschillende vogelsoorten. De bladeren en bloemen van de plant zijn rijk aan voedingsstoffen zoals eiwitten, vezels en vitaminen. Hierdoor is het een waardevolle voedselbron voor deze dieren.
Grote aantrekkingskracht op bestuivers
Groot streepzaad staat bekend vanwege zijn aantrekkingskracht op verschillende bestuivers, waaronder bijen, vlinders en motten. Deze insecten spelen een belangrijke rol bij de voortplanting van de plant, doordat ze stuifmeel tussen de bloemen overbrengen, wat leidt tot de productie van zaden.
Uit de oude doos
Uit het Nederlandsch landbouw weekblad d.d. 14 september 1895:
“Het Tweejarig Streepzaad (Crepis biennis) bezit stijf behaarde bladeren, een goudgele bloemkroon en stengels van 6 tot 12 dM. lang. Het bloeit van Juni tot Augustus en duurt 2 jaar. Op de weide ziet men het niet ongaarne, daar het een goed veevoeder is. Evenals de paardenbloem bezit het vele sappige bladeren, doch deze zijn er kleiner, evenals de gele bloemhoofdjes. Zijn deze nog niet uitgekomen, dan worden ze omgeven door bruinachtige van klierhaartjes voorziene omwindselblaadjes.
Volgens onderzoek te Wageningen door F. J. v. Pesch, bevatte deze plant een gehalte aan ruweiwit nog 15,9% hooger dan de Ganzebloem. Hiervan bleek 15,95 onverteerbaar te zijn, terwijl 80,4% zuiver eiwit was.”
F. J. van Pesch is vooral bekend geworden met zijn boek ‘Beknopte handleiding tot de kennis van den Nederlandschen landbouw’ uit 1894.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over (het gebruik van) streepzaad, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
