De grote kaardebol behoort tot de kaardebolfamilie (Dipsacaceae). De plant komt oorspronkelijk uit Eurazië en Noord-Afrika, maar komt thans ook voor Amerika, zuidelijk Afrika, Australië en Nieuw-Zeeland. Daar wordt het vaak beschouwd als een schadelijk onkruid. De plant is niet alleen eetbaar, maar ook geneeskrachtig. Van de wortel kun je een tinctuur maken en de jonge bladeren kun je eten. Bovendien kun je de grote kaardenbol gebruiken in droogboeketten en bloemstukjes. De grote kaardebol is een inheemse soort in Nederland. De plant is tweejarig.
Grote kaardebol in Stadsblokken-Meinerswijk, een uiterwaardengebied gelegen op de zuidelijke oever van de Rijn tegenover het centrum van de stad Arnhem / Bron: Martin Sulman
Wat is de grote kaardebol?
Tweejarige plant
De plant bloeit in juli tot en met september in het jaar na het zaaien. Deze tweejarige plant komt oorspronkelijk uit Noordwest-Afrika (Maghreb), Voor-Azië en Europa kom. De kaardenbol is een met scherpe stekels bezette, op een distel gelijkende plant. De kaardebol is echter geen distel en ze is er ook niet mee verwant. Haar tegenover elkaar staande bladeren zijn aan hun voet twee aan twee vergroeid en vormen aldus een kommetje. Daarin staat haast altijd water. Onder in het kommetje staan zuigcellen, die het water, als de plant er behoefte aan heeft, opnemen. Op deze manier kan ze overleven in de droge steppen.1In Bosch en Duin.. “Land en volk”. Den Haag, 12-01-1907. Geraadpleegd op Delpher op 07-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB12:000174010:mpeg21:p00009
Vleesetende plant
Bovendien komt er allerlei klein gedierte op dat water af, zoals mieren, vliegen en muggen op dat regenwater rond de stengel. De plant zelf scheidt een vloeistof af die enigszins geurend en verdovend is. Insecten die in het bekken terechtkomen raken verdoofd. Ze verdrinken en worden vervolgens door de vloeistof verteerd. Klieren in de plantenhuid nemen deze voedzame vloeistof op.2Plantvanhier. Grote kaardenbol. https://plantenvanhier.nl/soorten/grote-kaardenbol.html (ingezien op 7 juli 2022)
Grote kaardebol in Stadsblokken-Meinerswijk Arnhem / Bron: Martin Sulman
‘Een plant die water pompt’
Uit de Bredasche courant d.d. 16 juli 1907:
“In een tuin in de Kapelstraat te Utrecht staat thans, zooals gezegd wordt, «een boom, die water pompt”. Het is de Kaardebol, geen boom of heester, maar een interessante Europeesche tweejarige plant met tegenovergestelde bladeren, die aan den voet vergroeid zijn en om den stengel een kom vormen, waarin bijna altijd water staat. Geen wonder zal men zeggen, met al dien regen van de laatste dagen, maar wanneer het in dagen en weken niet regent, staat er toch water in en dat brengt de plant er in wanneer zij volop in den grond kan krijgen om het later weer te gebruiken. Door een eenvoudige proef kan men aantoonen dat het water opgenomen kan worden. Als men nl. den stengel beneden een tot een bekken saamgegroeid bladpaar afsnijdt en men sluit de snijvlakte met lak af, giet men vervolgens het water uit het bekken, dan zal men spoedig de bladeren zien slap hangen; laat men het water evenwel staan dan blijft alles nog een geruimen tijd frisch. Giet men olie over het water, waardoor de verdamping verminderd wordt, dan ziet men toch dat de hoeveelheid geregeld minder wordt, en daaruit kan men gemakkelijk afleiden dat dit water inderdaad door de op den bodem der kommetjes aanwezige zuigcellen opgenomen en gevoed wordt door het weefsel der bladeren.
Daarbij komt nog dit: in dat bekken verongelukken een aantal kleine wezens, terwijl er door den wind stof, stuifmeel van planten en andere dingen in komen, die na de op lossing en de ontbinding van deze organische lichamen het water met voedingszouten vullen, welke aan de plant ten goede komen.”
Kaardebol (krantenknipsel) / Bron: Wetenschappen en Kunst.. “Bredasche courant”. Breda, 16-07-1907. Geraadpleegd op Delpher op 09-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAB04:000327015:mpeg21:p00001
Synoniemen
De grote kaardebol staat ook bekend als de wilde kaardebol. De Latijnse benaming is Dipsacus fullonum.
Kaarden van wol
De grote kaardebol werd vroeger voor het kaarden van wol aangekweekt. Kaarden is het uit elkaar kammen van wol. Bij deze handeling valt ook het grootste vuil uit de vacht. Vroeger werden deze plant voor dit doeleinde in ’t groot verbouwd in Vlaanderen en Noord-Brabant; lang heeft men ze aangekweekt in Limburg.3Snijbloemen.. “Middelburgsche courant”. Middelburg, 21-08-1905, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 07-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010634207:mpeg21:p005
In dit filmpje kun je zien hoe (tegenwoordig) het kaarden van wol in z’n werk gaat:
Actieve bestanddelen
De belangrijkste actieve bestanddelen van het wortelextract van de kaardebol zijn:
iridoïden
saponinen
bitterstoffen
koffiezuurderivaten
glycosiden
De wortels van de kaardebol die na het eerste groeiseizoen zijn geoogst, zijn geschikt voor therapeutische toepassingen. Wortels die langer doorgroeien verliezen namelijk hun medicinale kracht.4VitEducatief. Kaardebol. https://viteducatief.nl/kaardebol/ (ingezien op 7-7-2022)
Grote kaardebol in Stadsblokken-Meinerswijk te Arnhem / Bron: Martin Sulman
Geneeskracht van de grote kaardebol
Wat zijn de gezondheidsvoordelen van de grote kaardenbol?
Ter behandeling van osteoporose en osteopenie
Osteopenie duidt op het voorstadium van osteoporose. Dat wil zeggen dat je wel een lagere botmassa hebt, maar nog niet zo erg dat het formeel osteoporose (botontkalking) genoemd wordt. Grote kaardebol-wortel kan helpen bij het herstel van bindweefsel en bot. Het verbetert de bloedsomloop en helpt bij het opbouwen van sterke pezen en botten. Ook helpt het bij het herstel van beschadigd botweefsel doordat het nieuwe botgroei stimuleert. , waardoor nieuwe botgroei wordt gestimuleerd. Het helpt de botmassa te versterken en op te bouwen, met name in poreus trabeculair bot.
Ter behandeling van chronische ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door een bacterie (Borrelia burgdorferi), die op mensen wordt overgedragen door geïnfecteerde teken. Symptomen variëren, maar kunnen bestaan uit koorts, vermoeidheid, hoofdpijn en huiduitslag. Als de ziekte van Lyme zich bevindt in een chronisch stadium, dan treden problemen op met het zenuwstelsel.
De werkzaamheid van kaardebol bij persisterende (chronische) ziekte van Lyme ligt overigens in een extract van de bladeren van de kaardebol en niet in die van de wortels, zo blijkt uit onderzoek.5Saar-Reismaa P, Bragina O, Kuhtinskaja M, Reile I, Laanet PR, Kulp M, Vaher M. Extraction and Fractionation of Bioactives from Dipsacus fullonum L. Leaves and Evaluation of Their Anti-Borrelia Activity. Pharmaceuticals (Basel). 2022 Jan 12;15(1):87. doi: 10.3390/ph15010087. PMID: 35056144; PMCID: PMC8779505.
Gedroogde kaardebollen / Bron: Wikimedia Commons
Natuurlijk diureticum
Grote kaardebol-wortel wordt beschouwd als een uitstekend diureticum. Dit is een middel dat de afgifte van water door de nieren bevordert. Het gevolg hiervan is een verhoogde productie van urine. Hierdoor kun je overtollig vocht uit het lichaam verwijderen.
De wortel stimuleert ook zweten, wat een andere manier is om het lichaam van gifstoffen te ontdoen. Het ontdoet het lichaam van onnodig zout en water, wat ook kan helpen bij weefselzwelling (ontsteking).
Gifstoffen verwijderen
De diuretische eigenschappen van de wortel van de grote kaardebol ondersteunen de lever om gifstoffen uit het lichaam te verwijderen.
Botanische tekening van de grote kaardebol / Bron: Wikimedia Commons
Ter bestrijding van Candida-overgroei
Hoewel Candida in ieders lichaam aanwezig is, is het een schimmel, en wanneer het uit de hand loopt, kan het leiden tot verschillende kwalen, zoals schimmelinfecties, depressie, chronische vermoeidheid of verstoring van je darmflora. De wortel van de grote kaardebol helpt bij Candida-overgroei.
Inuline maakt deel uit van de wortel van de kaardebol en stimuleer de groei van probiotische bacteriën in de dikke darm. Probiotica zijn levende bacteriën en gisten die goed voor je zijn, vooral voor je spijsvertering. Het houdt je ingewanden gezond.
Is de grote kaardebol eetbaar of giftig?
De grote kaardebol is niet giftig, maar juist eetbaar. Althans, de jonge scheuten kun je eten. Je moet echter de bladeren met stekelige, stevige haren vermijden. De bladeren kunnen rauw worden gegeten of worden gekookt. Je kunt ze toevoegen aan een salade of smoothie.
De wortel kan worden gebruikt in een thee of voor het maken van azijn of een tinctuur.
Grote kaardebol in de wijk Westeraam te Elst / Bron: Martin Sulman
Kaardebol drogen
De bollen van de grote kaardebol kun je later drogen en in een vaas zetten. Ze zijn namelijk bijzonder decoratief. Oogst de stekelige zaadhoofden voorzichtig. Hang ze vervolgens ondersteboven om ze helemaal te laten drogen. De zaden kun je aan het einde van het voorjaar zaaien.
Video
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de grote kaardebol, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
