Last Updated on 26 augustus 2023 by M.G. Sulman
De zwarte toorts (Verbascum nigrum) behoort tot de Helmkruidfamilie (Scrophulariaceae). Net als andere planten zoals de vlinderstruik, keizerskaars en koningskaars. Of helmkruid, vingerhoedskruid, leeuwenbek, muurleeuwenbek en blaassilene. De zwarte toorts een inheemse plant die van nature in Nederland groeit. Hij gedijt het beste op kalkrijke grond en komt voornamelijk voor in het midden en zuidoosten van het land, zoals in bermen. Wat veel mensen niet weten, is dat de bloemen van de zwarte toorts eetbaar zijn. In tegenstelling tot andere toortsen is de zwarte toorts een vaste plant met winterknoppen. Deze knoppen slaan reservevoedsel op voordat de bovengrondse delen afsterven in de winter.
Wat is zwarte toorts?
Zwarte toorts, een overblijvende plant uit de Helmkruidfamilie, kan tot wel 60 tot 150 hoog worden. De bloemen, ongeveer 2 cm in grootte, dragen een paarsrode vlek aan de basis. En de vijf meeldraden hebben een opvallende paarse wollige beharing. Het is een prachtige plant die wekenlang in bloei kan blijven. In gemengde bloemborders of bloemenweiden voegt de zwarte toorts een krachtig verticaal accent toe. Het trekt hiermee de aandacht. Vooral wanneer de plant in groepjes groeit en de bloemstelen verschillende hoogtes hebben.
De bloemen zijn rijk aan nectar en stuifmeel, en worden bestoven door bijen (zoals groefbijen, maskerbijen en verschillende hommelsoorten) en vlinders. Zwarte toorts bloeit van juni tot september en gedijt het beste op zonnige, open tot grazige plaatsen met droge, matig voedselrijke, enigszins zure tot kalkrijke grond. Ze kan goed omgaan met periodes van droogte. Nu Nederland steeds vaker lagere periode van droogte kent, past deze plant uistekend in de tuin.
De plant kan zeer wel gecombineerd worden met andere bloemen zoals gewone agrimonie, gewone margriet, zeepkruid, slangenkruid, veldsalie, vlasbekje, Sint-Janskruid en gele kamille.
Benaming
De naam “Zwarte toorts” verwijst naar de donkere kleur van de bloemstengels en de bloemknoppen van de plant. Hoewel de bloemen zelf meestal geel van kleur zijn, contrasteert het donkere uiterlijk van de stengels en knoppen sterk met de omringende vegetatie. Dit heeft geleid tot de benaming “Zwarte toorts”. Het woord “toorts” verwijst naar de opvallende kaarsachtige vorm van de bloemstengel, die lijkt op een brandende toorts. De combinatie van de donkere kleur en de toortsvorm heeft geleid tot de kenmerkende naam voor deze plant.
Kenmerken zwarte toorts
Zwarte toorts heeft onder meer de volgende kenmerken:
- Naam: Zwarte toorts (Verbascum nigrum)
- Familie: Helmkruidfamilie (Scrophulariaceae)
- Bloemen: Kleine, geelachtige bloemen met paarse meeldraden
- Bladeren: Grote, lancetvormige bladeren met een ruw oppervlak.
- Hoogte: Kan 60 tot 150 cm hoog groeien.
- Biotoop: Groeit voornamelijk op kalkrijke grond.
- Verspreiding: Komt van nature voor in Europa en Azië.
- Bloeiperiode: Bloei vindt plaats in de zomermaanden.
- Eetbaarheid: Bloemen zijn eetbaar en hebben een lekkere smaak.
- Winterknoppen: Vaste plant met winterknoppen voor overleving.
- Medicinaal gebruik: Wordt gebruikt in de traditionele geneeskunde voor verschillende aandoeningen.
- Habitat: Vaak te vinden in bermen en open plekken.
- Ecologische waarde: Trekt bestuivers zoals bijen en vlinders aan.
- Esthetische waarde: Sierlijke plant met verticale bloemstelen.
- Historisch gebruik: Heeft een lange geschiedenis van gebruik als geneeskrachtige plant.
Zwarte toorts is gezond en zit vol geneeskracht
Van gedroogde bloemen kan een thee gezet worden die verschillende gezondheidsvoordelen heeft.
Thee van zwarte toorts kan helpen bij het bestrijden van verschillende luchtwegaandoeningen, zoals verkoudheid, hoest, keelpijn en bronchitis. De antibacteriële eigenschappen van zwarte toorts kunnen helpen bij het behandelen van luchtwegontstekingen.
De thee kan ook astmaklachten verlichten. Astma kan symptomen veroorzaken als kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten. Zwarte toorts is slijmoplossend, mucolytisch en verzachtend zijn en de afscheiding van sputum bevorderen. Een mucolytisch middel is een medicijn dat slijm verdunt en de productie ervan vergemakkelijkt, waardoor het makkelijker kan worden opgehoest.
Inhoudsstoffen zwarte toorts
Een andere term voor inhoudsstoffen is “bioactieve verbindingen” of “bioactieve stoffen”. Deze termen verwijzen naar de natuurlijke chemische componenten in planten, die biologische activiteit vertonen en (mogelijk) gezondheidsvoordelen hebben. Zwarte toorts heeft onder andere de volgende inhoudsstoffen:
- Flavonoïden: Natuurlijke plantaardige stoffen met antioxidante eigenschappen.
- Iridoidglycosiden: Biologisch actieve stoffen met potentieel medicinale eigenschappen.
- Slijmstoffen: Stoffen die een beschermend en verzachtend effect hebben op de slijmvliezen.
- Tannines: Stoffen met adstringerende eigenschappen die kunnen helpen bij ontstekingen en wondgenezing.
- Fytosterolen: Plantaardige verbindingen die kunnen bijdragen aan het verminderen van ontstekingen en cholesterolniveaus.
- Etherische oliën: Aromatische oliën die vaak gebruikt worden vanwege hun geur en potentiële gezondheidsvoordelen.
- Polysachariden: Koolhydraatverbindingen die een rol kunnen spelen bij het versterken van het immuunsysteem.
- Alkaloïden: Stikstofhoudende organische verbindingen die een verscheidenheid aan biologische activiteiten kunnen hebben.
- Saponinen: Natuurlijke stoffen met een schuimende werking en mogelijk gunstige effecten op de gezondheid.
- Fenolzuren: Antioxidante verbindingen die ontstekingsremmende eigenschappen kunnen hebben.
Medicinale eigenschappen
De zwarte toorts (Verbascum nigrum) heeft verschillende potentiële medicinale eigenschappen. Enkele van de medicinale werkingen die aan zwarte toorts worden toegeschreven, zijn onder andere:
- Ontstekingsremmend: Zwarte toorts kan ontstekingen helpen verminderen en de symptomen van ontstekingsziekten verlichten.
- Slijmoplossend: Het kan helpen bij het losmaken en verwijderen van slijm uit de luchtwegen, waardoor het nuttig kan zijn bij de behandeling van hoest en luchtwegaandoeningen zoals bronchitis.
- Antiviraal: Zwarte toorts heeft antivirale eigenschappen en kan de vermenigvuldiging van bepaalde virussen remmen.
- Kalmerend: Het kruid kan een kalmerend effect hebben op de luchtwegen en hoestprikkels verminderen.
- Pijnstillend: Zwarte toorts kan pijn verlichten, met name bij keelpijn en oorpijn.
- Wondhelend: Het kan helpen bij de genezing van wonden en het kan tevens de vorming van littekenweefsel bevorderen.
— in Lambermont, Luxembourg, België / Bron: Martin Sulman
Bloemen van de zwarte toorts zijn eetbaar
Eetbare bloemen
De bloemen van de zwarte toorts zijn eetbaar en zelfs lekkker. Ze hebben een lichte, zoete smaak en het heeft wel wat weg van de smaak van honing. Sommige mensen beschrijven de smaak als delicaat en licht kruidig. Delicaat wil zeggen ubtiel en verfijnd. De bloemen hebben geen uitgesproken of overheersende smaak. Je kunt de bloemen gebruiken als decoratie op salades, desserts of andere gerechten.
Zwarte toortsbloem-thee
Je kunt ook thee zetten van zwarte toortsbloemen. De bloemen kunnen worden gedroogd en vervolgens worden gebruikt om er thee van te zetten. Deze thee kan dienen als een natuurlijke remedie voor verschillende klachten, zoals hoest, keelpijn enverkoudheid. Het heeft een verzachtende werking. De thee heeft een milde en licht zoete smaak, en kan zowel warm als koud worden gedronken.
Verschil tussen zwarte toorts en koningskaars
De koningskaars (Verbascum thapsus) en de zwarte toorts (Verbascum nigrum) behoren tot dezelfde plantengeslacht, Verbascum, en vertonen enkele gelijkenissen. Er zijn echter ook enkele verschillen tussen de twee planten:
- Koningskaars (Verbascum thapsus): groter formaat, kan tot 2 meter hoog worden, lange bloemstelen, gele bloemen die een hoge bloeiwijze langs de stengel vormen, oorspronkelijk afkomstig uit Europa, Azië en Noord-Afrika, geïntroduceerd in andere delen van de wereld.
- Zwarte toorts (Verbascum nigrum): hoogte van ongeveer 60 tot 150 cm, vertakte bloemstelen, bloemen geel tot crèmekleurig met paarsrode vlek aan de basis, inheems in Europa, voornamelijk groeiend in Midden- en Zuidoost-Europa.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over zwarte toorts, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
