Zwarte bessen: zeer gezond en vol geneeskracht

Last Updated on 6 juli 2023 by M.G. Sulman

De zwarte bes (Ribes nigrum) is een plant uit de ribesfamilie (Grossulariaceae). Hij wordt gekweekt om zijn eetbare bessen. Hij komt van nature voor in gematigde delen van Midden- en Noord-Europa en Noord-Azië. De plant geeft de voorkeur aan vochtige, vruchtbare gronden. Zwarte bessen worden op grote schaal gekweekt. De plant is winterhard. Maar doordat hij vroeg bloeit, van april tot mei, is hij gevoelig voor nachtvorst. In de zomer ontwikkelen zich langs de stelen trossen klein, glanzend zwart fruit en de zwarte bessen kunnen met de hand of machinaal worden geoogst. De zwarte bes is uitermate gezond en vol geneeskracht. Zwarte bessen zijn bijzonder rijk aan vitamine C en polyfenolen. Dit zijn een groep van antioxidanten die je uit voeding haalt. Volgens onderzoek staat de zwarte bes met stip op nummer 1 qua concentratie antioxidanten. Zwarte bessen kunnen rauw worden gegeten, maar worden meestal gekookt in zoete of hartige gerechten. Zwarte bessen hebben rauw een wat kruidige en wrange smaak. Ze worden daarom vaak gebruikt om jam  en siroop of sap van te maken. De vrucht wordt ook gebruikt om alcoholische dranken en kleurstoffen van te maken.

Wat is de zwarte bes?

Middelgrote struik

De zwarte bes (Ribes nigrum) is een middelgrote struik met rechtopstaande stengels. Het is een plant uit de ribesfamilie (Grossulariaceae). Met de bladeren van deze struik kun je overigens een heerlijke kruidenthee zetten. De plant wordt met name gekweekt vanwege zijn heerlijke, pikante vruchten die verschijnen uit 8 cm lange trossen bloemen die bestaan uit ongeveer 10-15 bloemhoofdjes.

Bestuiving

Ze worden voornamelijk bestoven door insecten, maar ook door stuifmeel op de wind, waarbij de groene vruchten rond het midden van de lente verschijnen en tegen het midden van de zomer rijpen tot een volle paars/zwarte kleur.

Vol vitaminen en mineralen

De besjes glanzen en behouden de kelk onderaan op de vrucht. Zwarte bessen zijn een geweldige bron van vitamine C en vele andere zeer gezonde voedingsstoffen, waaronder de mineralen ijzer en mangaan.

Synoniemen

De zwarte bes staat ook bekend als ‘zwarte aalbes’.

Zijn zwarte bessen giftig?

Neen, de zwarte bes is niet giftig. Deze bessen zijn geschikt voor consumptie. Ze zijn eetbaar. Je hoeft ze niet eerst te koken.

Waar smaken zwarte bessen naar?

Zwarte bessen hebben een kruidige smaak. Rauw gegeten, kan de bes als enigszins zuur en wrang worden beleefd. In vergelijking met rode bessen smaakt de zwarte bes echter veel milder. Dit geldt ook voor de zure smaak. De zwarte bes wordt niettemin vaak verwerkt tot jam en gelei.

Zwarte bessen zijn zeer gezond en zitten vol geneeskracht

Wat doet zwarte bes voor je lichaam?

Zwarte bessen zitten bomvol antioxidanten, waaronder anthocyaninen. Dit zijn pigmenten die planten, groenten en fruit een dieprode, paarse of blauwe kleur geven. In dit geval geven ze zwarte bessen hun karakteristieke donkere kleur. Ze bestrijden vrije radicalen in het lichaam, waardoor oxidatieve stress en celschade worden verminderd.

Enkele van de gezondheidsvoordelen van zwarte bessen zijn de volgende:

Versterking van het immuunsysteem

Zwarte bessen bevatten veel antioxidanten, waaronder vitamine C en anthocyaninen. Dit zijn kleurstoffen uit de familie van flavonoïden die bekend staan om hun krachtige werking als antioxidant. De antioxidanten in zwarte bessen je immuunsysteem een boost geven, waardoor je lichaam bacteriën en virussen effectiever kan bestrijden.

Verminderde ontsteking

Zwarte bessen zijn rijk aan een omega-6 vetzuur, gamma-linolzuur genaamd. Deze verbinding kan helpen om ontstekingen te verminderen. Het kan daarmee ook de klachten van ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis verbeteren. Sommige onderzoeken toonden ook aan dat gamma-linolzuur helpt om gewrichtspijn en stijfheid te verminderen bij mensen met artritis.

Gezond voor de ogen

Zwarte bessen zijn rijk aan anthocyaninen. Dit zijn pigmenten die de bes zijn zwarte kleur geeft. Deze kunnen helpen bij de behandeling van glaucoom, één van de belangrijkste oorzaken van blindheid. De antioxidant verhoogt de bloedstroom in de ogen en kan de progressie van glaucoom helpen vertragen. Gamma-linolzuur en andere antioxidanten kunnen ook helpen om droge ogen en klachten van oogvermoeidheid te verbeteren.

Verminderd risico op hartaandoeningen

Zwarte bessen verbeteren ook de gezondheid van je hart. Het vermindert het risico op hartaandoeningen. Sommige onderzoeken tonen aan dat zwarte bessenzaadolie kan helpen om het totale cholesterolgehalte te verbeteren en triglyceriden in je bloed te verlagen. Triglyceriden zijn vetten in het bloed die door je lichaam als energiebron gebruikt worden.

Goed voor de spijsvertering

Zwarte bessen bevatten oplosbare en onoplosbare vezels. Oplosbare vezels stimuleren de darmwerking. Dit doen ze doordat darmbacteriën deze vezels in de dikke darm af kunnen breken waarbij stoffen vrijkomen
die als energiebron dienen voor je darmbacteriën en darmcellen. Onoplosbare voedingsvezels werken als een spons. Zij nemen in de dikke darm veel vocht op. Hierdoor neemt het volume van de ontlasting toe, waardoor de ontlasting soepel en zacht blijft.

Beide soorten vezels zijn van vitaal belang zijn voor een gezonde spijsvertering. Je kunt er niet alleen lekker van poepen, maar het helpt ook de ophoping van gifstoffen te voorkomen en het risico op darmkanker te verminderen.

Bloedsuikerspiegel onder controle houden

Zwarte bessen hebben een hoog gehalte aan mangaan. Dit mineraal speelt onder meer een rol bij het regelen van het suikergehalte in het menselijk bloed. Mangaan kan helpen bij een goede insulinesecretie. Ook kan het zijn steentje bijdragen bij het stabiliseren van de bloedsuikerspiegel bij mensen met diabetes type 2.

Minder risico op kanker

De antioxidanten in zwarte bessen helpen om vrije radicalen in het lichaam te bestrijden. Deze vrije radicalen kunnen schade toebrengen aan gezonde cellen en weefsels. Antioxidanten helpen ook om celbeschadiging te verminderen die anders tot bepaalde soorten kanker kan leiden. Bessen bevatten veel anthocyaninen. Deze plantenpigmenten werken als antioxidanten en worden geassocieerd met een mogelijk lager risico op kanker.

Bladeren van de zwarte bes bezitten geneeskracht

Uit het dagblad Le courrier de la Meuse d.d. 19 september 1885 over de geneeskracht (‘heelkracht’) van de bladeren van de zwarte bes.

Hoeveel zwarte bessen mag je per dag eten?

Het advies van het Voedingscentrum luidt: eet dagelijks twee stuks fruit (200 gram) en 250 gram groenten. In fruit zit fructose. Maar door groente en fruit te eten krijg je niet snel teveel fructose binnen. Een handjevol zwarte bessen per dag is al voldoende om van de voordelen te profiteren.

Zwarte bessen kopen en bewaren

Waarop moet je letten bij het kopen van zwarte bessen?

Verse bessen moeten stevig en rond zijn. Zwarte bessen groeien in losse trossen, vergelijkbaar met druiven. Zoek naar stevig, vol zwart fruit, zoals duidelijk op de afbeelding is te zien:

Hoe te bewaren?

Zwarte bessen kun je het beste in de koelkast bewaren en binnen 2-3 dagen gebruiken, of invriezen. Gebruik bevroren bessen binnen zes maanden.

Wat kun je doen met zwarte bessen?

Rauw eten

Je kunt zwarte bessen rauw eten. Ze zijn ook uitermate geschikt om te verwerken tot jam en sap (gelei, siroop).

Jam, gelei en sap

Zwarte besjes hebben een zure smaak als ze rauw zijn. Daarom worden ze meestal gekookt met extra suiker om er jam, gelei en sappen van te maken. Het hoge pectinegehalte is hierbij  een ideaal bindmiddel voor het maken van jam.

Taarten en desserts

Gepureerde zwarte bes is ook een heerlijke toevoeging aan cheesecake, fruittaarten en een brede waaier aan desserts zoals ijs, yoghurt en pudding.

Bessenwijn en likeur

Van zwarte bessen kun je ook bessenwijn en likeur maken. Uit het Nieuwsblad van het Noorden d.d. 23 mei 1896:

Thee van de bladeren van zwarte bessen

Met de zwarte bessen bladeren kun je een heerlijke kruidenthee zetten. Deze zwarte bessen thee wordt ook wel blackcurrant thee genoemd. Voor één kopje thee gebruik je een theelepel gesneden zwarte bessen bladeren. Voeg deze aan het kokend water toe Afhankelijk van je smaak is de zettijd vijf tot tien minuten.

Wat is het verschil tussen zwarte bessen en blauwe bessen?

De blauwe bes (Vaccinium corymbosum) is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). De zwarte bes (Ribes nigrum) daarentegen is een plant uit de ribesfamilie (Grossulariaceae). De bloei van de blauwe bes  is in de eerste helft van mei. De zwarte bes bloeit reeds in april met kleine bloempjes. Afhankelijk van het ras zijn zwarte bessen tussen eind juni en half juli rijp. De oogsttijd van de blauwe bes hangt ook af van het ras. Vroege rassen kunnen in juli geoogst worden. Late rassen zijn meestal pas in september of oktober rijp voor de pluk.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het bereiden van zwarte bessen. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.