Last Updated on 8 maart 2023 by M.G. Sulman
De zuurzak of guanábana (Annona muricata) is een plant uit de familie Annonaceae, ook bekend als zuurzakfamilie. Deze groenblijvende boom komt oorspronkelijk uit de tropische regio’s van Midden- en Zuid-Amerika. Tegenwoordig wordt de plant wereldwijd in veel tropische gebieden gekweekt. De boom heeft donkergroene, glanzende bladeren en kan tot 10 meter hoog worden. De vrucht van de zuurzak is eetbaar en wel tot 30 centimeter lang worden. Je herkent deze aan de stekelige, groene schil en wit vruchtvlees met grote, zwarte zaden erin. De vrucht van de zuurzak smaakt zoetzuur en wordt vaak gebruikt in dranken, desserts en ijs. Van het sap worden siropen, jam en gelei te maken. Naast het feit dat het een overheerlijke vrucht is, heeft het ook medicinale eigenschappen. De bladeren, schors en vruchten van de plant bevatten verschillende verbindingen die bekend staan om hun antimicrobiële, antiparasitaire en ontstekingsremmende eigenschappen. De zuurzak wordt in de volksgeneeskunde gebruikt om aandoeningen zoals koorts, hoest, griep, artritis en reuma te behandelen. Kortom, de zuurzak is zeer gezond en zit vol geneeskracht!
Herkomst van zuurzak
De zuurzak, ook bekend als guanábana, komt van nature voor in het Caribisch gebied en in Centraal-Amerika. De plant groeit van nature in landen zoals Barbados, Jamaica, Trinidad en Tobago, Puerto Rico en de Dominicaanse Republiek. De vruchten van deze boom zijn erg populair in deze contreien. Het wordt vaak verwerkt in lokale gerechten en drankjes.
Thans wordt de zuurzak wereldwijd verbouwd. Het wordt geteeld in veel tropische landen, waaronder delen van Zuid-Amerika, Azië, Afrika en de Stille Oceaan. De teelt wordt voornamelijk gedaan door kleine boeren en tuinders. De bomen zijn relatief gemakkelijk te kweken en vereisen weinig zorg. De boom doet het goed in een tropisch klimaat met veel regenval en een goed doorlatende bodem.
Zuurzakken worden voornamelijk geteeld voor de vruchten. De plant heeft echter ook andere toepassingen. De bladeren worden gebruikt om thee van te maken en worden bovendien verwerkt in allerlei traditionele medicijnen. Het hout van de zuurzakboom wordt gebruikt in de bouw en om meubels van te maken.
De zuurzak wordt ook in Suriname verbouwd, voornamelijk plaats in de kustvlakte en het binnenland, waar de vrucht goed gedijt in het tropische klimaat en de vruchtbare bodems. In Suriname wordt de zuurzak vaak vers gegeten of verwerkt in verschillende gerechten en dranken, zoals ijs, smoothies, jams en siropen. Ook worden de bladeren van de zuurzakplant in Suriname gebruikt om thee van te maken en worden ze verwerkt in traditionele medicijnen.
Hoe ziet de zuurzak eruit?
De vrucht van de zuurzak heeft een omvang van 20 × 35 cm en weegt grofweg 6 kg. Het is een niervormige vrucht. De schil is donkergroen van kleur met een wittig-groen gespikkeld patroon. Het ruitjespatroon op de schil bestaat uit kleine kegelvormige stekels die zacht zijn en tot 1 cm lang kunnen worden. Het vruchtvlees van de zuurzak is wit, vezelig-pappig en sappig. Het is ene sappige vrucht die zoetzuur is van smaak. De vrucht bevat veel zaden die ongeveer 1 × 2 cm groot zijn.
Zuurzak is gezond en zit vol geneeskracht
De zuurzak is gezond en heeft medicinale eigenschappen. Eén van de belangrijkste actieve verbindingen in de zuurzak is annonacine, een acetogenine die bekend staat om zijn cytotoxische eigenschappen. Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat annonacine in staat is om kankercellen te doden zonder gezonde cellen aan te tasten.
Er zijn ook onderzoeken die erop wijzen dat zuurzak antidiabetische eigenschappen heeft en kan helpen bij het reguleren van je bloedsuikerspiegel.
Zuurzak bevat ook flavonoïden, fytosterolen en alkaloïden, die een breed scala aan gezondheidsvoordelen bieden. Flavonoïden zijn antioxidanten die van nature voorkomen in groente en fruit. Ze beschermen je lichaam mogelijk tegen vrije radicalen.
Voedingswaarde van zuurzak
Zuurzak is niet alleen lekker, maar het bevat ook verschillende voedingsstoffen die gunstig zijn voor de gezondheid. Zuurzak is lekker én gezond! De voedingswaarde van een gemiddelde zuurzak is:
- Koolhydraten: 38 gram
- Vezels: 9 gram
- Eiwit: 2 gram
- Vet: 1 gram
- Vitamine C: 60% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
- Vitamine B1 (thiamine): 20% van de ADH
- Vitamine B2 (riboflavine): 20% van de ADH
- Vitamine B3 (niacine): 10% van de ADH
- Foliumzuur: 25% van de ADH
- Kalium: 18% van de ADH
- Magnesium: 8% van de ADH
- Fosfor: 5% van de ADH
- IJzer: 4% van de ADH
De zuurzak is ook een uitstekende bron van antioxidanten (een stof die oxidatie tegengaat), waaronder ascorbinezuur, quercetine en kaempferol. Deze neutraliseren schadelijke vrije radicalen in je lichaam.
Het hoge vezelgehalte van de zuurzak bevordert de spijsvertering en verlaagt het risico op obstipatie en andere spijsverteringsproblemen. Bovendien kan het kaliumgehalte van deze vrucht bijdragen aan het behoud van gezonde bloeddrukwaarden en het risico op hartaandoeningen verminderen.
Medicinale eigenschappen van zuurzak
Kanker
Bepaalde verbindingen in de zuurzak, waaronder annonacine en andere acetogeninen, hebben antitumorale eigenschappen en remmen de groei van bepaalde kankers.
Diabetes
De zuurzak bevat stoffen die de bloedsuikerspiegel verlagen. Dit is goed nieuws voor mensen met diabetes. Een studie gepubliceerd in het Journal of Ethnopharmacology toonde aan dat zuurzakbladextracten de bloedsuikerspiegel significant verlaagden bij ratten met diabetes.1Ngueguim, Florence & Benoit, Massa & Jonas, Kouamouo & Alexandra, Tchuidjang & Dzeufiet, Paul & Kamtchouing, Pierre & Théophile, Dimo. (2013). Antidiabetic and antioxidant effects of Annona muricata (Annonaceae), aqueous extract on streptozotocin-induced diabetic rats. Journal of ethnopharmacology. 151. 10.1016/j.jep.2013.09.021.
Slagaderverkalking
Slagaderverkalking (atherosclerose) duidt op een proces waarbij de wand van je slagaderen door verkalking dikker wordt. De antioxidanten in de zuurzak gaan oxidatieve stress en ontsteking tegen en beide processen worden geassocieerd zijn met slagaderverkalking en hart- en vaatziekten. Een studie gepubliceerd in het Journal of Medicinal Food toonde aan dat zuurzakbladextracten de lipidenniveaus bij ratten met een hoge vetinname aanzienlijk verlaagden en ook de bloeddruk verlaagden, wat kan helpen bij het verminderen van het risico op hart- en vaatziekten.2Sasso S, Sampaio E Souza PC, Santana LF, Cardoso CAL, Alves FM, Portugal LC, de Faria BB, da Silva AF, Motta-Castro ARC, Soares LS, Bandeira LM, Guimarães RCA, Freitas KC. Use of an Extract of Annona muricata Linn to Prevent High-Fat Diet Induced Metabolic Disorders in C57BL/6 Mice. Nutrients. 2019 Jul 2;11(7):1509. doi: 10.3390/nu11071509. PMID: 31269728; PMCID: PMC6682994.
Andere voordelen voor de gezondheid
Naast de hierboven genoemde medische voordelen, wordt de zuurzak in de volksgeneeskunde gebruikt ter behandeling van andere aandoeningen. Mogelijke andere medische voordelen van de zuurzak zijn:
Infecties
De zuurzak bevat stoffen met antimicrobiële eigenschappen, waaronder acetonen, terpenen en fenolen. Dit is nuttig ter bestrijding van infecties die worden veroorzaakt door bacteriën, virussen en schimmels.
Ontstekingen
De zuurzak bevat verbindingen die ontstekingsremmende eigenschappen hebben, zoals quercetine. Dit is nuttig bij de behandeling van ontstekingsaandoeningen zoals artritis en allergieën.
Maagproblemen
De zuurzak wordt in de volksgeneeskunde aangewend om maagproblemen zoals indigestie, diarree en maagzweer te behandelen. Sommige studies hebben aangetoond dat zuurzakextracten de spijsvertering kunnen verbeteren en herstel en genezing van een maagzweer kunnen bevorderen.
Stress en angst
De zuurzak bevat stoffen die mogelijk kunnen bijdragen aan het verminderen van stress en angst. Het gaat hierbij om vitamine C, magnesium en tryptofaan. Tryptofaan is een voorloper en een essentieel element voor de neurotransmitters serotonine en melatonine
Zuurzakbladeren worden gebruikt om baden of stoombaden van te maken
De bladeren van de zuurzak kun je gebruiken om baden of stoombaden van te maken. De bladeren worden vaak gecombineerd met andere planten. Dergelijke baden en stoombaden worden van oudsher ingezet om verschillende aandoeningen, waaronder huidaandoeningen, artritis, spierpijn, koorts, verkoudheid en griep, te behandelen.
Geneeskrachtige zuurzakbladthee
Indicaties
Zuurzakbladthee wordt gedronken om verschillende aandoeningen mee te behandelen, waaronder koorts, verkoudheid, griep, hoest, diarree, spijsverteringsproblemen, en zelfs kanker. Hoewel er beperkt wetenschappelijk onderzoek is verricht naar de geneeskrachtige eigenschappen van zuurzakbladthee, hebben sommige studies aangetoond dat de bladeren van de zuurzakboom bepaalde verbindingen bevatten die antimicrobiële en ontstekingsremmende eigenschappen hebben.
Het drinken van grote hoeveelheden zuurzakbladthee kan bijwerkingen veroorzaken, zoals misselijkheid, braken, duizeligheid, hoofdpijn en diarree.
Hoe bereid je deze thee?
Je hebt zuurzakbladeren nodig om deze thee te kunnen bereiden. Deze bladeren zijn te koop bij sommige toko’s of online winkels die gespecialiseerd zijn in exotische planten en kruiden.
Benodigdheden:
- 5-6 zuurzakbladeren
- 4 kopjes water
- Honing of suiker naar smaak toevoegen
Hoe te bereiden?
- Was de zuurzakbladeren grondig met water. Snijd ze vervolgens in kleine stukjes.
- Breng 4 kopjes water aan de kook in een steelpan.
- Voeg de stukjes zuurzakbladeren toe aan het kokende water. Laat het geheel 20-30 minuten op laag vuur pruttelen.
- Haal de pan van het vuur en zeef de bladeren uit de thee.
- Voeg honing of suiker naar smaak toe.
Je kunt de thee warm of koud serveren, afhankelijk van je voorkeur. Als je de smaak te sterk vindt, kun je wat water toevoegen om de smaak te verdunnen. Onthoud dat zuurzakbladthee een bittere smaak heeft en dat het toevoegen van suiker of honing de smaak verzacht.
Recept voor een smoothie met zuurzak
We geven eeb=n eenvoudig recept voor een zuurzaksmoothie:
Wat heb je nodig?
- 1 kopje verse zuurzak
- 1 banaan
- 1 kopje ananas
- 1/2 kopje kokosmelk
- Desgewenst 1 eetlepel honing
Hoe te bereiden?
- Snijd de zuurzak doormidden. Verwijder vervolgens de zaden en het vruchtvlees.
- Doe de zuurzak, banaan, ananassap en kokosmelk in een blender. Daarna blenden tot een glad mengsel.
- Voeg naar smaak honing toe (voor de zoetekauw!)
Je kunt ook andere fruitsoorten toevoegen, zoals mango. Ook kun je ook yoghurt of ijs aan je smoothie toevoegen voor extra textuur en verfrissing.
Uit de oude doos
Uit ‘Het vaderland’ d.d. 13 januari 1898:
Een glas zuurzaksap:
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de geneeskracht of het bereiden van zuurzak, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.