Een vlierbes is de vrucht van de vlier, Sambucus nigra, een plant uit de muskuskruidfamilie (Adoxaceae). Deze snelgroeiende struik met een kurkachtige schors is wijdverbreid in Europa en kan tot 10 meter hoog worden, waarbij de takken van de vlier vaak boogvormig uitlopen. Vooral in Midden-Europa is zwarte vlier een van de meest voorkomende struiksoorten, maar ook in Nederland is deze struik geen onbekende. Vanwege de talrijke geneeskrachtige effecten is zwarte vlierbes ook erg gezond, niet alleen voor diabetes, maar ook ten aanzien van COVID-19, zoals recente onderzoeken naar het effect van Sambucus nigra tegen het coronavirus SARS-Cov-2 aantonen.
Vlierbessen bevatten verschillende mineralen en vitamines. Het bevat ongeveer 36 milligram vitamine C per honderd gram.
Vanwege de ingrediënten, zoals essentiële oliën, wordt vlierbes beschouwd als een medicinale plant en een zogenaamde superfood. de vlierbes heeft een zweetopwekkend en slijmoplossend effect en het versterkt bovendien je immuunsysteem. Vlierbessensap heeft een ijzergehalte van 1,8 milligram per honderd gram en ijzer is belangrijk voor de bloedvorming. Zonder het mineraal ijzer wordt er minder van het rode bloedpigment hemoglobine aangemaakt. Hemoglobine transporteert zuurstof van de longen naar de rest van je lichaam.
Vlierbessen bevatten ook essentiële oliën en flavonoïden. Vooral de stoffen rutine en hyperoside zijn hierbij belangrijk. Anthocyanen, bijvoorbeeld sambucine en sambucine, geven de bessen hun zwartblauwe kleur. Ze bevatten ook vitamine C, B-vitaminen en foliumzuur.
Sambucus nigra (vlierbesstruik) / Bron: Wikimedia Commons
Waarom zijn vlierbessen gezond en geneeskrachtig?
Bestrijdt verkoudheid en griep
De vlierbes is een uitstekende bron van vitamine C, die je immuunsysteem en afweer versterkt. Maar daar houdt het niet op: zwarte vlier bevat ook ontstekingsremmende essentiële oliën, hartversterkende glycosiden en antimicrobiële tannines. Je kan daarom deze bessen gebruiken om mee te gorgelen teneinde keelpijn te verlichten. Anthocyanines en polyfenolen beschermen je immuuncellen wanneer ze strijdens tegen virussen en ziekteverwekkers. Anthocyanines zijn kleurstoffen uit de familie van flavonoïdes. Ze staan bekend om hun krachtige werking als antioxidant. Polyfenolen zijn ook een groep van antioxidanten. Een antioxidant is in staat om schadelijke vrije radicalen te neutraliseren. vrije radicalen zijn agressieve stoffen die in ongunstige gevallen schade kunnen geven aan cellen en weefsels.
Vlierbessen kun je dus gebruiken ter bestrijding van griep en verkoudheid. Ook heeft het een positief effect bij COVID-19 als adjuvante, aanvullende therapie. COVID-19 is een besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door het SARS-CoV-2-virus (coronavirus).1Silveira D, Prieto-Garcia JM, Boylan F, Estrada O, Fonseca-Bazzo YM, Jamal CM, Magalhães PO, Pereira EO, Tomczyk M, Heinrich M. COVID-19: Is There Evidence for the Use of Herbal Medicines as Adjuvant Symptomatic Therapy? Front Pharmacol. 2020 Sep 23;11:581840. doi: 10.3389/fphar.2020.581840. PMID: 33071794; PMCID: PMC7542597.
Goed voor je hart en vaatstelsel
De besjes zijn rijk aan flavonoïden (secundaire plantaardige stoffen), die vrije radicalen bestrijden. Ze hebben daardoor een ontstekingsremmende werking en beschermen onder andere tegen ziekten van het cardiovasculaire systeem. Dat is je hart en vaatstelsel. De bessen doen het zelfs ruimschoots beter dan veenbessen, bosbessen, gojibessen en bramen.
Dankzij het hoge gehalte aan kalium is aangetoond dat de consumptie van vlierbessen, bijvoorbeeld in de vorm van sap of thee, een bijzonder sterk effect heeft op de gezondheid van het hart, en zelfs hartritmestoornissen voorkomt.
Bevordering van spieropbouw
Vlierbessen zijn rijk aan kalium en calcium. Deze combinatie van mineralen versterkt de spieren. Kalium is nodig voor de normale werking van cellen, zenuwen en spieren. Calcium draagt bij aan een gezonde werking van de spieren, vooral de ontspanning en aanspanning van de spieren. Het calciumgehalte helpt ook de botdichtheid te behouden.
Geeft je stofwisseling en boost
Vlierbessen bevatten veel vitamine A. Deze vitamine heeft positieve effecten op de stofwisseling, het gezichtsvermogen en de vorming van rode bloedcellen.
Tegen herpes en gordelroos
Herpes en gordelroos komen vooral voor als gevolg van griep, een verzwakt immuunsysteem of chronische stress. Dankzij de ingrediënten vitamine A, C en kalium kunnen vlierbessen een preventieve en helende werking hebben.
Ter behandeling van diabetes
Door diabetes mellitus worden de bloedvaten dikker en stugger, en ze raken eerder beschadigd. Bij diabetes raken de haarvaten beschadigd, wat zich uit in een verhoogde doorlaatbaarheid van de bloedvaten. Anthocyanines in de vlierbes hebben een positief effect op de cholesterolstofwisseling. Anthocyanines worden ook gebruikt om diabetische netvliesaandoeningen te behandelen.
Ook de polyfenolen mogen vermeld worden. Deze stof heeft cel- en weefselbeschermende effecten die de vasculaire schade veroorzaakt door oxidatieve stress bij diabetische metabole aandoeningen kunnen verminderen.
Vlierbessen helpen bij nier- en blaasproblemen
De kleurstof sambucyanine en mineralen zoals kalium hebben ontstekingsremmende en diuretische effecten. Vlierbessen helpen daarom om blaasontstekingen of nierproblemen te bestrijden en om je urinewegen grondig door te spoelen. Naast het drinken van vlierbessap, kun je ook vlierbesthee bereiden. Giet eenvoudig drie theelepels gedroogde vlierbessen met 150 ml koud water, laat het 15 minuten trekken, kook het en zeef het na tien minuten door een zeef. Twee tot drie kopjes per dag wordt aanbevolen.
Vlierbessen helpen bij obstipatie en stimuleren de spijsvertering
Vlierbessensap is al lang populair in de natuurgeneeskunde als middel tegen obstipatie. Obstipatie betekent verstopping. Je kan dan moeilijk poepen. Het zijn onder andere flavonoïden zoals rutine die obstipatie tegengaan. Dit effect wordt versterkt door het toevoegen van koolzuurhoudend mineraalwater.
Sambucus nigra (vlierbes) / Bron: Wikimedia Commons
Zelf vlierbessen verzamelen
Je kunt zelf vlierbessensap maken. Hiervoor heb je eerst de bessen nodig. Vlierbessenstruiken groeien vooral in hagen en aan bosranden. De bessen zijn rijp als ze gitzwart zijn, je kunt ze plukken van september tot november.
Hoe groot de verleiding ook is bij het plukken, eet de bessen niet rauw! Het eten ervan kan misselijkheid en braken veroorzaken omdat ze het toxine sambunigrin bevatten. Deze stof wordt echter geneutraliseerd bij verhitting.
Vlierbessenjam / Bron: Wikimedia Commons
Vlierbessenjam maken
Vlierbessen plukken om jam te maken:
Vlierbessensap maken
In deze video wordt je geleerd hoe je van verse vlierbessen een sap kunt maken:
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het bereiden van vlierbessen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
Mooi artikel. Graag wil ik weten hoeveel de genoemde voedingswaarden kalium, vit c en vit a zijn.
Dank u! Er zit ongeveer 280 mg kalium, 30 μg vitamine A en 36 mg vitamine C in 100 gram vlierbessen.