Wolfsmelk: giftig en dodelijk of geneeskrachtig?

Last Updated on 23 juni 2024 by M.G. Sulman

Wolfsmelk is een giftige plant met wit, melkachtig sap en behoort tot de wolfsmelkfamilie (Euphorbiaceae). De plant kan dodelijk zijn en daarom heeft het zijn naam gekregen; “Melk zo gevaarlijk als een wolf’. Er zijn verschillende soorten wolfsmelk, waaronder de amandelwolfsmelk, brede wolfsmelk, cipreswolfsmelk, heksenmelk, kleine wolfsmelk, kroontjeskruid, Kruisbladige wolfsmelk, kustwolfsmelk, moeraswolfsmelk, stijve wolfsmelk, straatwolfsmelk, tuinwolfsmelk, zandwolfsmelk, zeewolfsmelk en de zoete wolfsmelk. Deze planten zijn vaste planten en kunnen jaar na jaar worden gevonden in het wild of in de tuin. De Euphorbia characias en variëteiten van Euphorbia amygdaloides zijn populair in siertuinen. Naast deze inheemse soorten is de Euphorbia pulcherrima, beter bekend als de kerstster, ook bekend bij de meeste mensen. Wolfsmelk behoort tot de wolfsmelkfamilie, samen met andere giftige planten zoals het bingelkruid (Mercurialis) en de wonderboom (Ricinus).

Wolfsmelk is giftig en kan dodelijk zijn

De wolfsmelk bevat een giftige melkachtige substantie in zijn stengels. Deze substantie kan bij aanraking met de huid en ogen zorgen voor irritaties. Inname van de substantie kan zeer gevaarlijk zijn en daarom wordt aangeraden om bij inname meteen een arts te raadplegen.

De plant is zeer giftig en mag niet zonder beschermende handschoenen worden aangeraakt. Het melksap van de plant kan schade aan de huid en slijmvliezen veroorzaken. In geval van contact moet de huid grondig worden gespoeld met water en bij contact met de ogen moet het oog onmiddellijk worden gespoeld met veel water en dient een arts te worden geraadpleegd.

De zaden van de plant zijn zelfs dodelijk bij inname. Deze plant is daarom zeer gevaarlijk in tuinen waar kinderen spelen.

Vergiftiging door geitenmelk door wolfsmelk

Uit de Apeldoornsche courant d.d. 8 november 1862:

“Het tijdschrift “de Schat der Gezondheid” No. 10, vestigt de aandacht op onderscheidene gevallen van vergiftiging, veroorzaakt door de melk van geiten, die zich gevoed hadden door eene plant Euphorbia , bij ons bekend onder den naam van Wolfsmelk. — Het zijn vooral twee soorten, welke de bovengemelde gevaarlijke eigenschap aan geitenmelk hebben medegedeeld; de zeewolfsmelk of het zoogenaamde wrattenkruid. — Beide soorten komen in ons land voor. — De eerstgenoemde op de zeeduinen , de andere op bouw- en moesland. — Daar in sommige streken van ons land veel geitenmelk gebruikt wordt, achtte de redactie de mededeeling noodzakelijk.”

Is Lidj Yassoe vergiftigd door wolfsmelk?

Het onderstaande fragment d.d. 28 november 1935 beschrijft een gebeurtenis waarbij Italiaanse dagbladcorrespondenten aan het front van Tigre rapporteren dat de dood van Lidj Yassoe, de voormalige keizer van Abessinië (thans Ethiopië), wordt toegeschreven aan langzame vergiftiging met wolfsmelk.

Lij Iyasu werd aangewezen als troonopvolger door keizer Menelik II. Hij heeft echter nooit officieel geregeerd. In 1916 werd hij afgezet vanwege zijn vermeende islamitische sympathieën en onconventionele gedrag.

Hij bracht het grootste deel van zijn leven door in gevangenschap. In 1935 stierf hij onder mysterieuze omstandigheden.

Volgens de geruchten stierf hij aan de gevolgen van een langzame vergiftiging met wolfsmelk. Zijn dood blijft echter omhuld in mysterie en speculatie.

Wolfsmelk in vroegere rituelen

Het is niet verrassend dat planten met wit, giftig of irriterend melksap ook in magische rituelen en heksenzalven werden gebruikt. Het opvallende sap sprak tot de verbeelding. Volgens oude voorschriften werd Euphorbia helioscopia, ook wel kroontjeskruid genoemd, het meest gebruikt omdat deze plant veel voorkomt, zelfs tot aan de poolcirkel.

Wolfsmelksoorten worden in het Latijn Euphorbia genoemd en de naam is afgeleid van Euphorbius, de lijfarts van koning Juba II. Deze arts deed al proeven met wolfsmelk om te zien hoe de plant in de geneeskunde kon worden gebruikt. Een andere verklaring is dat de naam is samengesteld uit de woorden eu = goed en pherbos = voeden, omdat het gedroogde melksap in vroegere tijden werd gebruikt om tbc-patiënten te genezen.

Wolfsmelk staat in Nederlland ook bekend als heksenmelk vanwege de veronderstelling dat heksen het melksap inkookten om er adders in te doden en samen met andere ingrediënten heksendranken en zalven te brouwen. Alchemisten gebruikten grote hoeveelheden wolfsmelk omdat ze dachten dat het een zilvermakende plant was vanwege het witte melksap.

Is wolfsmelk geneeskrachtig?

De naam “wolfsmelk” die wordt gebruikt voor alle Euphorbia-planten, verwijst naar de branderige en bijtende smaak die net zo pijnlijk is als de beet van een wolf. De plant werd vroeger in de volksgeneeskunde gebruikt, doch alleen uitwendig. Het ingedikte sap werd gebruikt op pleisters in de diergeneeskunde en het verse sap bleek effectief te zijn bij het verwijderen van wratten.

In de Flora Batava – een geïllustreerd overzicht van alle planten die in Nederland in de negentiende eeuw inheems waren –wordt gezegd dat moeraswolfsmelk in Rusland wordt gebruikt als buikzuiverend middel, waarbij het verse sap of gedroogde wortel op heet water wordt gegoten. Het heeft een sterke werking en kan braken veroorzaken, maar er wordt van gezegd dat het hardnekkige terugkerende koorts, verstopping van de darmen en andere langdurige ziekten kan genezen. Het moge duidelijk zijn dat we dergelijke planten niet inwendig moeten toepassen, zoals men in het verleden placht te doen.

Casus: Vergiftiging door Wolfsmelk

Patiëntgegevens

• Naam: Jan Mulder
• Leeftijd: 35 jaar
• Geslacht: Man
• Beroep: Tuinier
• Gezinssituatie: Getrouwd, twee kinderen

Huidige situatie

Jan komt naar de huisarts met klachten van hevige buikpijn, misselijkheid en braken. Hij heeft deze symptomen sinds hij in contact kwam met een plant tijdens het werk.

Symptomen

• Hevige buikpijn
• Misselijkheid en braken
• Diarree
• Roodheid en blaren op de huid van de handen
• Brandend gevoel in de mond en keel

Anamnese

Jan was bezig met het snoeien van planten in de tuin van een klant. Hij herinnert zich dat hij per ongeluk de melkachtige sap van een plant (wolfsmelk) op zijn handen en mogelijk in zijn mond kreeg. Hij heeft geen bekende allergieën of eerdere gezondheidsproblemen gerelateerd aan planten.

Diagnose

De arts stelt de diagnose ‘wolfsmelkvergiftiging’ op basis van de symptomen en de geschiedenis van blootstelling aan wolfsmelk.

Behandeling door de huisarts

1. Huidirritatie:
   • Spoelen van de aangetaste huid met veel water om resterend plantensap te verwijderen.
   • Aanbrengen van een kalmerende crème, zoals hydrocortison, om roodheid en blaren te verminderen.
2. Orale irritatie:
   • Spoelen van de mond met water om resten van het sap te verwijderen.
   • Jan wordt geadviseerd om veel water te drinken om het gif te verdunnen.
3. Misselijkheid en braken:
   • Voorschrijven van anti-emetica om misselijkheid en braken te verminderen.
4. Diarree:
   • De arts schrijft orale rehydratatiezouten voor teneinde uitdroging te voorkomen.
5. Pijnbestrijding:
   • Ter verlichting van buikpijn kan Jan vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen gebruiken.
6. Controle:
   • Jan dient een nieuwe afspraak te maken indien de symptomen verergeren of niet verbeteren binnen een paar dagen.

Prognose

Met de juiste behandeling zullen de meeste gevallen van wolfsmelkvergiftiging herstellen zonder blijvende schade. Ernstige gevallen vereisen mogelijk verdere medische interventie.

Nazorg

1. Volgen van de behandeling:
   • Jan wordt geadviseerd om de voorgeschreven medicatie in te nemen en de aanbevelingen van de arts op te volgen.
2. Regelmatige controles:
   • Jan wordt op zijn hart gedrukt om direct een afspraak te maken met de huisarts als de symptomen verergeren, aanhouden of als er tekenen van een infectie optreden.
3. Voorlichting:
   • Informatie en uitleg over de risico’s van wolfsmelk en hoe blootstelling te vermijden, zoals het dragen van handschoenen en het vermijden van contact met de mond tijdens het tuinieren.

Preventie

1. Veilig werken:
   • Jan wordt geadviseerd om altijd beschermende kleding en handschoenen te dragen bij het werken met planten die potentieel giftig zijn.
2. Voorzorgsmaatregelen:
   • Direct wassen van de huid met water en zeep na contact met onbekende planten of planten die sap afscheiden.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de giftigheid van wolfsmelk, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.