Akkerwinde: eetbaar en gezond of giftig?

Last Updated on 14 september 2023 by M.G. Sulman

De akkerwinde is een windende plant met spiraalvormige stengels die zich om andere stengels of takken heen wikkelen. De top van de plant blijft zoeken naar steun totdat het die vindt, en deze zoektocht vormt een cirkel in minder dan 2 uur. De plant heeft een links windende groeivorm, vergelijkbaar met de Hop Humulus lupulus. De bloemen van de akkerwinde verspreiden een lichte vanillegeur en sluiten zich ’s avonds alsook bij slecht weer. Ze bloeien van 9 uur ’s ochtends tot 6 uur ’s avonds en blijven slechts één dag open. De nectar wordt afgescheiden door de oranjegele onderlaag van het vruchtbeginsel. Door de uitstekende lijsten op de bloemkroon vormen zich vijf buizen waardoor de nectar toegankelijk is. De helmknopjes van de bloem openen naar buiten en worden aangeraakt door vrij grote, honingzuigende insecten die hun tong tussen de meeldraden door bewegen. De twee uitgespreide stempels steken boven de meeldraden uit en worden dus eerder aangeraakt dan de helmknopjes, wat kruisbestuiving bevordert. Als insecten hun tong terugtrekken, kan  zelfbestuiving plaatsvinden. Als er geen insecten langskomen, kan zelfbestuiving ook spontaan gebeuren wanneer de bloem zijwaarts buigt aan het einde van de bloeitijd of wanneer de bloemkroon afvalt en stuifmeel op de stempels valt. Bepaalde delen van de de akkerwinde zijn eetbaar. Raadpleeg echter altijd een ervaren wildplukker om te leren hoe je de akkerwinde veilig kunt identificeren en bereiden voordat je het als voedsel gebruikt.

Wat is akkerwinde?

Akkerwinde, een plant die in Nederland bijna overal voorkomt behalve in zuid-Friesland en Drente vanwege de hoogveengrond waarop hij minder goed gedijt.

Waar akkerwinde wel groeit, wordt het vaak als een plaag beschouwd vanwege zijn woekerende, omhoogklimmende en om andere planten heenwikkelende gedrag. Het grootste probleem met akkerwinde is dat het andere planten kan overwoekeren. Als het zich in jouw moestuin nestelt, is de kans groot dat al het harde werk voor niets is geweest! Geen van je wortels, broccoli, bonen of erwten kan opboksen tegen deze lastige onkruidsoort. Het kan een echt probleem zijn voor andere planten, omdat het de meeste ervan kan ontgroeien en alle voedingsstoffen, zonlicht en water voor zichzelf opneemt. Deze plant wordt daraom vaak gezoen als een geniepige sluipmoordenaar. Het is schier onmogelijk om deze plant uit te roeien, omdat elk stukje plant in staat is om een nieuwe plant te vormen. Het is een hopeloos gevecht om deze plant uit je (moes)tuin te krijgen.

Alle soorten uit de windefamilie vertonen een sluitbeweging. Dit fenomeen staat bekend als thermotropie: beweging of groei in reactie op temperatuur. Dit betekent dat de bloemen sluiten bij koud en vochtig of bewolkt weer. Bij mooi weer openen de bloemen meestal rond 9 uur ’s ochtends of eerder en z esluiten weer tegen de avond. Akkerwinde bloeit van juni tot in de herfst.

Naamgeving

De Nederlandse naam “akkerwinde” heeft een betekenis die verband houdt met de eigenschappen en het gedrag van de plant. Het woord “akker” verwijst naar het feit dat deze specifieke windesoort niet erg kieskeurig is wat betreft de bodem waarop hij groeit. Hij kan gedijen op verschillende soorten akkerland en heeft geen specifieke vereisten. De term “akker” wordt ook gebruikt om deze soort te onderscheiden van andere windesoorten die in Nederland voorkomen.

Het woord “winde” verwijst naar het kronkelende en windende gedrag van de plant. De akkerwinde windt zich omhoog door zich om andere objecten te wikkelen, zoals stengels, takken en hekken, om de hoogte te bereiken die hij nodig heeft om te groeien en te bloeien. Deze eigenschap van de plant heeft geleid tot de naam “winde”.

Verschillen tussen akkerwinde en haagwinde

Er is vaak verwarring tussen akkerwinde en haagwinde (Calystegia sepium/Convolvulus sepium). Dit komt voornamelijk door de gelijkenis in kleur, aangezien haagwinde soms ook roze bloemen heeft. Er zijn echter diverse verschillen tussen de twee.

Er zijn enkele verschillen die kunnen helpen bij de identificatie:

Bladvorm en grootte

Akkerwinde heeft smallere bladeren in vergelijking met haagwinde. De bladeren van akkerwinde zijn meestal pijlvormig tot langwerpig en kleiner.

Haagwinde heeft grotere, hartvormige bladeren die breder zijn dan die van akkerwinde.

Bloemen

Beide planten kunnen witte bloemen hebben, maar haagwinde heeft vaak roze bloemen. De bloemen van haagwinde zijn ook groter dan die van akkerwinde.

Haagwinde heeft twee kleine omhullende schutbladen (calystegia) onder de bloem, terwijl akkerwinde dit meestal niet heeft.

Groeiwijze

Akkerwinde heeft een kruipende of liggende groeiwijze en kan zich verspreiden door middel van ondergrondse wortelstokken. Het vormt vaak dichte matten op de grond.

Haagwinde is een meer opgaande klimplant die zich vastklampt aan andere planten of structuren om omhoog te groeien.

Wortels

Haagwinde heeft diepere wortels en kan moeilijk te verwijderen zijn omdat de wortels diep de grond in gaan.

Akkerwinde heeft minder diepe wortels dan haagwinde.

Verspreiding

Beide soorten zijn invasieve planten en kunnen schadelijk zijn voor gewassen en tuinen, maar akkerwinde is over het algemeen agressiever en kan zich sneller verspreiden.

Akkerwinde is eetbaar

De akkerwinde heeft verschillende eetbare delen die gebruikt kunnen worden in voedselbereiding. Deze omvatten de wortelstokken, jonge scheuten, jonge rozetten, jonge bladeren en zaden. In verschillende landen worden deze delen op verschillende manieren bereid en gegeten, afhankelijk van de culinaire tradities en voorkeuren.

Wortelstokken

De wortelstokken van de akkerwinde kunnen bijvoorbeeld worden gekookt, gebakken of geroosterd. Ze kunnen worden gebruikt als een groente in soepen, stoofschotels of roerbakgerechten.

Jonge scheuten

De jonge scheuten en rozetten kunnen rauw worden gegeten in salades of kunnen worden gestoomd, gekookt of geroerbakt.

Jonge bladeren

De jonge bladeren van de akkerwinde kunnen worden gebruikt als een groene bladgroente en kunnen worden toegevoegd aan salades of soepen. Ze hebben vaak een milde smaak vergelijkbaar met spinazie.

Zaden

De zaden van de akkerwinde kunnen ook worden gegeten. Ze kunnen worden gedroogd en gemalen tot meel om te gebruiken in bakproducten zoals brood, muffins of pannenkoeken. Ze kunnen ook worden geroosterd en als een knapperige snack worden gegeten.

Bloemen

Het is mogelijk om thee te maken van gedroogde bloemen van akkerwinde. Volgens sommige bronnen werkt akkerwindethee laxerend, koortsverlagend, bloedstelpend, en verlichtend bij menstruatieklachten. Daarnaast zou het een opgeblazen gevoel en winderigheid kunnen verminderen. Het wordt aanbevolen om maximaal een theelepel gedroogde bloemen per dag te gebruiken. Het is verstandig om eerst een paar kleine slokjes te nemen, vervolgens 20 tot 30 minuten te wachten en te observeren hoe je lichaam erop reageert.

Is de akkerwinde giftig?

Is de akkerwinde giftig voor mensen?

De akkerwinde bevat veel alkaloïden; de plant en haar delen zijn licht giftig. Het bevat veel medich werkzame (laxerende) stoffen. In kleine hoeveelheden kan het door mensen gegeten worden.

Sommige culturen gebruiken akkerwinde als kruidengeneesmiddel om urinewegproblemen, obstipatie en de productie van gal te behandelen. De mensen die akkerwinde voor deze doeleinden gebruiken, kennen de juiste dosering en weten hoe ze het veilig moeten gebruiken.

Is akkerwinde giftig voor dieren?

Ofschoon akkerwinde niet zo’n groot probleem is voor mensen, kan het erg gevaarlijk zijn voor dieren. Wanneer dieren, zoals paarden, akkerwinde eten, kan dit schade veroorzaken aan hun spijsverterings- en zenuwstelsel. Dit kan leiden tot progressief gewichtsverlies en koliek. In ernstige gevallen, wanneer een dier een grote hoeveelheid akkerwinde heeft gegeten, kan het zelfs fataal zijn.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over (het eten van) de akkerwinde, of tips geven (over de bereiding ervan). Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.