Grote kattenstaart: eetbaar en vol geneeskracht?

Last Updated on 4 april 2025 by M.G. Sulman

De grote kattenstaart is een vaste plant uit de kattenstaartfamilie. De plant groeit bossig en bloeit meestal van juni tot en met augustus. De bloemen hebben een lilaroze kleur. Volgroeid kan de grote kattenstaart een hoogte van wel 100 cm bereiken. Hij kan temperaturen verdragen tot -35 °C. Zowel de bladeren als de bloemen van deze plant zijn eetbaar. In het verleden werd de plant medicinaal gebruikt vanwege zijn bloedstelpende eigenschappen. Het werd ook ingezet bij zoals diarree, dysenterie, maagslijmvliesontsteking en vlektyfus.

Wat is grote kattenstaart?

De grote kattenstaart (Lythrum salicaria) is een vaste plant uit de kattenstaartfamilie (Lythraceae). Andere planten uit de Kattenstaartfamilie zijn onder andere:

• Gewone of grote kattenstaart (Lythrum virgatum)
• Kleine kattenstaart (Lythrum hyssopifolia)
• Granaatappel (Punica granatum)
• Hennastruik (Lawsonia inermis)
• Kruipkattenstaart (Lythrum junceum)
• Waterpostelein (Lythrum portula)

De grote kattenstaart is een opmerkelijke plant die te vinden is in natte graslanden waar de waterstand kan variëren, en komt oorspronkelijk uit Eurazië. In Noordwest-Europa zijn er ook nog twee of drie andere soorten uit deze familie te vinden.

Gedurende de lente ontwikkelt de grote kattenstaart zich snel. De plant valt vooral op wanneer de karakteristieke bloeiwijzen met aarvormige schijnkransen van roodpaarse bloemen tevoorschijn komen in de weelderige begroeiing waarin hij groeit. De rechtopstaande stengels kunnen vertakkingen hebben aan de bovenkant en zijn vier- of zeskantig, soms met smalle lijsten. De bladeren lijken enigszins op die van de katwilg, vandaar de soortnaam ‘salicaria’, wat betekent ‘op wilg lijkend’. De bladeren staan tegenover elkaar in een kruisgewijze bladstand of in kransen van drie. De bladrand is glad.

De bloemen van de grote kattenstaart hebben meestal vijf of zes bloemblaadjes. Vijftallige bloemen hebben twee kransen van vijf, wat betekent dat er in totaal 10 meeldraden zijn, terwijl zestallige bloemen 12 meeldraden hebben. Beide vijftallige en zestallige bloemen komen voor in dezelfde schijnkrans. De beste zaadvorming vindt plaats door kruisbestuiving, die wordt uitgevoerd door insecten die de bloemen bezoeken voor pollen en nectar. Om kruisbestuiving te bevorderen, heeft de plant een trucje meegekregen in zijn ontwerp, genaamd ‘tristyly’. Dit is een zeldzame vorm van bloemenvariatie waarbij er drie verschillende bloemvormen zijn met afwijkende lengtes van meeldraden en stijlen. Sommige planten hebben bloemen met allemaal lange stijlen, middellange stijlen of korte stijlen. Bij planten met lange stijlen zijn beide kransen van meeldraden korter dan de stijl, bij planten met korte stijlen zijn beide kransen van meeldraden langer dan de stijl, en bij planten met bloemen met middellange stijlen zijn de korte meeldraden uit de ene krans korter dan de stijl en de lange meeldraden uit de andere krans iets langer dan de stijl.

In de herfst sterft het bovengrondse deel van de plant af. Doch de wortels en een verhoutend ondergronds deel van de stengel zorgen voor opslag van voedsel- en energievoorraden.

Grote kattenstaart groeit vooral langs waterkanten, op natte en voedselrijke grond in natte graslanden, veenmoerassen, lichte loofbossen, rietlanden en duinvalleien. De soort komen overal voor in Nederland, behalve in zeekleigebieden en hooggelegen zand- en lössgronden.

Grote kattenstaart heeft veel nectar en stuifmeel en wordt graag bezocht door wilde bijen en vlinders.

Kenmerken van de grote kattenstaart

• Nederlandse naam: Kattenstaart
• Familie: kattenstaartfamilie (Lythraceae)
• Bloemkleur: Lilaroze
• Bloeitijd: Juni tot en met augustus
• Bladkleur: Groen
• Hoogte van bladeren: Ongeveer 40 cm
• Volwassen hoogte van de plant: Ongeveer 100 cm
• Vorstbestendigheid: Kan temperaturen tot -35 °C verdragen
• Eetbare delen: Blad, bloem
• Medicinaal gebruik: Bloedstelpend, tegen diarree, dysenterie, maagslijmvliesontsteking en vlektyfus
• Standplaats: Natte graslanden, veenmoerassen, lichte loofbossen, rietlanden en duinvalleien
• Bodemvoorkeur: Voedselrijke grond
• Lichtbehoefte: Volle zon tot halfschaduw
• Waterbehoefte: Houdt van vochtige omstandigheden
• Groeivorm: Vaste plant
• Verspreiding: Algemeen in Nederland, met uitzondering van zeekleigebieden en hooggelegen zand- en lössgronden.

Grote kattenstaart is eetbaar

Zowel de bladeren als de bloemen van de grotye kattenstaart zijn eetbaar. Je kan ze op verschillende manieren bereiden.

Bladeren

Je kunt de jonge bladeren van de grote kattenstaart aan salades toevoegen voor een frisse smaak. Je kunt de bladeren ook koken, stomen of roerbakken als een groente. Gedroogde bladeren kunnen worden gebruikt voor het zetten van kruidenthee (vaak in mengsels).

Bloemen

De bloemen van grote kattenstaart kun je toevoegen aan salades, desserts of andere gerechten. Dit is tevens heel decoratief vanwege zijn aantrekkelijke kleur. Je kan de bloemen ook confijten of gebruiken voor siropen, jam en gelei. Daarnaast kunnen de bloemen worden gedroogd en vervolgens gebruikt worden voor het zetten van bloementhee.

Grote kattenstaart thee recept

Ingrediënten

• 2 eetlepels gedroogde grote kattenstaart bloemen
• 500 ml water
• Honing of suiker naar smaak (optioneel)
• Een schijfje citroen (optioneel)

Benodigdheden

• Theepot of steelpan
• Theezeef of thee-ei
• Mok of theekop

Instructies

1. Water koken:
   • Breng 500 ml water aan de kook in een theepot of steelpan.
2. Bloemen toevoegen:
   • Voeg de gedroogde grote kattenstaart bloemen toe aan het kokende water. Als je een thee-ei gebruikt, plaats de bloemen dan in het thee-ei en doe het in het water.
3. Laten trekken:
   • Laat de bloemen ongeveer 5-10 minuten trekken, afhankelijk van hoe sterk je de thee wilt hebben.
4. Zeef de thee:
   • Giet de thee door een theezeef om de bloemen te verwijderen, tenzij je een thee-ei hebt gebruikt.
5. Zoeten van de thee (naar keuze):
   • Voeg honing of suiker toe naar smaak.
6. Serveren:
   • Serveer de thee warm. Je kunt ook een schijfje citroen toevoegen voor extra smaak.

Opmerkingen

• Zorg ervoor dat de bloemen die je gebruikt schoon en vrij van pesticiden zijn.
• Als je niet zeker bent van de herkomst of veiligheid van de bloemen, raadpleeg dan een kruidenspecialist voordat je de thee maakt.

Geniet van je grote kattenstaart thee!

Frisse salade met jonge bladeren van grote kattenstaart

Ingrediënten

• Een handvol jonge bladeren van de grote kattenstaart (goed gewassen)
• 100 gram gemengde sla (bijvoorbeeld rucola, spinazie, veldsla)
• 1 komkommer, in plakjes gesneden
• 1 rode paprika, in dunne reepjes gesneden
• 1 wortel, geraspt
• 100 gram cherrytomaten, gehalveerd
• 50 gram feta kaas, verkruimeld (optioneel)
• Een handvol geroosterde zonnebloempitten of pompoenpitten

Dressing

• 3 eetlepels olijfolie
• 1 eetlepel citroensap
• 1 theelepel honing of agavesiroop
• Zout en peper naar smaak

Instructies

1. Voorbereiden van de ingrediënten:
   • Was de jonge bladeren van de grote kattenstaart grondig en dep ze droog.
   • Snijd de komkommer in plakjes, de rode paprika in dunne reepjes en rasp de wortel.
   • Halveer de cherrytomaten.
2. Salade maken:
   • Meng in een grote kom de gemengde sla met de jonge bladeren van de grote kattenstaart.
   • Voeg de gesneden komkommer, paprika, geraspte wortel en gehalveerde cherrytomaten toe.
   • Verkruimel de feta kaas over de salade (optioneel).
   • Strooi de geroosterde zonnebloempitten of pompoenpitten over de salade voor een knapperige bite.
3. Dressing maken:
   • Meng in een klein kommetje de olijfolie, citroensap, honing of agavesiroop.
   • Voeg zout en peper naar smaak toe.
   • Klop de dressing goed door elkaar zodat alle ingrediënten goed gemengd zijn.
4. Salade serveren:
   • Giet de dressing over de salade en hussel alles voorzichtig door elkaar zodat de dressing goed verdeeld is.
   • Serveer de salade direct voor de beste smaak en textuur.

Opmerkingen

• Grote kattenstaart bladeren hebben een frisse en licht bittere smaak, wat een interessante twist aan de salade geeft.
• Zorg ervoor dat de bladeren goed gewassen zijn en vrij van pesticiden.
• Deze salade is perfect als lichte lunch of als bijgerecht bij het diner.

Eet smakelijk!

De geneeskracht van grote kattenstaart

De grote kattenstaart is niet alleen een sierlijke plant langs sloten en moerassen – hij heeft ook een rijke geschiedenis in de kruidengeneeskunde. Al eeuwenlang wordt hij ingezet vanwege zijn samentrekkende, ontstekingsremmende en kalmerende werking. Vooral in Europa werd deze plant gezien als een betrouwbaar natuurlijk middel bij allerlei kwaaltjes, van darmproblemen tot huidkwalen.

Laten we eens induiken in wat deze paarse prachtplant allemaal in huis heeft.

Werkzame stoffen

De kracht van grote kattenstaart zit in zijn looistoffen (tannines), flavonoïden, anthocyanen, en slijmstoffen.

• Looistoffen: deze stoffen hebben een samentrekkend effect (adstringerend). Ze helpen om wonden te sluiten, diarree te stoppen en ontstekingen te remmen.

• Flavonoïden: antioxidanten die ontstekingen kunnen dempen en het immuunsysteem ondersteunen.

• Anthocyanen: pigmentstoffen die de paarse kleur geven en eveneens ontstekingsremmend werken.

• Slijmstoffen: verzachten de slijmvliezen van keel en darmen en helpen bij prikkelend hoesten of keelpijn.

Dankzij deze mix werkt de plant zowel inwendig als uitwendig helend.

Bij inwendige klachten

Diarree en darmklachten

De looistoffen in grote kattenstaart helpen bij het stevig maken van de ontlasting. In vroegere tijden werd het gebruikt tegen dysenterie, een ernstige vorm van diarree. Ook bij gewone diarree, prikkelbare darm of een onrustige spijsvertering biedt een aftreksel verlichting.

Keel- en mondproblemen

Gorgelen met kattenstaartthee verzacht keelpijn, tandvleesontstekingen en aften. De samentrekkende werking zorgt voor minder zwelling en pijn.

Urinewegen

De plant heeft een mild vochtafdrijvend effect. In combinatie met zijn ontstekingsremmende eigenschappen kan hij helpen bij lichte blaasontstekingen of een geïrriteerde urinebuis.

Luchtwegen

Bij hoest of geïrriteerde luchtwegen kunnen de slijmstoffen verlichting bieden. Denk aan kattenstaartthee als natuurlijk hoestdrankje bij kriebelhoest of verkoudheid.

Bij uitwendige klachten

Huidproblemen

Een aftreksel van grote kattenstaart kan als spoeling, bad of kompres gebruikt worden bij:

• eczeem

• huiduitslag

• insectenbeten

• kleine wondjes

• acne

Het trekt ontstekingen uit de huid, droogt wondvocht in, en kalmeert jeuk. Vooral bij nattende eczeem of schraalheid is het een natuurlijke hulp.

Oogspoeling

Een zeer lichte kattenstaartthee werd vroeger ook wel gebruikt om ontstoken of vermoeide ogen mee te spoelen. Let op: dit moet altijd steriel en uiterst voorzichtig gebeuren – liever alleen doen met overleg van een fytotherapeut of deskundige.

Toepassing en gebruiksvormen

De plant kan op verschillende manieren worden gebruikt:

• Thee (infusie): van bloemen, bladeren of hele bovengrondse plant.

• Afkooksel: sterker dan thee, voor uitwendig gebruik.

• Tinctuur: geconcentreerd vloeibaar extract op alcoholbasis.

• Poeder: van gedroogde delen voor in capsules of pasta’s.

• Kompressen: gedrenkt in aftreksel voor huidklachten.

Veiligheid en bijwerkingen

Grote kattenstaart staat bekend als een veilige plant, mits met mate gebruikt. Bij overmatig gebruik van looistoffen (zoals in sterke thee of tincturen) kunnen de slijmvliezen wat geïrriteerd raken of opname van voedingsstoffen verminderen.

Let op bij:

• langdurig gebruik van hoge doseringen

• zwangerschap en borstvoeding (onvoldoende onderzocht)

• kinderen jonger dan 6 jaar (altijd eerst overleggen)

Gebruik bij voorkeur gedroogde planten die goed zijn opgeslagen en vrij van schimmels of verontreinigingen.

Traditionele en hedendaagse toepassingen

Historisch werd grote kattenstaart onder meer gebruikt bij:

• bloedende wonden

• vrouwelijke ongemakken zoals witte vloed

• zweren en etterende wonden

• als bloedstelpend middel

In de hedendaagse kruidengeneeskunde wordt de plant nog altijd gewaardeerd vanwege haar zachte maar effectieve werking bij darm-, keel- en huidklachten. Steeds meer mensen herontdekken deze vergeten krachtpatser uit de natuur.

Veilig gebruik: contra-indicaties, dosering en kruidcombi’s

Zoals met alle kruiden geldt: natuurlijk is niet hetzelfde als onschuldig. Grote kattenstaart is mild van karakter, maar ook milde kruiden vragen om een beetje gezond verstand en aandacht.

Contra-indicaties – wanneer liever niet?

Grote kattenstaart wordt in de meeste gevallen goed verdragen, maar er zijn situaties waarin je voorzichtig moet zijn of het gebruik beter kunt vermijden:

• Bij een te droge spijsvertering
  Door de samentrekkende werking (vanwege de looistoffen) kan grote kattenstaart bij mensen met al een droge mond, droge darmen of een neiging tot constipatie, de klachten verergeren.

• Tijdens zwangerschap of borstvoeding
  Er is onvoldoende wetenschappelijk onderzoek naar de veiligheid van deze plant in deze levensfasen. Voor de zekerheid: liever niet gebruiken zonder overleg met een deskundige.

• Bij jonge kinderen (< 6 jaar)
  De werking is wat te sterk voor jonge lichaampjes. Beter wachten tot ze ouder zijn of gebruik maken van zachtere alternatieven (zoals kamille of weegbree).

• Bij ijzertekort
  Looistoffen kunnen de opname van ijzer verminderen. Gebruik bij ijzergebrek liever niet structureel kattenstaartthee rond maaltijden.

Veilige dosering – hoeveel is genoeg?

Voor een gezonde volwassene gelden deze richtlijnen:

Thee (inwendig gebruik)

• 1 theelepel gedroogd kruid per kop (ca. 200 ml)

• 2 tot 3 keer per dag, niet langer dan 2 weken achter elkaar zonder pauze

• Bij diarree of keelklachten: max. 5 dagen gebruiken, daarna afbouwen

Spoelingen en kompressen (uitwendig)

• 2 eetlepels gedroogd kruid op 500 ml water

• laten trekken of koken (afhankelijk van het doel)

• daarna af laten koelen en gebruiken als huidspoeling, mondspoeling of kompres

Let op: de thee is best bitter. Je kunt een beetje honing toevoegen als je het smaakvoller wilt maken, zeker bij gebruik voor keelklachten.

Mooie kruidencombinaties – samen sterker

Grote kattenstaart laat zich prima combineren met andere kruiden voor een versterkend of balancerend effect:

• Bij diarree: met veenblad (potentilla) of salie

• Bij keelpijn: met kamille, smalle weegbree of zoethout

• Bij huidproblemen: met goudsbloem (calendula) of toverhazelaar (hamamelis)

• Bij blaasontsteking: met heermoes, duizendblad en een snufje berkenblad

Let er wel op dat je de werking van de kruiden goed op elkaar afstemt. In combinatie kan de werking krachtiger worden, maar ook de kans op bijwerkingen licht toenemen. Vraag bij twijfel advies aan een kruidkundige of fytotherapeut.

Tot slot

Grote kattenstaart is een krachtig, vergeten kruid dat op een zachte manier ondersteuning kan bieden bij veelvoorkomende klachten. Maar – zoals bij elk kruid – is het de kunst om het met aandacht en respect te gebruiken. Niet elke dag, niet te veel, en niet te lang.

Luister goed naar je lijf. Het geeft het beste aan of iets voor jou werkt 🌿

Grote kattenstaart herkennen en wildplukken

Stel je voor: een zomerse wandeling langs een sloot of moerasgebied, en daar staat-ie – de grote kattenstaart, fier omhoog, met zijn paarse bloementorens als vlaggen van de wildernis. Maar hoe weet je zeker dat je de juiste plant te pakken hebt? En mag je zomaar gaan plukken? Hier komt alles wat je moet weten.

Herkenning – zo ziet grote kattenstaart eruit

De grote kattenstaart (Lythrum salicaria) is een vaste plant uit de kattenstaartfamilie (Lythraceae) en bloeit van juli tot september. Dit zijn de belangrijkste kenmerken:

• Bloemen: opvallend paarsroze, gerangschikt in lange, opstaande aren. Elke bloem heeft meestal 6 kroonblaadjes en komt in groepen van 2 of 3 bijeen.

• Bladeren: langwerpig tot lancetvormig, met een gave rand. Ze staan tegenover elkaar of in kransen van drie.

• Stengel: vierkantig (vier ribbels), rechtopstaand, en vaak licht behaard.

• Hoogte: tot wel 1,5 meter hoog.

• Standplaats: langs oevers, in natte graslanden, rietvelden, moerassen en sloten.

Let op: verwarring is mogelijk met kattenstaartige tuinplanten of met wilgenroosje (Chamerion angustifolium), dat óók roze bloeit maar heel andere bladeren heeft.

Eaar en wanneer plukken?

• Pluktijd: juli t/m september (voor bloemen), voorjaar voor jonge bladeren.

• Locatie: pluk alleen op plekken waar de plant in overvloed voorkomt én waar het toegestaan is om te plukken. Vermijd natuurreservaten en beschermde gebieden.

• Regels: in Nederland en België geldt: wildplukken mag in kleine hoeveelheden voor eigen gebruik, mits je de plant niet schaadt of uitroeit.

Tips voor verantwoord wildplukken

1. Pluk met respect – laat altijd genoeg planten staan voor insecten, dieren en anderen.

2. Gebruik een schaar of mesje – trek de plant nooit met wortel en al uit de grond.

3. Pluk alleen schone delen – vermijd planten langs drukke wegen, vervuilde sloten of industrieterreinen.

4. Draag een doek of mandje – plastic zakjes laten kruiden sneller ‘zweten’ en schimmelen.

5. Pluk met mate – een paar toppen zijn vaak al voldoende voor thee of medicinaal gebruik.

Bewaren en drogen

• Bloemen en bladeren kun je drogen op een warme, goed geventileerde plek – uit de zon.

• Leg ze op een schone doek of rooster en draai ze af en toe om.

• Bewaar het gedroogde kruid in een glazen pot op een donkere plek. Zo blijft het tot een jaar lang goed.

Wildplukken is meer dan verzamelen – het is verbinden. Met de natuur, met oude kennis, en met jezelf. En grote kattenstaart? Die is als een stille bondgenoot die je uitnodigt om weer wat langzamer te kijken, te ruiken, te luisteren.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over grote kattenstaart, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.