Last Updated on 4 juni 2023 by M.G. Sulman
Pleuritis is een ontsteking van je longvlies (de pleura) of je borstvlies. Het staat ook bekend als longvliesontsteking of borstvliesontsteking. Pleuritis veroorzaakt scherpe pijn op de borst, die verergert tijdens het ademen. Bij pleuritis zwellen de pleura op en raken ze ontstoken. Behandeling van pleuritis bestaat uit pijnbestrijding en behandeling van de onderliggende oorzaak. Als pleuritis niet (goed) wordt behandeld, kan dit leiden tot blijvende schade. Bijvoorbeeld verminderd ademvolume. Als het daarentegen correct en in een vroeg stadium wordt behandeld, zal het in de meeste gevallen zonder complicaties genezen.
Wat is pleuritis?
Pleuritis duidt op een ontsteking van je longvlies of borstvlies. Het longvlies zit om de long . Het borstvlies zit tegen de binnenkant van de borstwand. Tussen beide vliezen zit pleuravocht. Dit vocht is een soort smeermiddel dat ervoor zorgt dat de vliezen soepel en pijnloos langs elkaar bewegen tijdens het ademen. Wanneer de vliezen ontstoken raken, wrijven ze echter pijnlijk tegen elkaar. Pleuritis kan scherpe of stekende pijn op de borst en kortademigheid veroorzaken.
Synoniemen
Pleuritis wordt ook longvliesontsteking of borstvliesontsteking genoemd. In de volksmond wordt het pleuris genoemd.
Vóórkomen
Ontsteking van het borstvlies komt vaak voor, maar er zijn geen gegevens over de exacte frequentie in Nederland.
Soorten longvliesontsteking
Er worden twee soorten pleuritis onderscheiden: droog en nat.
Droge pleuritis
Droge pleuritis is meestal de voorbereidende fase van de natte vorm. Bij droge pleuritis is er een ontsteking aanwezig zonder vochtophoping. Kenmerkend is de pijn bij het ademen.
Natte pleuritis
Bij natte pleuritis is er een ontsteking met vochtophoping. Doordat er veel vocht in je longholte aanwezig is, ‘schuurt’ de ademhaling minder. Dit verlicht de pijn.
Als het borstvlies ontstoken raakt, kan de aanvankelijk droge pleuritis na verloop van tijd veranderen in natte pleuritis als gevolg van de verhoogde ophoping van vocht. Dit wordt pleurale effusie of pleuravocht genoemd. Hierdoor hoopt zich meer vocht op, wat vervolgens leidt tot hoesten en kortademigheid. Als ziekteverwekkers in de vloeistof terechtkomen, kan pus ontstaan.
Oorzaken van pleuritis
Pleuritis is meestal een gevolg van andere ziekten, zoals luchtwegaandoeningen, die het longvlies of borstvlies aantasten. Mogelijke triggers zijn:
- bacteriële infecties (longontsteking, tuberculose)
- virale infecties (bijvoorbeeld griep, herpes)
- schimmelinfecties of parasitaire infecties
- longinfarct
- longembolie
- gebroken rib en andere verwondingen
- borst- of hartoperatie (vooral bypassoperatie)
- alvleesklierontsteking
- abcessen in de lever en nieren (leverabces, nierabces)
- auto-immuunziekten
- bepaalde medicatie
- tumoren in de longen of pleura (zeldzaam)
- auto-immuunziekten, zoals lupus erythematosus en reumatoïde artritis
Risicofactoren
Risicofactoren zijn:
- Ziekten zoals longkanker, bepaalde auto-immuunaandoeningen, COPD, diabetes en ziekten van de slokdarm zoals refluxziekte, slokdarmkanker of slokdarmdivertikels
- Leefstijlfactoren zoals alcoholmisbruik of alcoholverslaving en roken
- Infecties: Bacteriële, virale of schimmelinfecties in de longen.
- Trauma of letsel aan de borstkas.
- Chirurgische ingrepen aan de borstkas, bijvoorbeeld na een thoracale chirurgie, zoals een longoperatie.
- Medicatie: Bijwerkingen van bepaalde geneesmiddelen, zoals bepaalde chemotherapeutische middelen, geneesmiddelen voor de behandeling van hartproblemen (bijvoorbeeld amiodaron) en bepaalde antibiotica.
- Aandoeningen van het immuunsysteem, zoals hiv/aids.
- Langdurige nierdialyse.
Symptomen van pleuritis
Symptomen van droge pleuritis
Bij droge pleuritis is meestal niet alleen het borstvlies maar ook het longvlies ontstoken. De wrijving tussen het borstvlies en het longvlies resulteert in hevige stekende pijn op de borst, die vooral verergert bij het inademen. Daar is een eenvoudige reden voor: wanneer de longen uitzetten, wordt het borstvlies tegen het longvlies gedrukt. Deze druk verhoogt de pijn. In veel gevallen is de pijn eenzijdig, omdat er vaak maar één long bij de ontsteking betrokken is. Soms straalt de pijn op de borst uit naar de schouder. De pijn wordt vaak verergerd door een flinke droge hoest.
Vaak is er sprake van een snelle en oppervlakkige ademhaling. Dit komt omdat ademhalen pijn doet. Je gaat daardoor oppervlakkiger en sneller ademhalen. Bij het luisteren naar de borstkas is voor de arts het pijnlijke wrijven van de vliezen te horen. De arts gebruikt hiervoor een stethoscoop. Het geluid is vergelijkbaar met het kraken van leren zolen in nieuwe schoenen. Het doet soms ook denken aan het knarsen van sneeuw die wordt samengeperst tot een sneeuwbal.
Symptomen van natte pleuritis
Een kenmerkend symptoom van natte pleuritis is een zogenaamde pleurale effusie of pleuravocht. Bij een pleurale effusie neemt de hoeveelheid vocht in de holte tussen het borstvlies en het longvlies toe. De symptomen van natte pleuritis hangen voornamelijk af van de grootte en locatie van de pleurale effusie.
Een geringe hoeveelheid pleuravocht veroorzaakt soms geen merkbare symptomen. Want de vloeistof zorgt ervoor dat de pleurale lagen niet tegen elkaar wrijven. Dit vermijdt de pijn die typisch is voor droge pleuritis. Hoe verder de pleurale effusie in omvang toeneemt, hoe meer de vloeistof in de pleurale ruimte naar binnen op de longen drukt. Dit bemoeilijkt de ademhaling omdat de aangetaste long zich minder goed kan ontplooien.
Hoorbare symptomen van natte pleuritis zijn zwakke of zelfs geen ademhalingsgeluiden in de aangetaste long.
Symptomen veroorzaakt door onderliggende ziekten
Pleuritis zonder een onderliggende ziekte die de oorzaak is, is uiterst zeldzaam. Vaak gaan de symptomen van pleuritis hand in hand met die van de veroorzakende ziekte. Typische symptomen van een longontsteking zijn bijvoorbeeld koorts, koude rillingen, hoesten en een sterk griepachtig gevoel of algehele malaise. Tuberculose kan ook gepaard gaan met deze symptomen, evenals flinke vermoeidheid en gevoel van zwakte.
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts zal allereerst informeren naar je klachten. Bij vermoeden van pleuritis begint het lichamelijk diagnostisch onderzoek met het luisteren naar ademgeluiden. Auscultatie is het beluisteren van lichaamsgeluiden met behulp van een stethoscoop. Typische tekenen van droge pleuritis zijn ademgeluiden zoals wrijvingsgeluiden. Bij pleuritis met pleurale effusie daarentegen zijn de ademhalingsgeluiden aan de aangedane zijde soms niet of nauwelijks hoorbaar.
Beeldvormend onderzoek
Om het vermoeden van pleuritis te bevestigen of de mate van pleuritis vast te stellen, volgt meestal een röntgenonderzoek. Een grote pleurale effusie is hierop bijna altijd duidelijk zichtbaar. Alleen zeer kleine of verborgen effusies kunnen soms alleen zichtbaar worden gemaakt middels echografie of een CT-scan. Met behulp van beeldvormend onderzoek kan de arts ook eventuele tumoren of een ziekte als tuberculose (tbc) identificeren.
Pleurapunctie
Soms is het zinvol om de ziekteverwekker nauwkeurig te bepalen. Bij een zogenaamde pleurapunctie kan de arts met een kleine naald secretie uit de pleuraholte verwijderen. De secretie wordt vervolgens onderzocht in het laboratorium.
Thoracoscopie
In uitzonderlijke gevallen zijn bovenstaande onderzoeken niet voldoende om de diagnose pleuritis volledig te bevestigen of om de oorzaak duidelijk vast te stellen. Het kan dan nodig zijn om de binnenkant van de borstkas te onderzoeken tijdens een endoscopisch onderzoek (thoracoscopie). Een thoracoscopie is een kijkonderzoek van de borstholte.
Behandeling van pleuritis
De behandeling van pleuritis hangt af van het stadium (droog of nat), de onderliggende ziekte die het veroorzaakt, je leeftijd en algemene gezondheid.
Behandeling van droge pleuritis
In de meeste gevallen wordt droge pleuritis die wordt veroorzaakt door bacteriën behandeld met antibiotica. Bij de zeldzame vormen van virale pleuritis neemt men vaak een afwachtend beleid aan of worden behandeld met ontstekingsremmers, een niet-steroïd anti-inflammatoir geneesmiddel (NSAID). Ook kan men overgaan tot het verlichten van de symptomen met pijnstillers, hoestonderdrukkers of koortswerende middelen. Als een auto-immuunziekte de oorzaak is, dan zal de arts corticosteroïden voorschrijven.
Behandeling van natte pleuritis
Behandeling van vochtige pleuritis richt zich vooral op de pleurale effusie. Het lichaam breekt meestal zelf kleine pleurale effusies af als de veroorzakende ziekte (meestal een longontsteking) met medicijnen wordt behandeld.
Om grotere hoeveelheden pleuravocht te verwijderen, wordt meestal gebruik gemaakt van een zogenaamde thoracale drainage. Er wordt een drain in de pleuraholte gebracht. Dit gebeurt onder lokale verdoving. Het vocht kan via deze drain worden afgezogen. Soms wordt de pleuraholte tijdens deze procedure schoongespoeld. De spoeloplossing gemaakt van zoutoplossing kan antibiotica bevatten.
Bij terugkerende pleuravocht kan een thoraxdrain worden geplaatst als een zogenaamde permanente pleurale katheter. Dit is meestal alleen nodig voor ernstig zieke mensen die toch klinische controle nodig hebben.
Prognose
Pleuritis en andere aandoeningen van de pleurae kunnen ernstig zijn, afhankelijk van de oorzaak. Over het algemeen heeft een goed behandelde pleuritis een uitstekende prognose. Onbehandeld kan het echter ernstige complicaties veroorzaken.
Preventie
Je kunt pleuritis niet voorkomen, maar je kunt het risico dat je het krijgt verminderen door aandoeningen die dit kunnen veroorzaken, snel te behandelen. Je moet ook stoppen met roken. Als je niet rookt, begin er dan niet aan.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over pleuritis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
