Last Updated on 23 juni 2024 by M.G. Sulman
Bof (parotitis epidemica) is een zeer besmettelijke virusziekte. Het wordt veroorzaakt door het bofvirus. Bof wordt gekenmerkt door een ontsteking van de speekselklier bij het oor. Dit veroorzaakt de in het oog springende dikke wang. De ziekte wordt daarom ook wel ‘dikoor’ genoemd. Mensen kunnen elkaar onderling besmetten door hoesten en niezen. In 1987 is de of vaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma opgenomen. Hierdoor nam het voorkomen van de ziekte in Nederland sterk af. De afgelopen jaren zijn er wereldwijd (ook in Nederland) verschillende bofuitbraken geweest. Eind 2009 begon hier te lande een bofuitbraak, die zich voornamelijk onder studenten verspreidde. Dit komt doordat studenten meer kans dan anderen hebben om de bof te krijgen, vooral vanwege afnemende immuniteit en een intensief sociaal netwerk.
Inhoud
Wat is bof?
Bof is een meestal onschuldige virale kinderziekte die wordt veroorzaakt door een paramyxovirus. Bof treft voornamelijk de speekselklieren aantast die zich in de buurt van je oren bevinden. De bof kan zwelling in één of beide klieren veroorzaken.
Incubatietijd
De incubatieperiode of incubatietijd van een ziekte is de tijd die verstrijkt tussen de besmetting en de eerste ziekteverschijnselen. De gemiddelde incubatietijd voor de bof is 16 tot 18 dagen, met een bereik van 12 tot 25 dagen.
Synoniemen
De medische benaming van bof is parotitis epidemica. Bof staat ook wel bekend als dikoor.
Symptomen van bof
Verschijnselen
Bof manifesteert zich vaak met koorts en klachten als spierpijn en hoofdpijn. Kenmerkend is de ontsteking van de speekselklieren, wat zwelling van de wang(en) tot gevolg heeft. Meestal is de ontsteking eenzijdig, maar soms ook bilateraal. Aan de aangedane zijde kun je last krijgen van pijn in het oor (oorpijn). De speekselklieren in de mond kunnen soms ook opzwellen, waardoor eten, kauwen, slikken of je mond opendoen pijn doet. De zwelling is na 2 à 3 dagen op zijn hoogtepunt. Binnen een week is de zwelling weer verdwenen, evenals de overige symptomen. Bij één op de drie besmette kinderen treden geen ziekteverschijnselen op en gaat de bof symptoomloos voorbij. Bij kinderen jonger dan twee jaar verloopt de bof in meer dan de helft van de gevallen zonder symptomen.
Complicaties
Soms treden er complicaties op, zoals:
- ontsteking van de alvleesklier (alvleesklierontsteking)
- eenzijdige doofheid
- reuma
- ontsteking van de inwendige geslachtsorganen (teelballen en eierstokken), wat slechts zelden leidt tot onvruchtbaarheid
- hersenvliesontsteking of hersenweefselontsteking (vooral bij jonge kinderen)
Als één van de zaadballen ontstoken raken (zaadbal- of teelbalontsteking), geeft dit pijn in de zaadbal wat kan uitstralen naar de onderbuik. Een eierstokontsteking geeft vaak pijn links of rechts in de onderbuik.
Oorzaken van bof
Het bofvirus is een RNA-virus behorend tot de familie van de paramyxovirussen (Rubin 2015). Het wordt van het ene kind naar het andere verspreid door direct contact met afscheiding uit de neus en keel. Geïnfecteerde druppeltjes in de lucht, afkomstig van een niesbui of een face-to-face gesprek op korte afstand, kunnen worden ingeademd en kunnen een infectie veroorzaken. Je kind is besmettelijk van één tot zeven dagen voordat de symptomen optreden en blijft vijf tot negen dagen daarna besmettelijk.
Besmetting en overdracht
Het bofvirus wordt met name overgedragen via speelseldruppeltjes in de lucht (via hoesten, niezen of praten). Besmette druppeltjes kunnen echter ook via de handen, via bepaalde voorwerpen zoals ene deurklink of bestek of bekers, op anderen worden overgedragen. De incubatietijd – dat is de periode tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen – is twee tot drie weken. Voordat je klachten hebt, ben je al besmettelijk voor anderen. Bof is besmettelijk vanaf vijf dagen voordat je wang opzwelt tot ruim een week daarna.
Onderzoek en diagnose
De arts informeert naar je symptomen of die van je kind en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Hierbij wordt gekeken naar de kenmerkende zwelling van de speekselklieren. Een PCR-test kan de diagnose bevestigen. De arts zal hiervoor een uitstrijkje van de binnenkant van de wang of keel nemen om het virus op te sporen. Het monster wordt naar een laboratorium gestuurd voor nadere analyse. Daarnaast kan een bloedtest worden uitgevoerd om specifieke antilichamen tegen bof of viraal RNA te detecteren en andere aandoeningen uit te sluiten die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken.
Behandeling van bof
Paracetamol en veel drinken
Voor bof bestaat geen behandeling. Wel kunnen koorts en pijn zo nodig verlicht worden (paracetamol).
Zwelling bij bof verminderen
Je kunt warme kompressen gebruiken tegen de zwelling. Soms wordt een koud kompres meer gewaardeerd. Probeer zelf even uit of je kind de voorkeur geeft aan een warm of een koud kompres.
Eten en drinken
Voorts wordt geadviseerd zacht voedsel te eten, veel te drinken en zure dranken en voedingswaren te vermijden.
Ziekenhuisopname
Bij hersenvliesontsteking is een ziekenhuisopname vereist. Als je kind erg ziek, suf of verward is, gaat braken of aanhoudend huilt of klaagt over hoofdpijn, dan moet je met spoed de huisarts benaderen.
Preventie
Verspreiding van infecties voorkomen
Voorkomen van de verspreiding van infecties kan op de volgende manier:
- blijf weg van school, universiteit of werk tot 5 dagen nadat je voor het eerst symptomen hebt ontwikkeld
- was regelmatig je handen met water en zeep
- gebruik bij hoesten en niezen altijd een tissue om mond en neus te bedekken en gooi de tissue direct daarna in een prullenbak
- beter is het nog om in de plooi van je elleboog te hoesten of te niezen
Vaccinatie
De bof, mazelen, rodehond-vaccinatie (afgekort als BMR) beschermt tegen de bof, mazelen en rodehond. De eerste vaccinatie werkt bij grofweg 95% van de kinderen. Kinderen krijgen twee keer de BMR-vaccinatie, namelijk met 14 maanden en als ze 9 jaar zijn. Na 2 vaccinaties is volgens het RIVM meer dan 99% van de kinderen beschermd.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over bof, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.