Zwangerschapsstruma: oorzaken vergrote schildklier tijdens zwangerschap

Last Updated on 18 april 2025 by M.G. Sulman

Zwangerschapsstruma is een vorm van struma of schildkliervergroting die kan optreden tijdens de zwangerschap. Het wordt veroorzaakt door de toename van het hormoon hCG (humaan choriongonadotrofine) in het bloed, dat wordt geproduceerd door de placenta en dat de schildklier kan stimuleren. Een vergrote schildklier tijdens de zwangerschap kan soms ook wijzen op een schildklierprobleem, zoals een jodiumtekort of een overactieve schildklier. Het is daarom belangrijk dat zwangere vrouwen hun schildklierfunctie laten controleren door hun arts en eventuele afwijkingen laten behandelen.

Wanneer een zwelling meer zegt – zwangerschapsstruma in beeld

Een onverwachte ontdekking

Sanne, 29 jaar en in haar tweede trimester van de zwangerschap, merkte bij het opmaken ineens iets op: een lichte zwelling aan de voorkant van haar hals. Ze voelde zich verder prima – wat moe misschien, maar dat hoort er toch bij? Tijdens een controle bij de verloskundige besloot ze het toch maar even te melden. “Waarschijnlijk niks,” dacht ze nog. Maar de verloskundige keek nét iets langer dan geruststellend was en verwees haar door naar de huisarts.

Onderzoek geeft duidelijkheid

De huisarts voelde een zachte, niet-pijnlijke vergroting van de schildklier en vroeg bloedonderzoek aan. De TSH-waarde bleek iets verlaagd, met een verhoogd vrij T4 – een teken dat haar schildklier harder aan het werk was dan normaal. Een echo bevestigde: het ging om een diffuse vergroting van de schildklier zonder knobbels. De diagnose: zwangerschapsstruma, een (meestal) goedaardige vergroting van de schildklier die voorkomt bij sommige zwangere vrouwen, vaak door jodiumtekort of hormonale veranderingen.

Behandeling en monitoring

Omdat Sanne verder geen klachten had en haar waarden mild afwijkend waren, werd gekozen voor afwachtend beleid met regelmatige controles. Ze kreeg het advies om jodiumrijke voeding te gebruiken en werd doorverwezen naar een endocrinoloog voor monitoring. Een operatie of medicatie was (gelukkig) niet nodig. Het struma werd niet groter en haar waarden stabiliseerden langzaam tijdens het verdere verloop van de zwangerschap.

Nuchter, maar oplettend

Na de bevalling nam de zwelling langzaam af. Zes maanden later was de schildklier weer vrijwel normaal van grootte. Sanne kijkt er nuchter op terug: “Ik was verbaasd dat zoiets onschuldigs er toch op kon wijzen dat er iets veranderde in mijn lichaam. Ik ben blij dat ik het liet checken.” Haar verhaal is een reminder dat zwelling in de hals tijdens de zwangerschap niet altijd ‘erbij hoort’, maar wél goed in de gaten gehouden moet worden.

Wat is een zwangerschapsstruma?

Zwangerschapsstruma komt relatief vaak voor, vooral bij vrouwen die jodiumdeficiëntie hebben of bij vrouwen met een familiegeschiedenis van schildklieraandoeningen. Het kan ook vaker voorkomen bij vrouwen die al een vergrote schildklier hebben of die een auto-immuunziekte hebben die de schildklier treft, zoals de ziekte van Hashimoto.

In de meeste gevallen verloopt een zwangerschapsstruma mild en veroorzaakt het geen symptomen. In sommige gevallen kan het evenwel leiden tot klachten zoals vermoeidheid, gewichtstoename, kouwelijkheid, haaruitval en een droge huid.

Een zwangerschapsstruma verdwijnt vaak vanzelf na de zwangerschap, zonder dat er behandeling nodig is. Het kan soms ook leiden tot hypothyreoïdie (een tekort aan schildklierhormonen) en is het nodig om medicijnen te nemen om de schildklierfunctie te reguleren. Het is alleszins verstandig  dat vrouwen die tijdens de zwangerschap een vergrote schildklier ontwikkelen, dit bespreken met hun arts.

Oorzaken van een vergrote schildklier tijdens zwangerschap

Een vergrote schildklier tijdens de zwangerschap kan verschillende oorzaken hebben, waaronder:

Toename van het hormoon hCG

Een licht vergrote schildklier tijdens de zwangerschap is normaal. Dit komt doordat de schildklier meer hormonen produceert dan normaal om aan de verhoogde vraag te voldoen. Daarnaast kan de toegenomen bloedstroom naar de schildklier ook bijdragen aan een lichte vergroting.

Tijdens de zwangerschap produceert de placenta het hormoon humaan choriongonadotrofine (hCG), dat ervoor zorgt dat de productie van schildklierhormonen wordt verhoogd. Dit is van belang, aangezien schildklierhormonen essentieel zijn voor de ontwikkeling van het ongeboren kind en de zwangerschap zelf.

Jodiumtekort

Bij een jodiumtekort gaat de schildklier trager werken en opzwellen. Met name tijdens de zwangerschap kan dit een probleem vormen, aangezien jodium essentieel is voor de ontwikkeling van de hersenen van het ongeboren kindje.

Jodium is een belangrijk element dat nodig is voor de productie van schildklierhormonen in de schildklier. Een jodiumtekort leidt tot een verminderde productie van deze hormonen, wat uiteindelijk kan resulteren in een hypothyreoïdie. Dat is een te langzaam werkende schildklier.

Wanneer er te weinig schildklierhormonen in het lichaam zijn, kan de schildklier opzwellen in een poging om meer hormonen te produceren. Deze vergroting van de schildklier kan zichtbaar zijn als een zwelling in de hals.

Een jodiumgebrek kan worden voorkomen door jodiumrijk voedsel te eten, zoals zeewier, zuivel en vis, en door gejodeerd zout te gebruiken. In sommige gevallen kan jodiumsuppletie worden aanbevolen.

Tijdens de hele zwangerschap is jodium belangrijk voor de groei en hersenontwikkeling van je ongeboren kindje. Het is dan ook zorgwekkend dat veel zwangere vrouwen niet genoeg jodium binnenkrijgen, zelfs als ze supplementen gebruiken. Het is goed dat het RIVM anno 2025 een onderzoek is gestart naar de inname van jodium onder zwangere vrouwen.¹RIVM. Jodium in Zwangere vrouwen Onderzoek (JOZO). https://www.rivm.nl/voedselconsumptiepeiling/voedingsstatusonderzoek/JOZO Hopelijk kan dit bijdragen aan meer bewustwording en kennis over het belang van voldoende jodiuminname tijdens de zwangerschap.

Zwangere vrouwen die zich zorgen maken over hun jodiuminname kunnen het beste advies vragen aan hun verloskundige of huisarts. Deze zorgverleners kunnen advies geven over de juiste dosering jodiumsupplementen en over voedingsmiddelen die rijk zijn aan jodium.

Auto-immuunziekten

Vrouwen met auto-immuunziekten die de schildklier treffen, zoals de ziekte van Hashimoto, kunnen een struma ontwikkelen tijdens de zwangerschap.

Symptomen zwangerschapsstruma

Een vergrote schildklier tijdens de zwangerschap hoeft lang niet altijd klachten te veroorzaken en dan kan het worden opgemerkt door een arts tijdens een lichamelijk onderzoek. Soms kun je wel symptomen ervaren, zoals:

• Gevoeligheid voor warmte of kou
• Vermoeidheid of zwakte
• Gewichtstoename
• Een snelle of onregelmatige hartslag
• Kortademigheid
• Gevoelens van angst of prikkelbaarheid
• Haaruitval
• Droge huid of droog haar
• Spierpijn of spierstijfheid
• Moeite met slikken

Deze symptomen kunnen te wijten zijn aan de vergrote schildklier zelf of aan eventuele veranderingen in de schildklierfunctie die kunnen optreden als gevolg van de vergroting.

Onderzoek en diagnose

Een vergrote schildklier tijdens de zwangerschap kan worden gediagnosticeerd met behulp van verschillende tests en onderzoeken, waaronder:

• Lichamelijk onderzoek: Een arts kan de schildklier palperen (voelen) en bepalen of deze vergroot is.
• Schildklierfunctietests: Bloedonderzoek kan de niveaus van schildklierhormonen (T3, T4) en schildklierstimulerend hormoon (TSH) meten om te bepalen of de schildklier te veel of te weinig hormonen produceert.
• Echografie: Een echografie van de schildklier zodat de grootte en structuur van de schildklier beoordeelt kan worden.
• Biopsie: In zeldzame gevallen kan een biopsie nodig zijn om te bepalen of er sprake is van een kwaadaardige tumor of een andere afwijking.

Behandeling

Meestal is een lichte toename van de schildklieromvang tijdens je zwangerschap geen reden tot bezorgdheid en is er geen behandeling nodig. De struma verdwijnt meestal vanzelf na de zwangerschap.

Als de schildklier zeer sterk vergroot is of er andere symptomen optreden, zoals hyperthyreoïdie of hypothyreoïdie, dan kan een behandeling wel nodig zijn. In sommige gevallen kan de vergroting van de schildklier leiden tot moeilijkheden met slikken of ademhalen, en in die gevallen zal de arts ook interveniëren.

In geval van een jodiumtekort kan jodiumsuppletie helpen om de schildklierfunctie te herstellen en de vergroting te verminderen. Als de schildklier te weinig hormonen produceert, kan de arts schildklierhormonen voorschrijven.

Zelfzorg

Zelfzorgmaatregelen die soelaas kunnen bieden bij een vergrote schildklier tijdens de zwangerschap, zijn:

• Een gezond dieet met voldoende jodium
• Voldoende rust en lichaamsbeweging
• Stressverminderingstechnieken toepassen
• Regelmatige medische controle door een arts of verloskundige

Prognose

Licht vergrote schildklier tijdens zwangerschap is normaal

Tijdens de zwangerschap stijgt het niveau van het hormoon hCG (humaan choriongonadotrofine) dat wordt geproduceerd door de placenta. Dit hormoon stimuleert de schildklier om meer schildklierhormonen te produceren. Daarnaast neemt de totale hoeveelheid schildklierhormonen in het lichaam toe, omdat er tijdens de zwangerschap meer eiwitten beschikbaar zijn die gebonden kunnen worden aan de schildklierhormonen.

Een lichte vergroting van de schildklier is een normaal verschijnsel tijdens de zwangerschap, omdat de schildklier harder werkt teneinde voldoende schildklierhormonen te produceren voor zowel de moeder als het ongeboren kind. Na de bevalling keert de schildklier meestal terug naar zijn normale grootte en functie. Het is echter belangrijk om eventuele veranderingen in de schildklierfunctie tijdens de zwangerschap op te volgen, aangezien schildklierproblemen tijdens de zwangerschap complicaties kunnen veroorzaken. Vrouwen die zwanger zijn of zwanger willen worden, moeten daarom regelmatig worden gecontroleerd op schildklierproblemen door hun arts.

Postpartum thyreoïditis

Bij acht op de honderd vrouwen keert de situatie na de zwangerschap echter niet terug naar normaal. Zij hebben last van postpartum thyreoiditis. Postpartum thyreoïditis is een aandoening waarbij de schildklier ontstoken raakt na de bevalling en overactief wordt, gevolgd door een periode van verminderde schildklierfunctie en mogelijk hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier). Het kan worden veroorzaakt door een auto-immuunreactie, waarbij het immuunsysteem van het lichaam de eigen schildklier aanvalt.

Complicaties

Een zwangerschapsstruma klinkt misschien onschuldig – en vaak is het dat gelukkig ook – maar in sommige gevallen kan het wat meer roet in het eten gooien. Zeker als de schildklierhormonen uit balans raken, of de zwelling té groot wordt. Hieronder lees je welke complicaties kunnen optreden, en waar je alert op mag zijn.

Ademnood of slikproblemen

Als de schildklier zó sterk vergroot is dat hij op de luchtpijp of slokdarm drukt, kun je last krijgen van een brokgevoel in de keel, moeite met slikken of zelfs een beklemmend gevoel bij het ademen. Dit komt niet vaak voor, maar kan behoorlijk ongemakkelijk zijn – vooral als je buik ondertussen ook al alle ruimte inneemt.

Schildklierhormonen uit balans

Soms gaat een struma gepaard met een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) of, minder vaak, een te traag werkende (hypothyreoïdie). En dat kan klachten geven zoals hartkloppingen, oververmoeidheid, stemmingswisselingen of koude intolerantie. Belangrijk, want deze hormonale disbalans kan ook invloed hebben op de groei van je baby.

Invloed op de zwangerschap zelf

Bij ernstige schildklierafwijkingen bestaat er een (klein) risico op zwangerschapscomplicaties zoals hoge bloeddruk, vroeggeboorte of groeiachterstand van de baby. Daarom is het extra belangrijk dat een zwangerschapsstruma goed opgevolgd wordt – ook al voel je je zelf prima.

Na de bevalling: alles terug bij af?

Niet altijd. Bij sommige vrouwen blijft de schildklier vergroot na de bevalling, of verandert het schildklierpatroon. In sommige gevallen ontstaat er zelfs een tijdelijke schildklierontsteking in het kraambed – de zogenaamde postpartum-thyreoïditis. Goed om te weten: dit gaat meestal vanzelf weer over, maar je lichaam verdient dan wel extra rust en aandacht.

Zwangerschapsstruma is dus meestal goedaardig, maar niet iets om te negeren. Met regelmatige controle, goede begeleiding en een beetje extra aandacht voor je lijf, kun je deze bijwerking van de zwangerschap meestal prima de baas.

Preventie

Een zwangerschapsstruma komt soms zomaar uit het niets opzetten – maar dat betekent niet dat je helemaal met lege handen staat als het om preventie gaat. Je kunt je schildklier namelijk wél een zetje in de goede richting geven, vooral vóór en tijdens de zwangerschap. Zie het als: een beetje extra zorg voor dat kleine orgaan dat stiekem veel regelt achter de schermen.

Jodium, jodium, jodium

Je schildklier heeft jodium nodig als brandstof om goed te kunnen werken. En tijdens de zwangerschap draait hij op volle toeren – ook voor de baby. Eet je structureel te weinig jodium, dan raakt je schildklier uitgeput en kan hij gaan opzetten.

Wat helpt? Regelmatig jodiumrijke producten op het menu zetten zoals:

• Brood (in Nederland vaak gebakken met gejodeerd zout)

• Eieren

• Vis en zeewier

• Zuivelproducten

Ben je zwanger of wil je dat worden? Dan is een jodiumsupplement – in overleg met je arts of verloskundige – soms geen overbodige luxe.

Laat je schildklier checken

Heb je eerder klachten gehad van je schildklier? Of komt het in je familie voor? Laat vóór of vroeg in de zwangerschap even je bloedwaarden controleren. Voorkomen is echt fijner dan genezen – en een klein bloedprikje kan veel duidelijk maken.

Rust in je lijf, rust in je schildklier

Chronische stress, slecht slapen, crashdiëten – je schildklier houdt er niet van. Dus zorg goed voor jezelf, juist als je lichaam hard aan het werk is om een nieuw mensje te bouwen. Regelmaat, voldoende rust en voedzaam eten doen meer dan je denkt.

Zwangere alertheid is key

Zie je ineens een zwelling in je hals, voel je een brokgevoel of merk je dat je hart ineens sneller gaat dan normaal? Negeer dat soort signalen niet, maar laat er even naar kijken. Hoe eerder je erbij bent, hoe makkelijker het in de hand te houden is.

Zwangerschapsstruma kun je niet altijd voorkomen, maar je kunt je lijf wél een eerlijke kans geven om het goed te doen. En dat is precies wat jij – en je baby – verdienen. 💛

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een zwangerschapsstruma, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.