Last Updated on 14 mei 2024 by M.G. Sulman

Alvleesklierstenen, ook wel bekend als pancreasstenen of ancreatolithiasis, ontstaan vaak door chronische pancreatitis (alvleesklierontsteking). Deze stenen zitten vaak in verschillende delen van de alvleesklier, zoals het hoofdkanaal en de zijtakken. Ze worden gevormd door ophopingen van materiaal, ongeacht hoe de pancreatitis begon. Pancreasstenen zijn in feite hard geworden spijsverteringsvloeistoffen en ze zijn vergelijkbaar met galstenen. Maar alvleesklierstenen ontstaan meestal door stukjes calciumcarbonaat die zijn ontstaan uit pancreasenzymen. Pancreasenzymen zijn nodig om het voedsel te verteren. Deze stukjes blijven vastzitten in het kanaal dat de alvleesklier verbindt met de dunne darm.

Wat zijn alvleesklierstenen?

Wanneer er te veel calcium wordt afgezet in je alvleesklier vormen zich op een gegeven moment alvleesklierstenen. Deze stenen blokkeren de doorgang van spijsverteringsenzymen van de alvleesklier naar de dunne darm. Dit kan schade en porblemen veroorzaken.

De alvleesklier is erg belangrijk. Het maakt namelijk spijsverteringsenzymen aan en het geeft insuline en glucagon af om de bloedsuikerspiegel te reguleren. Naast pancreasstenen kunnen galblaasstenen ook de doorgang van enzymen via het galkanaal blokkeren.

Alvleesklierstenen worden vaak aangetroffen bij mensen die gediagnosticeerd zijn met pancreatitis oftewel alvleesklierontsteking. Pancreatitis kan acuut of chronisch zijn.

Definitie: Alvleesklierstenen zijn harde afzettingen die zich vormen in de alvleesklier

Vóórkomen

Alvleesklierstenen komen voor bij minder dan 1% van de hele bevolking. Ze worden voornamelijk vastgesteld bij mensen die lijden aan chronische pancreatitis. Naar schatting de helft van de patiënten met chronische pancreatitis ontwikkelt uiteindelijk pancreasstenen.

Soorten stenen in de alvleesklier

Alvleesklierstenen kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld. Allereerst op basis van het type:

Calciumhoudende stenen: Dit zijn stenen die zichtbaar zijn op röntgenfoto’s.
Radiolucente stenen: Deze stenen zijn niet zichtbaar op röntgenfoto’s.
Gemengde stenen: Dit zijn stenen die zowel zichtbaar als niet-zichtbaar kunnen zijn op röntgenfoto’s.

Dan, op basis van het aantal:

Enkele steen: Dit betekent dat er maar één steen is.
Meerdere stenen: Dit betekent dat er meer dan één steen in je alvleesklier zit.

En tot slot, op basis van de locatie:

Stenen kunnen voorkomen in het hoofdkanaal van de alvleesklier, in de zijtakken, of in het weefsel van de alvleesklier zelf, wat kan verschillen afhankelijk van het deel van de alvleesklier, zoals het hoofd, lichaam of staart.

Symptomen van pancreasstenen

De symptomen van pancreasstenen zijn afhankelijk van het type, aantal en locatie van de stenen. Deze symptomen kunnen bestaan uit:

Ernstige buikpijn in de linkerboven- of middenbuik, die kan uitstralen naar de rug of borst.
Plotselinge en intense pijn die enkele uren of dagen kan aanhouden.
Geelzucht, wat zich uit in een gele verkleuring van de huid en ogen.
Misselijkheid en braken.
Koorts en koude rillingen.
Moeite met het verteren van voedsel.
Onbedoeld gewichtsverlies.
Onregelmatige hartslag (aritmie).
Uitdroging.
Lage bloeddruk.

Een blokkade van het pancreaskanaal door de stenen veroorzaakt ernstige buikpijn. Deze pijn manifesteert zich vaak in het bovenste deel van de buik en kan uitstralen naar de borst- of rugregio. Bovendien kan pancreatitis optreden als gevolg van pancreasstenen. Dit veroorzaakt klachten als koorts, misselijkheid, koude rillingen, braken, etc.

Deze symptomen kunnen constant aanwezig zijn of af en toe optreden. Het begin van de symptomen is echter plotseling.

Sommige symptomen treden minder vaak op, zoals geelzucht, lichtgekleurde ontlasting, donkere urine, snelle ademhaling (tachypnoe) en snelle hartslag (tachycardie).

Complicaties

Complicaties van alvleesklierstenen zijn onder andere:

Terugkerende pancreatitis: Verstopping of losraken van de steen kan terugkerende alvleesklierontsteking veroorzaken.
Peritonitis: Langdurige ontsteking kan vocht tussen de organen veroorzaken. Dit kan leiden tot buikvliesontsteking of peritonitis. Dit is een ontsteking van het buikvlies (peritoneum).
Hypovolemische shock: Voortdurende ontsteking kan leiden tot uitdroging als gevolg van vochtophoping en verminderd bloedvolume. Een hypovolemische shock is een shock die ontstaat doordat er te weinig bloed in de bloedvaten zit.
Cholecystitis en cholangitis: Ontsteking van de galblaas (galblaasontsteking) en galwegen (galwegontsteking) door pancreasstenen.
Infectie en septische shock: Een blokkade door stenen kan een infectie veroorzaken die levensbedreigende vormen kan aannemen.
Ondervoeding: Alvleesklierstenen kunnen de opname en vertering van voedingsstoffen verstoren, hetgeen leidt tot gewichtsverlies en ondervoeding.
Diabetes: Soms kan obstructieve pancreatitis diabetes type 2 veroorzaken door verstoring van insulineproductie.
Alvleesklierkanker: Dit is een zeldzame complicatie van pancreasstenen. Het risico erop neemt toe bij langdurige pancreatitis.
Pseudocysten van het pancreas: In de alvleesklier kunnen door ontstekingsreacties soms pseudocysten ontstaan. Dit zijn holtes gevuld met wondvocht.
Pancreasnecrose: Een ernstige, levensbedreigende aandoening veroorzaakt door ontsteking of letsel aan de alvleesklier.

Oorzaak van een alvleeskliersteen

Een alvleeskliersteen ontstaat wanneer stoffen in het sap van de alvleesklier, zoals calciumcarbonaat, eiwitten en bilirubine, hard worden. Anno 2024 is nog niet opgehelderd waarom ze ontstaan.

Mensen die vaker pancreasstenen hebben, zijn vaak mensen die:

Eerder galstenen hebben gehad.
Chronische pancreatitis hebben.
Hoge niveaus van triglyceriden of calcium in het bloed hebben.
Erfelijke ziekten of genetische aandoeningen hebben.

Meestal komen alvleesklierstenen door galstenen. Die reizen van de galblaas naar de galwegen en kunnen die blokkeren. Dit veroorzaakt een ophoping van gal in de alvleesklier. Dit leidt tot het ontstaan van stenen.

Risicofactoren

Risicofactoren voor pancreasstenen zijn onder andere:

Alcoholmisbruik: Te veel alcohol drinken kan het risico op chronische pancreatitis verhogen, wat leidt tot de vorming van stenen in de alvleesklier.
Roken: Het roken van sigaretten kan veranderingen veroorzaken in de alvleesklier die kunnen leiden tot pancreasstenen.
Genmutaties: Sommige genetische mutaties, zoals die in het SPINK1-gen, kunnen het risico op chronische pancreatitis en pancreasstenen verhogen.
Auto-immuunziekten: Auto-immuunziekten zoals auto-immuun pancreatitis (AIP) kunnen het risico op het ontwikkelen van pancreasstenen verhogen.
Metabolische stoornissen: Stoornissen zoals hoge triglycerideniveaus, hoge calciumniveaus en diabetes kunnen het risico op pancreasstenen vergroten.
Omgevingsfactoren: Factoren zoals overgewicht en een zittende levensstijl kunnen het risico op het ontwikkelen van pancreasstenen verhogen.
Anatomische afwijkingen: Chronische obstructieve pancreatitis kan ontstaan door blokkades in de pancreasbuisjes als gevolg van ontstekingen of tumoren.
Cystische fibrose: Deze aandoening kan het risico op pancreasstenen verhogen vanwege problemen met het CFTR-kanaal, dat belangrijk is voor de functie van de pancreas.

Onderzoek en diagnose

Na een vraaggesprek met de arts en lichamelijk onderzoek, kunnen de volgende onderzoeken plaatsvinden:

Bloedonderzoek: Het controleren van witte bloedcellen, serumamylase en serumlipasespiegels om tekenen van ontsteking en pancreatitis te beoordelen.
Beeldvormingstests:
- Abdominale echografie
- Computertomografie (CT-scan)
- Magnetische resonantiebeeldvorming (MRI-scan)
- Endoscopische echografie
- Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP): Tijdens ERCP wordt dooor de arts een flexibele endoscoop via de mond of neus ingebracht en door de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm geleid, waarbij een kleurstof wordt geïnjecteerd om de galwegen of pancreasbuis zichtbaar te maken op röntgenbeelden.

Behandeling van alvleesklierstenen

De behandeling van alvleesklierstenen kan op verschillende manieren plaatsvinden:

Medicijnen

Pijnstillers en opioïde medicijnen om de pijn te verlichten.
Medicijnen om de stenen op te lossen.
Antibiotica om infecties te bestrijden.

Endoscopische behandeling

Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP): Een flexibele buis wordt gebruikt om de stenen te verwijderen.
Stenen worden soms verwijderd met ballonkatheter of stone retrievers.
De opening van de pancreas kan worden vergroot (sfincterotomie).
Schokgolven worden gebruikt om de stenen te vergruizen (ESWL).
Speciale technieken zoals elektrohydraulische lithotripsie (EHL) of laserlithotripsie (LL) kunnen worden gebruikt om de stenen te vergruizen.
Vernauwingen in de pancreasbuis kunnen worden verwijd met een dilatatie en een stent kan worden geplaatst om de doorgang open te houden.

Chirurgische behandeling

Als andere methoden geen soelaas bieden, kan een operatie nodig zijn om de stenen te verwijderen of delen van de alvleesklier te verwijderen.

Preventie

Ter preventie van alvleesklierstenen kunnen de volgende maatregelen worden overwogen:

Een gezond gewicht behouden. Een gezond gewicht is een BMI tussen de 18,5 en 25.
Gezond en gevarieerd eten.
Het cholesterolgehalte binnen het normale bereik houden.
Beheer van diabetes en andere stofwisselingsziekten.
Het beperken van alcoholgebruik.
Niet roken.
Beheer van andere aandoeningen of medische problemen.
Vermijd voedingsmiddelen die veel suiker en vet bevatten.
Drink voldoende water en andere vloeistoffen.

*Dagelijks voldoende (water) drinken is gezond / Bron: Freepik*

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een steen of meerdere stenen in de alvleesklier, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.

Alvleesklierstenen: symptomen, oorzaak en behandeling