Last Updated on 27 april 2024 by M.G. Sulman
Een galblaasontsteking (cholecystitis) is een ontsteking van de galblaas, gewoonlijk ten gevolge van galstenen die de afvoer van gal blokkeren. Minder vaak wordt galblaasontsteking veroorzaakt door een ernstige ziekte of -slechts zelden- tumoren van de galblaas. De ernst van de klachten varieert. Normaal gesproken ontwikkelen de symptomen van een galblaasontsteking zich in enkele uren. Veel voorkomende symptomen van een galblaasontsteking zijn hevige pijn rechtsboven in de buik die soms uitstraalt naar de schouder, misselijkheid, braken, koorts en ontkleurde urine of ontlasting. De behandeling van een ontstoken galblaas bestaat in principe uit het operatief verwijderen van de galblaas en de galstenen.
Inhoud
De galblaas
Gal wordt geproduceerd in de lever en verzameld in de galblaas, welke onder de lever ligt en daarmee verbonden is via de galblaasgang. In de galblaas wordt de gal opgeslagen en via de galafvoergang van tijd tot tijd afgegeven aan de twaalfvingerige darm. In de galblaaswand bevindt zich een spierlaag. Deze kan samentrekken onder invloed van het hormoon cholecystokinine of bij prikkeling van het zenuwstelsel. Gal bevat stoffen die nodig zijn bij de spijsvertering. Galzouten (cholaten) spelen een rol bij de vertering en opname van vetten die in de voeding aanwezig zijn. De galzouten verdelen het vet in kleine bolletjes, een proces dat wel wat weg heeft van de werking van een vaatwasmiddel. Gal bevat ook afvalstoffen die via de darm het lichaam kunnen verlaten. De belangrijkste afvalstoffen zijn (overtollig) cholesterol en de galkleurstoffen.
Symptomen van een galblaasontsteking
Verschijnselen
De symptomen van een acute galblaasontsteking ontwikkelen zich gewoonlijk in enkele uren. Er kan sprake zijn van de volgende symptomen:
- hevige, constante pijn rechts in de buik, net onder de ribben (rechter bovenbuik)
- de pijn neemt vaak toe bij diep ademhalen en kan uitstralen naar het rechter schouderblad
- wanneer de arts op de rechter bovenbuik drukt, ervaar je scherpe pijn
- misselijkheid en braken (overgeven)
- koorts en rillingen
- een ontkleurde ontlasting en een donkere urine kunnen erop wijzen dat de galwegen zijn afgesloten
Acute en chronische galblaasontsteking
Acute galblaasontsteking treedt plotseling op en veroorzaakt hevige, aanhoudende pijn. Meer dan 95% van de mensen met acute cholecystitis heeft galstenen. De pijn begint in je buik, ergens midden tot rechtsboven en kan zich uitbreiden naar je rechterschouderblad of rug. De pijn is het sterkst 15 tot 20 minuten na het eten en houdt dan aan. Pijn die ernstig blijft, wordt als een medisch noodgeval beschouwd.
Bij chronische galblaasontsteking heb je herhaalde aanvallen van ontsteking en pijn. Pijn is meestal minder ernstig en duurt niet zo lang als acute cholecystitis. De herhaalde aanvallen worden meestal veroorzaakt door galstenen die het cystische kanaal met tussenpozen blokkeren.
Eventuele andere symptomen
Andere symptomen kunnen zijn:
- Gevoeligheid van de buik wanneer deze wordt aangeraakt.
- Een opgeblazen gevoel.
- Koorts, alhoewel koorts is mogelijk niet aanwezig is bij ouderen en meestal niet voorkomt bij mensen met chronische cholecystitis.
- Koude rillingen.
- Buikpijn die erger wordt als je diep ademhaalt.
- Buikpijn en krampen na het eten, vooral na vet voedsel.
- Geelzucht (gele verkleuring van huid en ogen).
Complicaties
Complicaties kunnen variëren van aanhoudende infectie tot mogelijk overlijden.
Ernstig geïnfecteerde galblaas
Een geblokkeerde galblaas die buitengewoon ongemakkelijk en pijnlijk is. Zonder behandeling kan dit leiden tot een overweldigende infectie of zelfs gangreen van de galblaas. Hierbij sterft een deel van de galblaas af veroorzaakt door ontsteking of infectie geassocieerd met galstenen.
Cholangitis
Cholangitis is een ontsteking van de belangrijkste galwegen en lever die zeer levensbedreigend kan zijn als deze niet onmiddellijk wordt behandeld.
Alvleesklierontsteking (pancreatitis)
De galwegen en de alvleeskliergang delen dezelfde ‘klep’ in de twaalfvingerige darm. Als een galsteen die klep blokkeert, wordt het krachtige alvleeskliersap dat door de alvleesklier wordt uitgescheiden tegengehouden, waardoor alvleesklierontsteking of pancreatitis ontstaat, die ook ernstig en levensbedreigend kan zijn.
Gescheurde of geperforeerde galblaas
Een scheur (perforatie) in je galblaas kan het gevolg zijn van zwelling van de galblaas, infectie of afsterven van weefsel. Door een scheur kan het pus het buikvlies bereiken. Dot zorgt voor verspreiding van de infectie naar het omliggende weefsel en het buikvlies (acute buikvliesontsteking).
Risicogroepen
Je loopt een groter risico om een galblaasontsteking te krijgen als je:
- Een familiegeschiedenis van galstenen hebt.
- Een vrouw bent van 50 jaar of ouder.
- Een man of vrouw bent van 60 jaar of ouder.
- Een dieet met veel vet en cholesterol hebt.
- Lijdt aan overgewicht of obesitas.
- Diabetes hebt.
- Van Indiaanse, Scandinavische of Spaanse afkomst bent.
- Momenteel zwanger bent of meerdere zwangerschappen hebt gehad.
- Een vrouw bent die oestrogeenvervangende therapie of anticonceptiepillen gebruikt.
- Snel bent afgevallen.
Oorzaken van een ontstoken galblaas
Galblaasontsteking wordt vaak veroorzaakt door galstenen die je galkanaal hebben geblokkeerd, waardoor wordt voorkomen dat gal je galblaas jan verlaten. Je galblaas raakt gezwollen of opgezet en kan geïnfecteerd raken met bacteriën. Minder vaak voorkomende oorzaken zijn geblokkeerde galwegen als gevolg van littekens, verminderde bloedtoevoer naar de galblaas, tumoren die de galstroom uit de galblaas blokkeren of virale infecties waardoor je galblaas ontstoken raakt.
Galblaasontsteking en alcohol
Alcoholgebruik is een bekende risicofactor voor veel aandoeningen. Onderzoek heeft echter aangetoond dat matige alcoholconsumptie galstenen kan helpen voorkomen en een ontstoken galblaas ontstaat vrijwel altijd door galstenen.
Een wetenschappelijk analyse uit 2019, die is gepubliceerd in het tijdschrift Gut and Liver, beoordeelde de resultaten van 24 onderzoeken naar alcoholgebruik en het risico op galstenen.1Cha BH, Jang MJ, Lee SH. Alcohol Consumption Can Reduce the Risk of Gallstone Disease: A Systematic Review with a Dose-Response Meta-Analysis of Case-Control and Cohort Studies. Gut Liver. 2019 Jan 15;13(1):114-131. doi: 10.5009/gnl18278. PMID: 30665280; PMCID: PMC6346994. De onderzoekers ontdekten dat alcoholgebruik wordt geassocieerd met een verminderd risico op galstenen.
Hoe alcohol het risico op galstenen precies vermindert, is anno 2024 onbekend. Mogelijk houdt het verband met cholesterol, waaruit veel galstenen bestaan. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat alcoholgebruik leidt tot een lager cholesterolgehalte in de gal. Onderzoekers hebben geen verschil waargenomen in het legen van de galblaas in de darm tussen drinkers en niet-drinkers.
Onderzoek en diagnose
Onderstaande onderzoeken kunnen door de arts ingezet worden bij de gepresenteerde klachten:
Bloedonderzoek
De arts kan bloedonderzoeken laten doen om te zien of er sprake is van een galblaasontsteking. Vaak is het aantal witte bloedcellen in je bloed verhoogd als teken van de infectie.
Echografie van de buik (abdominale echografie)
Abdominale echografie is vaak het eerste onderzoek die wordt uitgevoerd bij vermoeden van een galblaasontsteking. Echografie maakt gebruik van geluidsgolven om afbeeldingen van de galblaas en de galkanalen te produceren. Het wordt gebruikt om tekenen van ontsteking van de galblaas te identificeren en is een erg goede beeldvormingstechniek in het tonen van galstenen.
CT-onderzoek van de volledige buik (abdomen)
Abdominale CT maakt gebruik van röntgenfoto’s om gedetailleerde foto’s te maken van de buik, lever, galblaas, galwegen en darm om ontsteking van de galblaas of geblokkeerde galstroom te helpen identificeren. Soms (maar niet altijd) kan het ook galstenen zichtbaar maken.
MRCP of MR-cholangiopancreatografie
MRCP is een type MRI-onderzoek dat gedetailleerde beelden maakt van de lever, galblaas, galwegen, pancreas (alvleesklier) en pancreaskanaal. Het is uitermate goed in het tonen van galstenen, galblaas- of galwegontsteking en geblokkeerde galstroom.
Hepatobiliaire nucleaire beeldvorming
Hepatobiliair betekent met betrekking tot lever en gal. Hepatobiliaire nucleaire beeldvorming maakt gebruik van een geïnjecteerde radioactieve stof, de radiotracer, om aandoeningen van de lever, galblaas en galwegen (galsysteem) te helpen onderzoeken. Bij acute galblaasontsteking kan het een verstopping van het cystische kanaal detecteren (het kanaal dat altijd geblokkeerd is bij acute cholecystitis).
Behandeling van een galblaasontsteking
Operatieve verwijdering van de galblaas (cholecystectomie)
In principe bestaat de behandeling uit het operatief verwijderen van de galblaas en de galstenen. Bij een acute galblaasontsteking is het soms niet mogelijk een operatie uit te voeren. In dat geval word je in het ziekenhuis opgenomen en krijg je gewoonlijk antibiotica en pijnstillers toegediend. Als de aanval in ernst afneemt, kan desgewenst de operatie alsnog plaatsvinden.
Er zijn grofweg twee methoden om de galblaas te verwijderen:
- De gewone (conventionele) cholecystectomie, waarbij de buik geopend wordt.
- Via een kijkoperatie (laparoscopische cholecystectomie).
De behandelend arts zal samen met jou bespreken wat in jouw geval de aangewezen behandeling is.
Percutane drainage bij galblaasontsteking
Percutane drainage bij galblaasontsteking is een waardevolle alternatieve behandeling voor operatie, met name bij inoperabele patiënten. Er wordt hierbij een drain in de galblaas gebracht, zodat de galvloeistof af kan lopen. Deze drain blijft zitten tot aan de operatie waarbij de galblaas alsnog verwijderd wordt.
Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP)
Deze procedure wordt meestal uitgevoerd door een arts die gespecialiseerd is in buikaandoeningen (een gastro-enteroloog). Een camera op een flexibele buis wordt vanuit de mond door de maag naar het begin van de dunne darm gevoerd. Hier bevindt zich de galgang of ductus choledochus, de centrale afvoergang van gal tussen de galblaas en de twaalfvingerige darm. Het klepmechanisme (de sluitspier genoemd) aan het einde van het galkanaal kan worden onderzocht en geopend om, indien nodig, geblokkeerde gal en stenen te verwijderen. Artsen kunnen ook een buisje in het hoofdgalkanaal steken en contrastmateriaal injecteren om het kanaal beter te kunnen zien. De arts kan ook met een speciaal grijpertje of met een ballon de stenen of steenfragmenten verwijderen. Deze instrumenten worden door de endoscoop opgevoerd en bieden de arts de mogelijkheid tot handelen. Dit alles kan worden gedaan zonder incisies in de buik te maken. Binnen een aantal weken wordt de galblaas vaak alsnog verwijderd.
Prognose
Een operatie om de galblaas te verwijderen (cholecystectomie) is meestal de definitieve behandeling. De voordelen van de operatie wegen in de meeste gevallen op tegen de risico’s, aangezien de chirurgische behandeling in de meeste gevallen een zeer laag risico op complicaties met zich meebrengt.
Preventie
Je kunt je risico op het ontwikkelen van galblaasontsteking verminderen door:
- Gezond en gevarieerd te eten: Kies voor een gezond dieet, rijk aan fruit, groenten, volle granen en gezonde vetten, zoals het mediterrane dieet of een plantaardig dieet (‘whole food plant-based’, afgekort als WFPB).
- Blijf uit de buurt van voedingsmiddelen met veel verzadigd vet. Minder verzadigd vet eten is goed voor je cholesterol.
- Lichaamsbeweging verlaagt het cholesterol, en hoe lager het cholesterolgehalte, hoe kleiner de kans op het krijgen van galstenen.
- Langzaam afvallen: als je moeite doet om af te vallen, verlies dan niet meer dan één tot twee pond per week. Snel gewichtsverlies verhoogt je risico op het ontwikkelen van galstenen.
- Zorg voor een gezond gewicht. Als je overgewicht hebt, is de kans groter dat je galstenen krijgt. Zorg voor een gezond gewicht door gezond te eten en te bewegen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een galblaasontsteking of tips geven met betrekking tot een ontstoken galblaas. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.