Last Updated on 25 april 2024 by M.G. Sulman
Panniculitis is een ontsteking van je onderhuidse vetweefsel. ’t Kan overal in je lichaam opduiken, van onder je huid tot zelfs in je buik. Als het vetweefsel in je buik ontstoken raakt, noemen we dat panniculitis mesenterica. Maar wat gebeurt er precies? Nou, die vervelende ontstekingen zorgen ervoor dat er onder je huid pijnlijke bultjes of knobbeltjes ontstaan. Sommige types zijn makkelijker te behandelen dan andere. Die bultjes? Die vormen zich in de vetlaag onder je huid, ook wel bekend als de panniculus of onderhuids vet. Deze vetlaag doet eigenlijk heel belangrijk werk! Het houdt je warm én reguleert je lichaamstemperatuur. Dus ja, die bultjes zijn niet alleen maar vervelend, ze kunnen ook je temperatuurbeheersing in de war sturen! En raad eens? Panniculitis heeft een voorkeur voor je benen en voeten. Dus als je daar iets verdachts opmerkt, is het misschien slim om even langs de dokter te gaan. Vooral als je al een infectie, ontstekingsziekte of bindweefselaandoening hebt, want dan loop je namelijk een groter risico. Vooral jonge vrouwen of vrouwen van middelbare leeftijd worden door panniculitis getroffen Wees dus alert!
Wat is panniculitis?
Panniculitis is een verzamelterm van huidafwijkingen die berusten op een ontsteking van het onderhuids vetweefsel. Panniculus betekent dan ook ‘onderhuidse vetweefsel’.
Soorten
Er zijn verschillende soorten panniculitis. Laten we eens kijken naar een paar hoofdgroepen:
1️⃣ Panniculitis met vasculitis: Dit is wanneer de ontsteking de bloedvaten treft.
2️⃣ Septale panniculitis: Hierbij is de ontsteking vooral gericht op de bindweefschotten tussen de groepen vetcellen.
3️⃣ Lobulaire panniculitis: Bij deze variant concentreert de ontsteking zich vooral in de vetlobben zelf.
4️⃣ Granulomateuze panniculitis: Dit is panniculitis met granulomen, kleine klompjes ontstekingscellen.
Symptomen van panniculitis
Mogelijke symptomen van panniculitis zijn:
- Verdikte en stevige knobbeltjes en plaques: Dus als je panniculitis hebt, kun je knobbeltjes voelen onder je huid. En die voelen niet echt als zachte kussentjes, maar eerder als stevige bultjes.
- Erythemateuze of gepigmenteerde bovenliggende huid: Je huid erboven kan er rood uitzien (erythemateus) of donkerder van kleur zijn (gepigmenteerd). Dat kan er best opvallend uitzien!
- Pijn: Helaas, panniculitis gaat vaak gepaard met pijn en gevoeligheid. Dus als je die knobbeltjes aanraakt, kan het behoorlijk zeer doen.
- Soms verdwijnen laesies en ontstaat er gelokaliseerde subcutane atrofie (lipodystrofie): En soms is er een vreemd fenomeen waarbij de laesies (dat zijn de plekjes of knobbeltjes) verdwijnen en er plaatselijke atrofie optreedt, wat betekent dat het onderhuidse vetweefsel dunner wordt.
Panniculitis kan nogal wat vervelende klachten door je hele lichaam veroorzaken. Hier zijn een paar extra symptomen om op te letten:
- Vermoeidheid: Als je je plotseling erg moe voelt, kan dat een teken zijn dat er iets aan de hand is.
- Koorts: Een verhoogde lichaamstemperatuur kan wijzen op een ontstekingsreactie.
- Algemeen ziek gevoel (algehele malaise): Gewoon niet lekker in je vel zitten kan ook voorkomen.
- Gewrichts- en spierpijn: Ouch, dat kan echt ongemakkelijk zijn.
- Buikpijn: Als de ontsteking zich in je buik bevindt, kan dat zeker buikpijn veroorzaken.
- Misselijkheid en overgeven: Als je hier last van hebt, kan het ook gerelateerd zijn aan panniculitis.
- Gewichtsverlies: Onbedoeld gewichtsverlies kan een teken zijn dat er iets mis is.
- Uitpuilen van het oog: Dit is een minder voorkomend symptoom, maar kan toch gebeuren.
- Orgaanschade: Ja, ontstekingen kunnen zelfs je organen beschadigen, zoals je lever, alvleesklier, longen en beenmerg. Dat is echt serieus!
Ziektebeelden en oorzaken
Panniculitis kan in verschillende situaties en bij verschillende aandoeningen opduiken, zoals:
- Erythema nodosum: Dit komt vaak voor op de schenen, soms op dijen of onderarmen. Het kan veroorzaakt worden door verschillende dingen, zoals infecties met mycobacteriën, streptokokken, de ziekte van Crohn, sarcoïdose of medicijnen. En soms is er niet eens een duidelijke oorzaak te vinden! Bij lepra kan een variant van panniculitis voorkomen die erythema nodosum leprosum wordt genoemd, en het gaat gepaard met een septale panniculitis.
- Erythema induratum (nodulaire vasculitis): Dit zit voornamelijk op de kuiten en wordt vooral veroorzaakt door infecties met mycobacteriën. Het is een soort panniculitis die zich voordoet in de lobben of een mengeling daarvan.
- Panniculitis bij lupus: Dit kan optreden in het kader van lupus erythematodes.
- Morfea en systemische sclerose: Hierbij kan ook panniculitis voorkomen.
- Panniculitis bij alfa-1-antitrypsinedeficiëntie: Dit is voornamelijk septaal. Het wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat ontstekingsreacties schadelijke enzymen vrijmaken die niet goed afgebroken worden vanwege de deficiëntie.
- Ziekte van Weber-Christian: Een panniculitis met een onbekende oorzaak, maar het is wel lobulair.
- Koude panniculitis: Blootstelling aan kou kan ontstekingen veroorzaken, zoals aan de buitenkant van de bovenbenen bij ruiters, of zelfs in het gezicht, vooral bij kinderen.
- Zeldzame vorm van cutaan T-cellymfoom: Dit kan zich voordoen als een panniculitis.
- Bacteriële infecties: Soms kan het vetweefsel betrokken raken bij infecties zoals cellulitis of necrotiserende fasciitis, hoewel de ontsteking dan niet beperkt is tot alleen dat vetweefsel.
Deze lijst is niet uitputtend.
Onderzoek en diagnose
De arts zal eerst je huid onderzoeken en vragen aan je stellen over de klachten die je ervaart. ook zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Voorst zal er hoogstwaarschijnlijk een kleine hoeveelheid huidweefsel worden afgenomen, wat een biopsie wordt genoemd. Dit stukje weefsel zal dan onder de micriscoop worden onderzocht op tekenen van ontsteking en andere kenmerken van panniculitis.
Je arts kan ook aanvullende tests uitvoeren om te kijken naar mogelijke oorzaken van panniculitis, zoals:
- Een keeluitstrijkje om een bacteriële infectie op te sporen.
- Een bloedtest om de niveaus van het eiwit alfa-1-antitrypsine te controleren, wat belangrijk kan zijn bij bepaalde vormen van panniculitis.
- Een bloedtest om de bezinkingssnelheid van rode bloedcellen te meten, om te zoeken naar algemene tekenen van ontsteking in je lichaam.
- Een röntgenfoto van de borst om te kijken naar eventuele afwijkingen in de longen.
- Een CT-scan om een gedetailleerder beeld te krijgen van de betrokken gebieden en om eventuele complicaties of onderliggende oorzaken op te sporen.
Al deze tests samen helpen je arts een volledig beeld te krijgen van wat er aan de hand is, en zo de beste behandeling voor te stellen.
Behandeling van panniculitis
Bij de behandeling van panniculitis draait het allemaal om het verminderen van ontstekingen en het verlichten van je symptomen. Je arts zal eerst proberen de onderliggende oorzaak van de ontsteking aan te pakken. Als een medicijn bijvoorbeeld de symptomen heeft veroorzaakt, kan je arts je adviseren om ermee te stoppen.
Hier zijn enkele van de medicijnen die kunnen worden gebruikt om panniculitis te behandelen:
- Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals aspirine of ibuprofen worden gebruikt om ontstekingen te verminderen en pijn te verlichten.
- Antibiotica, zoals tetracycline, kunnen worden voorgeschreven teneinde een infectie te behandelen.
- Hydroxychloroquine, een antimalariamiddel, kan worden voorgeschreven om ontstekingen te verminderen.
- Kaliumjodide kan worden gebruikt om de symptomen te verlichten.
- In sommige gevallen kunnen corticosteroïden door de arts worden voorgeschreven, oraal ingenomen of als injectie, met als doel om ontstekingen te onderdrukken.
Soms verdwijnen de bultjes vanzelf zonder behandeling. Maar als de symptomen aanhouden, zijn er nog enkele maatregelen die je kunt nemen om de zwelling en pijn te verminderen:
- Zorg voor voldoende rust.
- Houd het aangetaste lichaamsdeel omhoog om de bloedcirculatie te verbeteren.
- Draag compressiekousen om de zwelling te verminderen.
Als deze behandelingen onvoldoende soelaas bieden kan een operatie worden overwogen om de aangetaste delen van de huid te verwijderen.
Prognose
De vooruitzichten bij panniculitis variëren sterk. De porgnose is namelijk afhankelijk van de oorzaak van de ontsteking. Bepaalde aandoeningen zijn gemakkelijker te behandelen dan andere.
Panniculitis heeft de neiging om te komen en te gaan. De bultjes kunnen opduiken, een paar weken blijven hangen en dan geleidelijk vervagen. Maar helaas kunnen ze in de toekomst weer terugkeren. En sommige vormen van panniculitis kunnen zelfs permanente deukjes in je huid achterlaten. Dat kan als cosmetisch storend worden ervaren.
Het is dus belangrijk om geduldig te zijn en samen te werken met de behandelend arts om de beste behandeling te vinden. Blijf communiceren over je symptomen en eventuele veranderingen, zodat je samen de juiste aanpak kunt uitstippelen. En onthoud: je staat er niet alleen voor!
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over panniculitis. Of tips geven hoe ermee te leven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
