Enteroliet of darmsteen: symptomen en behandeling

Last Updated on 2 augustus 2024 by M.G. Sulman

Een enteroliet is een steenachtige formatie die gevormd wordt door verharding van ontlasting. Zo’n darmsteen kan voorkomen in verschillende delen van het darmkanaal, maar wordt meestal aangetroffen in de dikke darm. Wanneer een enteroliet zich vormt in de appendix, wordt het ook wel appendicoliet (faecoliet) genoemd en kan het gepaard gaan met appendicitis, een blindedarmontsteking. Enterolieten kunnen ook divertikels, uitstulpingen in de darmwand, blokkeren. Dit kan klachten tot gevolg hebben, zoals buikpijn, veranderingen in de stoelgang en mogelijke complicaties zoals ontstekingen. Soms kan een enteroliet ontstaan als gevolg van fecale impactie. Dit betekent dat er ophoping en verstopping van ontlasting in de darmen plaatsvindt. Fecale impactie is, vooral onder de oudere populatie, een veel voorkomend probleem.¹Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D907 Een fecaloom is een ernstigere vorm van fecale impactie waarbij er sprake is van een grote, harde ophoping van ontlasting. In feite kan een verhard fecaloom beschouwd worden als een enorme enteroliet. Behandeling kan bestaan uit operativeve verwijdering van de darmsteen, vooral als er sprake is van complicaties zoals darmafsluiting of ontstekingen.

Wat is een enteroliet of darmsteen?

Een enteroliet, ook wel bekend als fecoliet of coproliet, is een darmsteen die gevormd wordt door keiharde ontlasting. Een dergelijke darmsteen is normaliter klein, hard en rond van vorm. Je kunt ze moeilijk uitpoepen.

Een enterolietkan soms leiden tot een darmafsluiting, ook wel ileus genoemd. Een ileus is een plotselinge verstoring in de passage van voedsel door de darm. Dit kan leiden tot symptomen als buikpijn, een opgeblazen gevoel, braken en obstipatie.

Een darmsteen kan ook schade toebrengen aan de darmwand. De scherpe randen van de steen kunnen schade toebrengen aan de binnenkant van de darm. Dit kan leiden tot bloedingen. Je merkt dit aan bloed in de ontlasting.

Hier zijn de verschillende namen voor dergelijke stenen:

• Enteroliet: Algemene term voor stenen die zich in de darm vormen.
• Appendicoliet: Een steen die zich vormt in de appendix.
• Fecoliet: Een harde massa van ontlasting die zich in de darmen kan vormen.
• Coproliet: Versteende ontlasting, vaak gebruikt in een paleontologische context, maar ook toegepast op geharde ontlasting in de darmen.
• Bezoar: Een massa van onverteerbare materialen die zich in het maag-darmkanaal kan vormen, zoals haar (trichobezoar) of plantenvezels (phytobezoar).
• Galsteenileus: Technisch gezien geen darmsteen; een galsteen kan soms in de darm terechtkomen en daar een obstructie veroorzaken.

Naamgeving

Het woord “enteroliet” is afgeleid van het Griekse woord “lithos”, wat “steen” betekent, en verwijst naar de steenachtige structuur van deze formatie.

Oorzaken van een enteroliet

Een enteroliet kan verschillende oorzaken hebben, maar het gemeenschappelijke kenmerk is dat de ontlasting te lang in de darm blijft, waardoor deze harder wordt en een darmsteen kan vormen.

• Langdurige obstipatie:
  • Moeizame stoelgang zorgt ervoor dat ontlasting langer in de darmen blijft.
  • Ontlasting onttrekt water, wordt harder en bevordert de vorming van een steenachtige massa.
• Afsluiting of verstopping in de darmen:
  • Kan veroorzaakt worden door aandoeningen zoals tumoren, vernauwingen of verklevingen in de darmwand.
  • Belemmerde doorgang van ontlasting leidt tot ophoping en verharding, resulterend in enterolieten.
• Divertikels:
  • Uitstulpingen in de darmwand kunnen ontlasting vasthouden en de doorgang bemoeilijken.
  • Ontlasting kan uitdrogen en verharden, wat de kans op enterolieten vergroot.
• Onvoldoende vochtinname of uitdroging:
  • Voldoende water drinken is cruciaal voor een gezonde darmfunctie en het voorkomen van obstipatie.
  • Uitdroging zorgt ervoor dat ontlasting uitdroogt en harder wordt, wat de vorming van darmstenen bevordert.
• Vreemd materiaal in de darmen (bezoar):
  • Een enteroliet kan zich vormen rondom vreemd materiaal, zoals haren (trichobezoar).
  • Dit kan voorkomen bij mensen die ongemerkt haren inslikken, zoals kappers.

Kortom, oorzaken van darmstenen zijn langdurige obstipatie, afsluiting of verstopping in de darmen, divertikels, onvoldoende vochtinname, uitdroging en vreemd materiaal in de darmen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van enterolieten vergroten:

• Chronische obstipatie: Regelmatige moeizame stoelgang kan leiden tot langdurige aanwezigheid van ontlasting in de darmen.
• Darmaandoeningen: Aandoeningen zoals de ziekte van Crohn, diverticulitis, en prikkelbaredarmsyndroom (PDS) kunnen de darmfunctie verstoren en het risico op enterolieten verhogen.
• Dieet:
  • Laag vezelgehalte: Een dieet arm aan vezels kan bijdragen aan obstipatie.
  • Onvoldoende vochtinname: Voldoende water drinken is essentieel om de ontlasting zacht en de darmbeweging soepel te houden.
• Levensstijl:
  • Gebrek aan lichaamsbeweging: Weinig fysieke activiteit vertraagt de darmbeweging.
  • Onregelmatige eetgewoonten: Onregelmatige maaltijden kunnen de darmfunctie verstoren.
• Medicatie: Sommige medicijnen, zoals opioïden en anticholinergica, kunnen obstipatie veroorzaken.
• Leeftijd: Ouderen hebben vaker last van obstipatie en darmaandoeningen.
• Gezondheidsproblemen:
  • Diabetes: Kan van invloed zijn op de darmfunctie.
  • Schildklieraandoeningen: Hypothyreoïdie kan leiden tot trage darmbeweging.
• Chirurgie: Eerdere darmoperaties kunnen leiden tot littekenweefsel en verklevingen, wat het risico op darmobstructie en enterolieten kan verhogen.

Symptomen van een darmsteen

Enterolieten kunnen verschillende symptomen en klachten veroorzaken. Hieronder staan de mogelijke klachten opgesomd, waarbij ze in afnemende frequentie worden weergegeven:

• Obstipatie: Dit komt doordat enterolieten de doorgang van ontlasting belemmeren. Obstipatie is dan het gevolg.
• Aandrang voelen om te poepen zonder dat er daadwerkelijk ontlasting komt.
• Diarree: Een darmsteen kan darmirritatie tot gevolg hebben, wat kan leiden tot episodes van diarree.
• Problemen met het ophouden van ontlasting: Een darmsteen kan de normale controle over de sluitspieren van de anus verstoren, waardoor het moeilijk kan zijn om je poep op te houden.
• Waterdunne ontlasting: Enterolieten kunnen van invloed zijn op de normale consistentie van de ontlasting. Je poep kan dun en waterig worden.
• Buikpijn: Enterolieten kunnen buikpijn veroorzaken, die variëren in intensiteit en locatie. De pijn kan worden gevoeld in verschillende delen van je buik.
• Geen trek in eten of gebrek aan eetlust: Dit kan optreden als gevolg van spijsverteringsproblemen, veroorzaakt door enterolieten.
• Gewichtsverlies: Aanhoudende spijsverteringsproblemen en verminderde eetlust kunnen leiden tot ongewenst gewichtsverlies.
• Pijn in de onderbuik: Enterolieten kunnen onderbuikpijn veroorzaken.
• Opgezwollen buik en een opgeblazen gevoel.
• Geen ontlasting of niet kunnen poepen: Als de enterolieten de doorgang van ontlasting volledig blokkeren, kan dit leiden tot het niet kunnen poepen.
• Braken: In ernstige gevallen, vooral bij een darmafsluiting, kan braken optreden. Ileus kan tevens gepaard gaan met hevige buikpijn, een opgezette buik en het uitblijven van windjes en ontlasting.
• Jezelf bevuilen: Wanneer de normale controle over de stoelgang verstoord is door enterolieten, kan onvrijwillig verlies van ontlasting optreden.
• Slijm bij de ontlasting: Enterolieten kunnen de darmwand danig irriteren, hetgeen leidt tot slijm bij de ontlasting.
• Verwardheid: In zeldzame gevallen kunnen ernstige complicaties, zoals een darmafsluiting, gepaard gaan met veranderingen in je mentale toestand, waaronder verwardheid.
• Problemen met het ophouden van urine: Wanneer een darmsteen druk uitoefent op de blaas of de urinewegen, kun je problemen krijgen met het ophouden van urine. Dit kan leiden tot urine-incontinentie of een verhoogde frequentie van urineren (vaker plassen).
• Bloed bij de ontlasting: Wanneer een darmsteen de darmwand beschadigt, kunnen er bloedingen ontstaan. Dit kan resulteren in de aanwezigheid van bloed in de ontlasting.
• Vergeetachtigheid: In ernstige gevallen, vooral wanneer er sprake is van complicaties zoals een darmafsluiting, kan zuurstofgebrek in de hersenen optreden. Dit kan leiden tot symptomen van vergeetachtigheid en cognitieve stoornissen.
• Vaak urineweginfecties: Door de aanwezigheid van enterolieten kan de normale werking van de urinewegen verstoord worden. Dit vergroot het risico op urineweginfecties. Een urineweginfectie kan leiden tot symptomen zoals pijn bij het plassen, frequente aandrang en troebele urine.

Onderzoek en diagnose

De aanwezigheid van enterolieten kan worden bevestigd door middel van beeldvormingsonderzoek, zoals een röntgenfoto van de buik of een echografie. Deze diagnostische onderzoeken kunnen helpen bij het identificeren van de karakteristieke kenmerken van darmstenen, zoals de harde structuur en de locatie in de darmen.

Een röntgenfoto van de buik kan enterolieten duidelijk zichtbaar maken, omdat ze een duidelijke radiopake dichtheid hebben, wat betekent dat ze zichtbaar zijn op de röntgenbeelden. Hierdoor kan de arts de aanwezigheid, grootte, locatie en het aantal enterolieten beoordelen.

Een echografie kan ook worden gebruikt om enterolieten te detecteren. Het maakt gebruik van geluidsgolven om beelden van de inwendige organen te creëren. Enterolieten kunnen worden geïdentificeerd als hyperechogene (heldere) structuren in de darmen, waardoor ze te onderscheiden zijn van omliggend weefsel.

Daarnaast kunnen andere onderzoeken zoals een colonoscopie of een röntgenonderzoek met bariumpap worden uitgevoerd om de darmen nauwkeurig te onderzoeken. Bij een colonoscopie wordt een flexibele buis met een camera aan het uiteinde ingebracht om de binnenkant van de darmen te bekijken. Dit kan helpen om de aanwezigheid van enterolieten direct te visualiseren en andere afwijkingen uit te sluiten. Een röntgenonderzoek met bariumpap omvat het drinken van een contrastmiddel (bariumpap) dat zichtbaar is op röntgenbeelden. Dit stelt de arts in staat om de beweging van de bariumsubstantie door de darmen te volgen en eventuele obstructies of afwijkingen op te sporen, inclusief enterolieten.

Behandeling van enterolieten

Als een enteroliet geen symptomen of klachten geeft, is behandeling meestal niet nodig. Zorg wel voor een goede stoelgang om verdere problemen te voorkomen.

Als de ontlasting erg hard en ingedikt is, kan het nodig zijn om laxeermiddelen te gebruiken en veel water te drinken om de ontlasting weer voldoende vochtig te maken. Dit verbeteret de passage van ontlasting en gaat verdere vorming van enterolieten tegen.

Soms is het nodig om harde ontlasting in het onderste deel van de darm te verwijderen. Dit kan worden gedaan met behulp van een klysma (darmspoeling), waarbij vloeistof in de darm wordt gebracht om de ontlasting los te maken en het poepen te bevorderen. In ernstigere gevallen kan het nodig zijn om de harde ontlasting handmatig of met behulp van een endoscoop te verwijderen.

Om toekomstige problemen te voorkomen, is het absoluut van belang om voldoende water te drinken en een vezelrijk dieet te volgen. Vezelrijk voedsel, zoals volkoren brood, volkorenpasta en zilvervliesrijst, groenten en fruit, houden je ontlasting zacht en soepel. Dit verkleint de kans op vorming van enterolieten. Als je vezelrijk eet, is het ook belangrijk dat je voldoende drinkt. Elke dag 1,5 tot 2 liter drinken helpt om verstopping tegen te gaan.²Voedingscentrum. Obstipatie (constipatie, verstopping). https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/verstopping.aspx (ingezien op 17-5-2-23)

Het handhaven van een gezonde darmfunctie en het voorkomen van obstipatie is ontzettend belangrijk om de vorming van enterolieten te voorkomen, maar ook om complicaties te vermijden. Aanbevolen wordt om regelmatig te bewegen, een vezelrijk dieet te volgen, voldoende water te drinken en indien nodig laxeermiddelen te gebruiken. Doe dit wel onder begeleiding van een arts.

Uit de oude doos

Darmstenen door het eten van overrijpe peren

Uit ‘Het vaderland’ d.d. 29 augustus 1911:

Een bijzonder nadelig gevolg van te rijkelijk gebruik van fruit, dat reeds tot vergissingen heeft geleid, zijn de vaak overvloedig aanwezige, zogenoemde steencellen in overrijpe peren. Dit zijn buitengewoon dikwandige, steenharde, en ook voor bacteriën onaantastbare cellen, die zich in grote hoeveelheden in de darm kunnen ophopen en leiden tot de vorming van darmstenen. Zij kunnen de spijsvertering ernstig verstoren en worden bij oppervlakkige beschouwing gemakkelijk verward met galstenen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een darmsteen, of tips geven. Misschien heb je wel een lekker recept die je wilt delen. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.