Last Updated on 11 januari 2024 by M.G. Sulman
Langdurig dagelijks gebruik van één of een combinatie van bepaalde pijnstillers, vooral niet-steroïde ontstekingsremmende middelen (NSAID’s), kan leiden tot chronische nierproblemen, bekend als analgetica-nefropathie of analgetische nefropathie. Vooral pijnstillers die twee of meer werkzame stoffen bevatten, zoals aspirine en paracetamol samen met cafeïne of codeïne, vormen het grootste risico voor nierschade. Voor het gebruik van pijnstillers met codeïne heb je ene recept nodig.
Nierschade door langdurig gebruik van pijnstillers
Langdurig gebruik van pijnstillers kan leiden tot chronische nierschade, wat bekend staat als analgetica-nefropathie.
Betekenis
“Analgetica” is een ander woord voor pijnstillers, en “nefropathie” verwijst naar nierziekte.
Vormen van analgetische nefropathie
Analgetische nefropathie kent minstens twee verschillende vormen:
Klassieke analgetische nefropathie
Deze vorm wordt geassocieerd met regelmatig gebruik van voornamelijk gecombineerde pijnstillende producten.
Het duurt vele jaren voordat deze ziekte zich ontwikkelt. Het wordt gekenmerkt door een dichte interstitiële fibrose en de sluipende ontwikkeling van chronische nierziekte. Deze vorm van analgetische nefropathie wordt vooral in verband gebracht met renale papillaire necrose.
Acuut nierletsel geassocieerd met NSAID’s
De tweede vorm van analgetische nefropathie betreft doorgaans een acuut nierletsel. Dit letsel wordt geassocieerd met het gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s).
Hier zijn enkele veelvoorkomende NSAID’s in Nederland:
- Ibuprofen
- Naproxen
- Diclofenac
- Meloxicam
- Celecoxib
- Etodolac
- Ketoprofen
- Indometacine
- Piroxicam
- Fenylbutazon, celecoxib
- Etoricoxib
Deze NSAID’s zijn vaak verkrijgbaar in pilvorm en worden gebruikt voor de behandeling van pijn, ontsteking en koorts.
Oorzaak van analgetica-nefropathie
Het is anno 2024 niet helemaal duidelijk waarom pijnstillers zoals NSAID’s nierschade kunnen veroorzaken. Uit onderzoek blijkt dat het te maken kan hebben met het blokkeren van prostaglandines. Dit zijn stoffen die bloedvaten verwijden en de bloedtoevoer naar de nieren verbeteren. Als deze worden geblokkeerd, kan het leiden tot nierschade. Het remmen van prostaglandines kan ook leiden tot de ophoping van schadelijke stoffen in de nieren, wat papillaire necrose, chronische interstitiële nefritis en tubulo-interstitiële nefritis kan veroorzaken. Nefritis is nierontsteking.
Papillaire necrose, wat betekent dat bepaalde delen van de nieren beschadigd raken, is een veelvoorkomend kenmerk in gevallen van analgetische nefropathie.
Symptomen van nierschade door langdurig gebruik van pijnstillers
De symptomen van analgetische nefropathie kunnen bestaan uit:
- Vermoeidheid of zwakte
- Bloed in de urine (hematurie)
- vaak plassen of urine-urgentie, dat is het gevoel onmiddellijk te moeten plassen, vaak met weinig of geen waarschuwing
- Pijn in de rug of pijn in de flank: pijnlijke sensaties in de rug of pijn in de zij, waar de nieren zich bevinden
- Afname van urineproductie: minder urine produceren dan normaal
- Slaperigheid, verwardheid of lethargie
- Verminderd gevoel of gevoelloosheid, vooral in de armen en benen
- Misselijkheid en braken
- Wijdverspreide zwelling (oedeem) in verschillende delen van het lichaam
- Gemakkelijk blauwe plekken of bloedingen: het opmerken van ongewone blauwe plekken of bloedingen.
Complicaties
Analgetische nefropathie kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder acuut nierfalen, chronischnierfalen, en hypertensie (hoge bloeddruk).
Onderzoek en diagnose
De diagnose van analgetische nefropathie is gebaseerd op de symptomen en het overmatig gebruik van pijnstillers. Als er vermoedens zijn, kan een arts dit bevestigen met behulp van een CT-scan zonder contrastmiddelen. Onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde kenmerken op deze scan, zoals papillaire calcificaties, sterk kunnen wijzen op analgetische nefropathie.
Behandeling van analgetische nefropathie
Bij analgetische nefropathie dien je te stoppen met alle verdachte pijnstillers, vooral die vrij verkrijgbaar zijn en twee pijnstillende stoffen bevatten, samen met stoffen als cafeïne en/of codeïne. Het doel is verdere schade voorkomen en bestaande nierproblemen te behandelen. Dit kan onder andere dieetveranderingen, minder vochtinname, en soms dialyse of een niertransplantatie omvatten. Ook praten met een praktijkondersteuner van de huisarts en gedragsverandering kunnen helpen. Ook kunnen alternatieve manieren om met chronische pijn om te gaan worden overwogen. Het is uiteraard belangrijk om medisch advies in te winnen voor de juiste behandeling.
Prognose
In vroege gevallen van analgetische nefropathie stabiliseert of verbetert de nierfunctie meestal nadat de pijnstillers zijn gestopt. Bij meer gevorderde ziekte kan de aandoening echter blijven verslechteren door bijkomende veranderingen als gevolg van het verlies van nefronen.
Preventie
Analgetische nefropathie kan worden voorkomen door de beschikbaarheid van vrij verkrijgbare pijnstillers te beperken. Er moet speciale aandacht zijn voor het monitoren van ouderen, omdat ze zowel meer kans hebben op het gebruik van pijnstillers als op de nadelige effecten ervan. Langdurig en regelmatig gebruik van NSAID’s moet worden afgeraden om deze aandoening te voorkomen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over analgetica-nefropathie, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
