Last Updated on 20 januari 2024 by M.G. Sulman
Tubulo-interstitiële nefritis is een mondvol voor schade aan de buisjes en het omringende weefsel in de nieren, hetgeen leidt tot verminderde nierfunctie. De acute vorm komt vaak door allergische reacties of medicijnen voor infecties, terwijl de chronische vorm gekoppeld is aan verschillende ziekten zoals genetische aandoeningen, verstopping van de urinewegen, giftige stoffen of bepaalde medicijnen en kruiden. De diagnose wordt voorgesteld door het verloop van de ziekte en bevestigd door urine- en bloedonderzoeken en een weefselmonster (biopsie). Hoe we het behandelen en wat de vooruitzichten zijn, hangt af van wanneer we het ontdekken en of de aandoening mogelijk omkeerbaar is.
Vormen
Primair of secundair
Tubulo-interstitiële nefritis kan in twee vormen voorkomen, namelijk als een primaire aandoening of als een gevolg van schade aan de glomeruli en bloedvaten in de nieren. De primaire vorm kan acuut of chronisch zijn.
Acute tubulo-interstitiële nefritis
Bij acute tubulo-interstitiële nefritis (ATIN) is er sprake van ontsteking en zwelling van het weefsel rondom de nierbuizen. In meer dan 95% van de gevallen wordt dit veroorzaakt door een infectie of een allergische reactie op medicijnen. Soms kan het ook gepaard gaan met uveïtis, wat bekend staat als het nier-oculaire syndroom.
Chronische tubulo-interstitiële nefritis
Chronische tubulo-interstitiële nefritis (CTIN) ontstaat wanneer herhaalde aanvallen van chronische tubulaire schade leiden tot langzame infiltratie van het weefsel, met uiteindelijke fibrosering, atrofie en disfunctie van de nierbuizen als gevolg. Dit proces neemt doorgaans enkele jaren in beslag. Bij CTIN komt glomerulaire betrokkenheid (glomerulosclerose) vaker voor dan bij ATIN. Oorzaken van CTIN kunnen immunologisch gemedieerde ziekten, infecties, reflux of obstructieve nefropathie en bepaalde medicijnen zijn. CTIN als gevolg van toxines, metabole ziekten, hoge bloeddrukwaarden (hypertensie) en erfelijke aandoeningen leidt tot symmetrische en bilaterale aantasting van de nieren.
Oorzaak van acute tubulo-interstitiële nefritis
De belangrijkste oorzaak van acute tubulo-interstitiële nefritis is vaak een allergische reactie op medicijnen. Antibiotica zoals penicilline en sulfonamiden, diuretica en niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), waaronder aspirine, kunnen allergische reacties veroorzaken. Het tijdsbestek tussen blootstelling aan het allergeen en de ontwikkeling van acute tubulo-interstitiële nefritis varieert meestal van 3 dagen tot 5 weken.
Bovendien kunnen medicijnen ook tubulo-interstitiële nefritis veroorzaken zonder dat er sprake is van een allergische reactie. Bijvoorbeeld, NSAID’s kunnen de nieren direct beschadigen, wat kan leiden tot de ontwikkeling van chronische tubulo-interstitiële nefritis over een periode van maximaal 18 maanden.
Een andere mogelijke oorzaak is een nierinfectie (pyelonefritis), die zowel acute als chronische tubulo-interstitiële nefritis kan veroorzaken. Nierfalen is echter onwaarschijnlijk, tenzij de ontsteking leidt tot verstopping van de urinewegen of als pyelonefritis in beide nieren optreedt.
Immunologische aandoeningen die specifiek de nieren beïnvloeden, zoals anti-tubulaire basaalmembraan (anti-TBM)-antilichaam-geassocieerde interstitiële nefritis, kunnen ook tubulo-interstitiële nefritis veroorzaken.
Symptomen van tubulo-interstitiële nefritis
Symptomen van tubulo-interstitiële nefritis kunnen variëren, en sommige mensen ervaren mogelijk weinig of geen symptomen. Als er wel symptomen optreden, kunnen deze zowel plotseling als geleidelijk verschijnen.
Symptomen van acute tubulo-interstitiële nefritis
Bij acute tubulo-interstitiële nefritis, als het plotseling optreedt, kan de urineproductie normaal of verminderd zijn. Soms produceren mensen echter juist meer urine en moeten ze ’s nachts vaker plassen (nocturie). Als de oorzaak een nierinfectie (pyelonefritis) is, kunnen symptomen zoals koorts, pijnlijk urineren en rugpijn voorkomen. Bij een allergische reactie kunnen symptomen koorts en huiduitslag zijn.
In vogelvlucht:
- Koorts (bij 27% van de patiënten)
- Huiduitslag (15%)
- Vergrote nieren
- Mogelijke dysurie (pijn bij het plassen)
- Lage rugpijn (flankpijn), vooral als het veroorzaakt wordt door een nierinfectie
Symptomen van chronische tubulo-interstitiële nefritis
Bij chronische tubulo-interstitiële nefritis ontwikkelen de symptomen zich langzaam en worden ze geleidelijk erger. In de beginfase kunnen de symptomen lijken op nierfalen, met jeuk, vermoeidheid, verminderde eetlust, misselijkheid, braken en ademhalingsproblemen. De bloeddruk is in de vroege stadia normaal of slechts licht verhoogd. De urineproductie kan in deze fase zelfs groter zijn dan normaal.
In vogelvlucht:
- Misselijkheid
- Braken
- Vermoeidheid
- Gewichtsverlies
- Eerste tekenen van nierfalen, zoals jeuk, verminderde eetlust, en ademhalingsproblemen
Onderzoek en diagnose
Bij grofweg een kwart van de patiënten zijn er te veel eosinofielen in het bloed. Urinetests kunnen de volgende uitslagen laten zien:
- eosinofilurie (te veel witte bloedcellen genaamd eosinofielen in de urine)
- isosthenurie (de urine heeft dezelfde concentratie als het bloed)
- bloed in de urine
- witte bloedcellen zonder bacteriën (steriele pyurie)
- eiwit in de urine (proteïnurie)
- witte bloedcellen in de urine
Om zeker te zijn, kan de arts een nierbiopsie uitvoeren. Hierbij kijken ze met een microscoop naar een klein stukje weefsel van de nier.
Soms wordt er een Galliumscan gebruikt om de nefritis te zien, maar dit werkt niet altijd perfect.
Nieuwe tests, zoals met chemokine CCL-2 en NGAL, en urinecytokines interleukine-9 en tumornecrosefactor-α, kunnen ook helpen. Ze voorspellen beter dan sommige andere testen wat er aan de hand is.
- Chemokine CCL-2: Chemokinen zijn eiwitten die een rol spelen bij ontstekingsreacties in het lichaam. CCL-2 is een specifieke chemokine. Een verhoogde concentratie van CCL-2 in de urine kan wijzen op ontsteking, waaronder mogelijk tubulo-interstitiële nefritis.
- NGAL (Neutrophil Gelatinase-Associated Lipocalin): NGAL is een molecuul dat vrijkomt bij beschadiging van de nieren. Een verhoogd niveau van NGAL in de urine kan duiden op nierschade, wat relevant kan zijn bij het diagnosticeren van aandoeningen zoals tubulo-interstitiële nefritis.
- Urinecytokines Interleukine-9 en Tumornecrosefactor-α: Interleukine-9 en tumornecrosefactor-α zijn beide eiwitten die betrokken zijn bij het immuunsysteem en ontstekingsprocessen. Het meten van deze cytokines in de urine kan informatie verschaffen over de mate van ontsteking in de nieren.
Behandeling van tubulo-interstitiële nefritis
De behandeling van acute tubulo-interstitiële nefritis (ATIN) en chronische tubulo-interstitiële Nefritis (CTIN) richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaken:
Behandeling van acute tubulo-interstitiële nefritis
De behandeling van acute tubulo-interstitiële nefritis richt zich voornamelijk op het stoppen van het medicijn, behandelen van de infectie, of elimineren van het toxine dat de aandoening veroorzaakt. In bepaalde situaties kan het gebruik van corticosteroïden, zoals Prednisolon, overwogen worden, vooral als de oorzaak medicatie is of als het deel uitmaakt van de immunosuppressieve behandeling voor auto-immuunziekten.
Behandeling van chronische tubulo-interstitiële nefritis
Voor chronische tubulo-interstitiële nefritis is de aanpak gericht op het identificeren en behandelen van de onderliggende oorzaak. Dit omvat het stopzetten van het causale medicijn of het verwijderen van het toxine, evenals het toedienen van antibiotica in geval van een infectie. Ondersteunende maatregelen, zoals dieetveranderingen en het gebruik van specifieke bloeddrukverlagende medicijnen, kunnen worden toegepast om de afname van de nierfunctie te vertragen. Als deze maatregelen niet succesvol zijn, kan nierfunctievervangende behandeling, zoals dialyse of niertransplantatie, nodig zijn. Dit is een laatste redmiddel. De keuze van de behandeling hangt af van de specifieke omstandigheden en moet worden begeleid door een arts.
Prognose
De prognose voor acute tubulo-interstitiële nefritis is over het algemeen positief. Als de oorzaak van de nefritis wordt aangepakt (bijvoorbeeld stoppen met medicijnen waarop de patiënt allergisch reageert of het behandelen van infecties), herstelt de nierfunctie bij veel patiënten. Echter, in een klein percentage van de gevallen kan de aandoening overgaan in een chronische vorm van tubulo-interstitiële nefritis. In deze chronische fase verslechtert de nierfunctie geleidelijk, en sommige patiënten hebben uiteindelijk dialyse nodig. Bij bepaalde vormen, zoals analgetica-nefropathie of nefritis door het gebruik van Chinese kruiden, bestaat een verhoogd risico op urinewegkanker. In sommige gevallen kan het nodig zijn om vóór een niertransplantatie de nieren en urinewegen (behalve de blaas) te verwijderen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over tubulo-interstitiële nefritis, of tips geven om hiermee om te gaan. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
