‘s Nachts vaak plassen: oorzaken en behandeling

Last Updated on 24 juni 2024 by M.G. Sulman

Als je ‘s nachts wakker wordt omdat je moet plassen, dan is dat heel vervelend. ‘s Nachts vaak plassen verstoort je slaap. Je lijdt aan nocturie als je ‘s nachts meer dan twee keer naar het toilet moet om te plassen, en alleen als er niet overmatig is gedronken. Nocturie is geen op zichzelf staande ziekte ziekte, maar een symptoom. ‘s Nachts vaak uit bed moeten om te plassen komt vaker voor naarmate mensen ouder worden en komt voor bij zowel mannen als vrouwen, soms om verschillende redenen. Een blaasontsteking is bij vrouwen de meest voorkomende oorzaak van vaak plassen ‘s nachts. Bij mannen is dat een vergrote prostaat. Het is normaal om ‘s nachts één keer wakker worden om te plassen, maar vaker plassen kan een teken zijn dat er iets anders aan de hand is. Nocturie (te vaak plassen) dient onderscheiden te worden van polyurie (te veel urineren).

‘s Nachts vaak plassen: wat zijn de oorzaken bij mannen en vrouwen? / Bron: Freepik

Wat is nocturie?

Als je twee keer of vaker ‘s nachts wakker wordt om te plassen, dan noemen we dit nycturie. Dit kan worden gezien als ‘s nachts vaker moeten plassen. Deze aandoening vaker voor naarmate je ouder wordt. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen, soms om verschillende redenen aangezien mannen en vrouwen anatomisch en systemisch van elkaar verschillen.

Het komt vaak voor dat mensen ‘s nachts eenmaal wakker worden om te plassen, maar vaker plassen kan een teken zijn dat er iets aan de hand is. Nocturie kan in verband worden gebracht met de frequentie van urineren overdag of zelfstandig optreden. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen nocturie (te vaak plassen) en polyurie (te veel plassen).

Synoniemen

’s Nachts vaak plassen wordt in medische termen nycturie of nocturie genoemd.

Vóórkomen

Nachtelijk vaak moeten plassen komt vrij veel voor bij zowel mannen als vrouwen. Zo’n 69% van de mannen en 76% van de vrouwen ouder dan 40 jaar moet minstens één keer per nacht opstaan om naar het toilet te gaan. Ongeveer een derde van de volwassenen ouder dan 30 jaar maakt twee of meer nachtelijke uitstapjes naar het toilet.

Nocturie kan jongere mensen treffen, maar het komt vaker voor met het voortschrijden der jaren. Vooral bij oudere mannen. Naar schatting moet bijna 50% van de mannen van in de zeventig minstens twee keer per nacht uit bed om te plassen. Nocturie kan wel tot 80% van de ouderen treffen.

Vaak plassen tijdens de zwangerschap is een veel voorkomende zwangerschapskwaal. Het verdwijnt meestal binnen drie maanden na de bevalling.

Symptomen van nachtelijk plassen

Normaal gesproken zou je ‘s nachts zes tot acht uur moeten kunnen slapen zonder op te staan om te plassen. Mensen met nocturie worden twee keer of vaker wakker om te plassen. Dit kan verstoringen veroorzaken in een normale slaapcyclus. Vooral de eerste 4,5 uur van je slaapcyclus is het belangrijkst. Deze periode van diepe slaap heb je nodig om overdag te kunnen functioneren.

Symptomen van nocturie kunnen zijn:

  • twee keer of vaker plassen in de nacht
  • grote hoeveelheden urineren (bij polyurie)
  • moeheid, slaperigheid – zelfs na het ontwaken vanwege het frequent urineren dat de slaapcyclus onderbreekt

Oorzaken van ‘s nachts vaak plassen

In vogelvlucht

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken voor de aandrang om ‘s nachts te urineren, die in eerste instantie te vinden zijn op het gebied van urineproductie en in het systeem voor het opslaan en afvoeren van de urine. Veel mensen die ‘s nachts vaak moeten wateren hebben last van nachtelijke polyurie. Wanneer je meer dan 1/3 van de totale hoeveelheid urine (over 24 uur) plast in de nacht, wordt gesproken van nachtelijke polyurie.

Bij nachtelijke polyurie speelt vaak de zouthuishouding in het lichaam een rol. Of deze in evenwicht is, wordt bepaald door de werking van uw hart- en nierfunctie. Ook speelt vaak een verminderde capaciteit van de urineblaas een rol, waardoor je vaker kleine beetje moet plassen. Vooral bij ouderen vallen verschillende factoren die de oorzaak kunnen zijn van nycturie vaak samen. Zoals het verminderde vermogen om urine op te houden, verhoogd residu1Residu is de hoeveelheid urine die achter blijft in de blaas na het plassen. Dit wordt ook wel resturine genoemd., veranderingen in de musculus detrusor vesicae2De urine wordt de urethra in gestuwd door samentrekking van de musculus detrusor., lage concentratie van het antidiuretisch hormoon (ADH)3ADH reguleert de hoeveelheid urine en de concentratie daarvan. Het zorgt ervoor dat de nieren voldoende water vasthouden en niet te veel water loslaten., chronische infecties van de lagere urinewegen, overactieve blaas en – bij mannen – een vergrote prostaat.

‘s Nachts twee keer of vaker het bed uitmoeten om te plassen, kent meerdere mogelijke oorzaken:

Hormonale veranderingen

Naarmate je ouder wordt, maak je minder van het lichaamseigen antidiuretisch hormoon (ADH) aan. Dit hormoon helpt om ‘s nachts minder urine te produceren, waardoor je minder vaak naar het toilet hoeft.

Psychische problemen

Als je ‘s nachts vaak wakker ligt omdat je aan het piekeren bent of kampt met angst en stress, dan ga je ook vaker naar het toilet. Ten slotte is de blaas verbonden met de zenuwbanen en -signalen. Bovendien wordt een volle blaas als storend ervaren als je in bed ligt.

Medische omstandigheden

Allerlei medische aandoeningen kunnen nocturie veroorzaken. Veelvoorkomende oorzaken van nocturie zijn een urineweginfectie of blaasontsteking.

Andere medische aandoeningen die nocturie kunnen veroorzaken, zijn onder meer:

  • prostaatontsteking of een vergroting van de prostaat
  • blaas verzakking
  • overactieve blaas
  • tumoren van de blaas (blaaskanker), prostaat (prostaatkanker) of nierbekken (nierbekkenkanker)
  • diabetes
  • ongerustheid
  • een nierinfectie of nierontsteking of pyelonefritis
  • oedeem of zwelling van de onderbenen
  • obstructief slaapapneu syndroom (OSAS)
  • neurologische aandoeningen, zoals multiple sclerose (MS), de ziekte van Parkinson of ruggenmergcompressie
  • orgaanfalen, zoals hartfalen of leverfalen.
Prostaatvergroting

Bij een goedaardige prostaatvergroting groeit je prostaat gelijkmatig naar binnen en naar buiten uit. Door de groei van de prostaat raakt de plasbuis vernauwd. Dit veroorzaakt plasklachten.

Symptomen bij een vergrote prostaat
Plasklachten bij een vergrote prostaat / Bron: Ellepigrafica/Shutterstock.com
Blaasontsteking

Je voelt vaker dat je moet plassen. Maar je plast elke keer maar een klein beetje. Bij een blaasontsteking doet plassen erg pijn en voelt het branderig aan.

Hartziekte

Vochtretentie (oedeem) gaat vaak samen met hartproblemen. Bij het liggen kan de vloeistof opnieuw in de bloedbaan worden opgenomen en vervolgens via de nieren worden uitgescheiden. Dit kan leiden tot de noodzaak om ‘s nachts meerdere keren te plassen.

Diabetes

Mensen met diabetes hebben meer dorst als gevolg van een hoge bloedsuikerspiegel. Meer water drinken leidt tot vaker plassen, ook ‘s nachts. Een hoge bloedsuikerspiegel irriteert ook de blaas.

Zwangerschap

Nocturie kan een vroeg symptoom van zwangerschap zijn. Dit kan zich aan het begin van de zwangerschap ontwikkelen. Het gebeurt echter ook later in de zwangerschap, wanneer de groeiende baarmoeder met het grotere wordende kindje tegen de blaas drukt.

Zwangere vrouw
‘s Nachts vaker plassen tijdens de zwangerschap / Bron: Pixabay

Medicijnen

Sommige medicijnen hebben nocturie als bijwerking. Dit geldt met name voor diuretica (plaspillen), die worden voorgeschreven om hoge bloeddruk te behandelen.

Alcohol

Een andere veelvoorkomende oorzaak van nachtelijk plassen is (overmatig) alcoholgebruik. Alcohol werkt vochtafdrijvend. Alcohol remt het diuretisch hormoon,  wat betekent dat het drinken ervan ervoor zorgt dat je lichaam meer urine produceert. Overmatige consumptie van alcohol kan ertoe leiden dat je ‘s nachts wakker wordt en moet plassen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek met de arts

Het diagnosticeren van de oorzaak van nocturie is niet altijd een sinecure. je huisarts zal allerlei vragen aan je stellen, zoals:

  • Wanneer is het nachtelijke plassen begonnen?
  • Hoe vaak per nacht moet je plassen?
  • Produceert je minder urine dan voorheen?
  • Heb je wel eens een ongelukje gehad of heb je in bed geplast?
  • Maakt iets het probleem erger?
  • Zijn er nog andere klachten?
  • Welke medicijnen gebruik je?
  • Heb je een familiegeschiedenis van blaasproblemen of diabetes?

Het kan handig zijn om een paar dagen een plasdagboekje bij te houden om bij te houden wat je drinkt en hoeveel, en hoe vaak je ‘s nachts moet plassen.

Plasdagboekje bijhouden / Bron: Freepik

Vervolgonderzoek

De arts kan ook bepaalde testen laten doen, zoals:

  • bloedsuikertest om te controleren op diabetes
  • andere bloedonderzoeken voor bloedtelling en bloedchemie
  • urineonderzoek
  • urinekweek
  • dorstproef: hiermee wordt onderzocht wat de oorzaak is van iemands vele drinken en plassen (en hierbij wordt bekeken of er tijdens dorsten de urine voldoende kan concentreren)
  • beeldvormend onderzoek, zoals echografie of CT-scan
  • urologisch onderzoek, zoals cystoscopie (een inwendig onderzoek van de plasbuis en de blaas)
Cystoscopie bij man en vrouw / Bron: Wikimedia Commons

Verwijzing naar een specialist

De huisarts kan je doorverwijzen naar een uroloog om de aandoening te behandelen. Een uroloog behandelt mensen met aandoeningen of stoornissen aan hun urinewegen, de blaas en de nieren.

Als slaapapneu wordt overwogen, kan je worden doorverwezen naar een slaapspecialist of longarts.

Bij psychische klachten kan je verwezen worden naar de POH-GGZ in de dokterspraktijk. POH-GGZ staat voor Praktijk Ondersteuner Huisartsenpraktijk – Geestelijke GezondheidsZorg.

Behandeling van ‘s nachts plassen

Behandeling van ‘s nachts plassen, ook wel nocturie genoemd, kan op verschillende manieren worden aangepakt, afhankelijk van de oorzaak. Hier zijn enkele maatregelen die genomen kunnen worden:

Algemene maatregelen

  1. Beperking van Vochtinname
    • Vochtinname ‘s avonds verminderen: Probeer minder te drinken in de avonduren, vooral na het avondeten.
    • Vermijden van cafeïnehoudende dranken: Koffie, thee, cola en andere cafeïnehoudende dranken kunnen de blaas irriteren en diuretisch werken.
    • Vermijden van alcohol: Alcohol kan ook een diuretisch effect hebben en de productie van urine verhogen.
  2. Tijdsinname van Diuretica
    • Diuretica innemen in de middag: Als je diuretica gebruikt, neem deze dan halverwege tot de late namiddag, ongeveer zes uur voor het slapengaan. Dit helpt om de effecten van de medicatie overdag te laten plaatsvinden in plaats van ‘s nachts.
  3. Gebruik van Compressiekousen
    • Draag compressiekousen: Dit kan helpen bij het voorkomen van vochtophoping in de benen, wat kan bijdragen aan nocturie. Let op: dit is niet geschikt voor iedereen. Mensen met hartfalen of andere specifieke medische contra-indicaties moeten eerst overleggen met hun arts voordat ze compressiekousen gaan gebruiken.

Medicijnen

De arts kan bepaalde medicijnen voorschrijven, zoals:

  • Anticholinergische medicijnen: het doel van anticholinergica is het verminderen van de overactiviteit van de blaas en het vergroten van de blaascapaciteit. Voorbeelden van anticholinergica zijn Oxybutynine (Dridase), Tolterodine (Detrusitol) en Solifenacine (Vesicare).
  • Diuretica die helpen bij het reguleren van de urineproductie: Bumetanide (Bumex®), Furosemide (Lasix®).
  • Desmopressine (DDAVP®): dit medicijn helpt de nieren om minder urine te produceren.

Operatieve ingreep

Als de oorzaak van ‘s nachts vaak plassen verband houdt met goedaardige prostaatvergroting of een overactieve blaas, dan kan een operatieve ingreep uitkomst bieden.

Specifieke behandelingsopties

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de nocturie, kunnen er aanvullende behandelingsopties zijn:

  • Blaastraining: Technieken om de blaas te trainen kunnen helpen om de controle te verbeteren en de frequentie van het plassen te verminderen.
  • Behandeling van onderliggende aandoeningen: Als nocturie wordt veroorzaakt door een andere medische aandoening, zoals diabetes of prostaatproblemen, is het belangrijk om die onderliggende oorzaak te behandelen.

Leefstijl en dieet

  • Gewichtsbeheersing: Overgewicht kan bijdragen aan nocturie. Afvallen kan daarom helpen.
  • Gezond dieet: Een dieet rijk aan vezels en arm aan zout kan ook zeer nuttig zijn.
Afvallen bij overgewicht / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over … of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.