Last Updated on 22 juli 2023 by M.G. Sulman
Een folliculitis duidt op een ontsteking van een haarzakje of haarfollikel. Haren groeien uit een aan de huid vast zittend haarzakje. Deze kan ontstoken raken, bijvoorbeeld door een schimmel of bacteriën. Folliculitis is de infectie en ontsteking van een of meer haarzakjes. De aandoening kan overal voorkomen op een met haar bedekte huid. Vaak zit het op plekken waar je vaak scheren of epileert. De uitslag kan verschijnen op het gezicht, borst, rug, armen, benen, billen of hoofd komen. Vaak zie je meerdere, kleine rode bultjes of puistjes die verspreid zijn volgens de patroon van de ligging van de haren.
Wat is folliculitis?
Folliculitis betekent letterlijk ‘ontsteking van haarzakjes’ (haarfollikels) en naaste omgeving.
Synoniemen
Folliculitis staat ook wel bekend als ‘haarwortelontsteking’.
Oorzaak van folliculitis
Folliculitis wordt veroorzaakt door een infectie met bacteriën, een virus of schimmel. Het kan ook worden veroorzaakt door irritatie als gevolg van bepaalde stoffen of chemicaliën of door bepaalde huidaandoeningen.
De meest voorkomende bacteriën die de aandoening veroorzaken, zijn Staphylococcus aureus, die vaak op de huid wordt aangetroffen, en Pseudomonas, die kan worden aangetroffen in zwembaden, bubbelbaden of jacuzzi’sals ze niet goed gechloreerd zijn. Bubbelbad-folliculitis (‘hot tub folliculitis’) is een ontsteking van de haarzakjes door infectie met de bacterie Pseudomonas aeruginosa.
Andere oorzaken zijn parasieten, schimmelinfecties zoals tinea en sommige virussen zoals herpes. Huidirritatie en ingegroeide haartjes kunnen ook folliculitis veroorzaken.
Soms ontstaat een folliculitis na het scheren.
Risicofactoren
Folliculitis komt ook vaker voor bij mensen die diabetes hebben, overgewicht hebben, langdurig antibiotica gebruiken, een lage weerstand hebben of vette huidverzorgingsproducten gebruiken.
Typen folliculitis
Bacterieel
Een folliculitis wordt vaak veroorzaakt door bacteriën:
- Staphylococcus aureus folliculitis: dit betreft een bacterie die bij veel mensen voorkomt, vooral op de huid en in de neus.
- Bubbelbad-folliculitis (‘hot tub folliculitis’) wordt veroorzaakt door de bacterie Pseudomonas aeruginosa. Deze folliculitis treedt vaak op nadat je in een bubbelbad hebt gezeten dat voor gebruik niet goed is schoongemaakt.
- Sycosis barbae, folliculitis barbae of kappersjeuk: dit is een stafylokokkeninfectie van de haarzakjes in het bebaarde deel van het gezicht, meestal de bovenlip. Vaak overgebracht door vuil scheergerei.
- Folliculitis veroorzaakt door Gram-negatieve bacteriën zoals Pseudomonas, Proteus, Klebsiella, E. coli kan ontstaan na langdurige acnebehandeling met antibiotica. Dit komt door verstoring van het evenwicht.
Gist / schimmel
Een gist of schimmel kan soms ook de boosdoener zijn. Op je huid van de mens leven niet alleen bacteriën, maar ook schimmels en gisten. Bijvoorbeeld Pityrosporon ovale (Mallasezia furfur). Als gisten in grote aantallen in de haarzakjes zitten kan een folliculitis ontstaan. Dit wordt Pityrosporon folliculitis genoemd.
Mijten
De mijt is een klein, achtpotig diertje. Je kunt mijten met het blote oog eigenlijk niet zien. Ze zijn kleiner dan 1 mm.
Demodex folliculitis is een chronische infectieziekte van de haarzakjes van de huid. Het veroorzaakt door een toename (een overgroei) van de huidmijt Demodex folliculorum. Dit is een mijt die in menselijke haarzakjes leeft. Hoewel de meeste mensen met D. folliculorurm geen symptomen hebben, kan de mijt zich overmatig voortplanten, vooral bij mensen met een vette hoofdhuid.
Viraal
Virale folliculitis komt ook voor. Herpetische folliculitis is vrij zeldzaam, maar kan optreden wanneer een herpes simplex-virusinfectie zich verspreidt naar nabijgelegen haarzakjes, meestal rond de mond.
Niet-infectueuze
Vormen van niet-infectueuze folliculitis:
- Pseudofolliculitis barbae (razor bumps, ingegroeide haren, pili incarnati) is een aandoening die optreedt door ingroeiende haren, die ontstaan door het scheren van gezichtshaar.
- Eosinofiele folliculitis kan voorkomen bij personen met een (sterk) verminderd immuunsysteem.
- Folliculitis decalvans treft meestal de hoofdhuid. Uit hetzelfde haarzakje komen meerdere haren voort. Het is een verlittekenende haarziekte. Littekens en permanent haarverlies kunnen het gevolg zijn. De oorzaak is onbekend.
- Folliculitis keloïdalis is een ontsteking van de haarzakjes op het behaarde hoofd, wat vaak leidt tot ernstige littekenvorming.
- Oliefolliculitis is een ontsteking van de haarzakjes als gevolg van blootstelling aan verschillende oliën en komt meestal voor op onderarmen of dijen. Het komt veel voor bij raffinaderijen, wegwerkers, monteurs en schapenscheerders. Zelfs make-up kan het veroorzaken.
Symptomen van folliculitis
Verschijnselen
Bij een folliculitis zie je meestal meerdere, kleine rode bultjes of puistjes. Deze zijn vaak verspreid volgens de patroon van de ligging van de haren. Het gaat hierbij immers om een ontsteking van de haarzakjes. Typisch voor een folliculitis zijn de kleine puskopjes in de opening van het aangedane haarzakje. Puskopjes kunnen stuk gaan. Hierdoor ontstaan oppervlakkige wondjes waar geel wondvocht uitkomt. Deze huidafwijkingen kunnen behoorlijk jeuken.
Voorkeursplekken
De ontstekingen kunnen overal optreden op het lichaam waar zich haren of haartjes bevinden. Meestal vindt tref je afwijkingen aan op de armen en benen, rug, hoofdhuid, gelaat en de nek.
Mogelijke complicaties
Folliculitis kan terugkeren of zich verspreiden naar andere lichaamsdelen.
De toestand kan zich ontwikkelen tot een ernstiger huidaandoening, zoals cellulitis of abces. Cellulitis is een bacteriële infectie van de huid en het onderhuidse bindweefsel. Een abces is een met pus gevulde holte.
Onderzoek en diagnose
De diagnose van folliculitis wordt door de arts gesteld na een vraaggesprek over je klachten en lichamelijk onderzoek. Een kweekje kan bepalen wie de boosdoener is. Dat kan helpen bij het uitzetten van de juiste behandeling.
Behandeling van folliculitis
Mogelijke behandelingen
De behandeling van folliculitis hangt af van de oorzaak, of dit nu bacterieel, een schimmel of irritatie is.
Milde folliculitis komt vaak tot rust met een antiseptische zeep. Bijvoorbeeld Unicura of Betadine zeep. Ernstigere bacteriële folliculitis heeft mogelijk antibiotische zalf of tabletten nodig. Pityrosporon folliculitis wordt behandeld met middelen tegen gisten. Denk hierbij aan ketoconazol in de vorm van crème of shampoo. In ernstige gevallen kan de arts antischimmeltabletten voorschrijven zoals itraconazol.
Als je folliculitis hebt door het scheren, kun je het beste een poosje stoppen met scheren of waxen. Gebruik veel gel (geen zeep) bij het scheren en vermijd scheren tegen de haarrichting in.
Probeer je huid koel, droog (vrij van zweet) en wrijving te houden. Draag losse katoenen of linnen kleding en kies voor olievrije huidproducten. Wanneer je je zalf gebruikt, wrijf deze dan in de huid in de richting van de haarzakjes
Betadine jodium shampoo
Betadine jodium shampoo is met name zinvol bij infecties van het behaarde hoofd, in geval van bacteriële folliculitis. Betadine jodium shampoo is een antiseptische shampoo die povidonjodium bevat. Dit is een stof die bekend staat om zijn antibacteriële eigenschappen. Het bestrijdt bacteriën die de infectie veroorzaken, waardoor de ontsteking vermindert en de klachten verbeteren.
Wees voorzichtig bij het gebruik van Betadine jodium shampoo en volg de instructies van de fabrikant of de aanbevelingen van de arts nauwkeurig op. Overmatig gebruik kan namelijk irritatie veroorzaken. Sommige mensen zijn allergisch voor jodium. Het is daarom aan te bevelen om het eerst op een klein stukje huid te testen voordat je het op het hele getroffen gebied aanbrengt.
Natuurlijke behandeling van folliculitis
De volgende maatregelen kunnen helpen bij folliculitis:
Warme kompressen
Gebruik zo nodig een warme kompres om irritatie te kalmeren en de pijn te verminderen.
Tea tree olie
Tea tree olie staat bekend om zijn antibacteriële eigenschappen. Breng tea tree olie nooit onverdund op de huid aan. Je kunt een paar druppels tea tree olie vermengen met een dragerolie, zoals kokosolie. Breng het aan op het getroffen gebied. Het kan helpen om de bacteriën te bestrijden die folliculitis veroorzaken.
Appelazijn
De antiseptische en antibacteriële eigenschappen die appelazijn bevat zijn ideaal voor het behandelen van je huid. Breng appaelzijn nooit omverdund op de huid aan. Meng gelijke delen appelazijn en water en dep het met een watje op de aangedane huid. Laat het een paar minuten intrekken en spoel het vervolgens af met water.
Aloë vera
Pure aloë vera-gel vermindert de ontsteking en kalmeert de huid. Breng een dunne laag aan op het getroffen gebied en laat het intrekken. Niet afspoelen.
Kurkuma
Kurkuma bevat het actieve bestanddeel curcumine, dat bekend staat om zijn ontstekingsremmende eigenschappen. Maak een pasta van kurkumapoeder en water. Breng dit aan op het getroffen gebied. Laat het enige tijd zitten voordat je het afspoelt. Kijk uit, want kurmkuma maakt zeer moeilijk te verwidjeren vlekken op je kleding of meubels.
Probiotica
Probiotica kan helpen bij het herstellen van een gezonde bacteriële balans op de huid. Dit kan weer helpen bij het voorkomen van folliculitis.
Prognose
Folliculitis reageert vaak goed op de behandeling, maar het kan terugkomen. Dit staat bekend als ‘recidief’.
Preventie
Door je huid schoon en droog te houden, kun je folliculitis mogelijk voorkomen. Vermijd irritatie en wrijving van de huid. Kies voor huidproducten die de poriën niet verstoppen. Draag ademende kleding. Verwissel natte of bezwete kleding direct. Blijf er niet mee doorlopen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over folliculitis. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
