Ouderdomswrat: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 11 januari 2024 by M.G. Sulman

Ouderdomswratten zijn goedaardige vormsels aan de huid. De medische term is seborroïsche keratosen. Deze  wratachtige plekken komen heel vaak voor, vooral bij mensen boven de 50 jaar. Deze vormsels zie je vooral in het gezicht, het bovenlichaam en de armen. Het gaat om wratachtige, meestal bruine en ronde huidknobbeltjes, die meestal enkele millimeters groot zijn. Soms is er sprake van jeuk, maar meestal geeft een ouderdomswrat geen andere symptomen. Een enkele keer gaat een ouderdomswrate bloeden doordat je eraan krabt of doordat er iets tegenaan komt. Er schuurt bijvoorbeeld kleding tegen de plek. Wees daarop bedacht. De eerste ouderdomswratten verschijnen meestal vanaf de leeftijd van 40 jaar en komen vaker voor naarmate je ouder wordt. Ouderdomswratten zijn niet kwaadaardig en dus onschadelijk en niet gevaarlijk, maar hun uiterlijk kan als cosmetisch storend en dus psychologisch belastend worden ervaren. Het zijn de meest voorkomende goedaardige huidtumoren. Er zijn verschillende manieren om verouderende wratten te behandelen. Middels lasertherapie of mechanische behandelingen kun je ouderdomswratten verwijderen.

Ouderdomswrat bij de slaap
Ouderdomswrat bij de slaap / Bron: Wikimedia Commons

Wat is een ouderdomswrat?

Op middelbare leeftijd kunnen naast ouderdomsvlekken ook andere huidveranderingen optreden, zoals ouderdomswratten. Dit zijn donker gepigmenteerde huidgroeisels die vooral op het gezicht of bovenlichaam verschijnen. Op het eerste gezicht worden ouderdomswratten vaak verward met basaalcelcarcinomen, de meest voorkomende vorm van huidkanker of de zeer kwaadaardige melanomen, een agressieve vorm van huidkanker. Ouderdomswratten zijn echter goedaardige huidtumoren die geen reden tot bezorgdheid hoeven te geven.

Synoniemen

De ouderdomswrat staat ook bekend als seborroïsche keratose, verruca senilis of verruca seborrhoïca (vettige wrat). De Engelse term van dit huidgroeiseltje is seborrheic keratosis of seborrhoic wart.

Wie krijgt het?

Ouderdomswratten komen zeer vaak voor. Naar schatting heeft meer dan 90% van de volwassenen ouder dan 60 jaar er een of meer van. Ze komen voor bij mannen en vrouwen van alle etnische achtergronden en vanaf je dertigste of veertigste levensjaar kun je er last van krijgen  Ze komen niet vaak voor onder de 20 jaar.

Percentage mensen met ouderdomswratten
Het aantal mensen met ouderdomswratten neemt toe met het ouder worden / Bron: M.G. Sulman

Symptomen van een ouderdomswrat

Verschijnselen

Ouderdomswratten zijn enigszins ruwe, onregelmatige, bruinige, zwartachtige, gelige of huidkleurige, soms wat vettige, plekken die bovenop de huid lijken te liggen. Vaak zie je ook kloven en scheurtjes in de wrat zitten. Het gaat om ronde tot ovale huidafwijkingen. Ze zijn meestal klein. De gemiddelde grootte van een ouderdomswrat is 0,5 tot 1 cm, maar ze kunnen ook vele centimeters groot worden (zie foto of afbeelding bovenaan het artikel). Ouderdomswratten ontwikkelen zich bij veel oudere mensen, maar soms ook bij jongvolwassenen. Je kan één plek of meerdere plekken hebben.

Ouderdomswrat
Ouderdomswrat / Bron: Lmbuga, Wikimedia Commons

Voorkeursplekken

Ze komen voornamelijk voor op het gezicht, het bovenlichaam (borst en rug), de handrug en de voorkant van de armen en benen. Wratten op de handpalmen en voetzolen zijn daarentegen nooit ouderdomswratten, maar andere soorten wratten.  Bij mannen zie je vaker ouderdomswratjes verschijnen op de behaarde hoofdhuid of slapen.

Kleur van de wrat

Ouderdomswratten zijn scherp afgebakend en min of meer verhoogd. Hun kleur is variabel: er zijn zowel lichtere exemplaren als bruinachtige tot bijna zwarte ouderdomswratten. Het oppervlak is mat, vettig en, in een vergevorderde staat, met kloofjes en scheurtjes. Ze voelen vettig tot talgachtig aan.

Ouderdomswrat
Oppervlakkige ouderdomswrat / Bron: Wikimedia Commons

Bloedende ouderdomswrat

Ouderdomswratten kunnen gaan bloeden en irriteren, vooral als ze op een plek zitten waar er bijvoorbeeld kleding tegenaan schuurt. Ook als je eraan gaat krabben, kan een ouderdomswrat gaan bloeden.

Ouderdomswrat bloedt: wat te doen?

Indien een ouderdomswrat bloedt, is het belangrijk om voorzichtig te zijn teneinde verdere irritatie of een infectie te voorkomen. Hier zijn enkele maatregelen die je kunt overwegen:

  • Stop met krabben of wrijven: Vermijd verdere irritatie door niet aan de bloedende ouderdomswrat te krabben of te wrijven.
  • Reinig het gebied: Maak het bloedende gebied voorzichtig schoon met een milde zeep en water. Dep het vervolgens voorzichtig droog met een schone doek.
  • Desinfecteer: Breng een antiseptische zalf of een ontsmettingsmiddel aan op het bloedende gebied om infectie te voorkomen. Volg de instructies op het product.
  • Bedek de wonde: Gebruik indien nodig een steriel verband of pleister om de bloedende ouderdomswrat te bedekken. Dit helpt niet alleen om het gebied te beschermen, maar voorkomt ook verdere wrijving.
  • Raadpleeg een arts: Als de bloeding aanhoudt, als er tekenen van infectie optreden (zoals roodheid, zwelling, of pus), of als je twijfels hebt over de aard van de bloedende wrat, is het raadzaam om je huisarts te raadplegen. Deze kan beoordelen of verdere behandeling nodig is.
  • Voorkom herhaling: Probeer te voorkomen dat de ouderdomswrat opnieuw bloedt. Doe dit door te vermijden dat kleding of andere voorwerpen ertegenaan schuren. Dit kan betekenen dat je je kleding aanpast of dat je beschermende maatregelen neemt.

Ontstoken ouderdomswrat

Af en toe raken ouderdomswratten ontstoken of geïrriteerd en veroorzaken ze pijn en jeuk.

Soorten ouderdomswratten

Omdat ouderdomswratten er over het algemeen zo variabel kunnen uitzien, maken deskundigen onderscheid tussen verschillende manifestaties. Een paar voorbeelden:

  • Solar lentigo: vlakke gepigmenteerde plekken op aan de zon blootgestelde plaatsen.
  • Dermatosis papulosa nigra: kleine (1-5 mm groot), gesteelde en sterk gepigmenteerde (bruine tot zwarte) ouderdomswratten in het gezicht en de hals van personen met een donkere huidskleur.
  • Stuccokeratosen: deze ouderdomswratten zitten vooral op de handruggen, onderarmen, onderbenen, enkels en de voetruggen. Het gaat om meerdere kleine hard aanvoelende bultjes waarvan de kleur varieert van wit, grijzig tot lichtbruin.
  • Folliculaire hyperkeratose: deze presenteert zich als een bult, meestal op het gezicht.
  • Grootcellig acanthoma: meestal op het onderbeen.
  • Lichenoïde keratose: een ontstekingsfase voorafgaand aan de involutie van sommige ouderdomswratten.

Oorzaken van een ouderdomswrat

Ouderdomswratten verschillen van gewone wratten doordat ze niet door virussen worden veroorzaakt en daarom dus ook niet besmettelijk zijn. De exacte oorzaak van de ouderdomswratten is anno 2023 niet duidelijk. Leeftijd speelt een grote rol en ook een genetische component lijkt een invloed te hebben.

Soms kunnen ouderdomswratten optreden tijdens de zwangerschap, na hormoonvervangende therapie of als gevolg van andere medische problemen.1AOCD. Seborrheic keratoses. https://www.aocd.org/page/SeborrheicKeratoses (ingezien op 9-5-2021)  Niet alleen tijdens de zwangerschap, maar ook bij chronisch eczeem kunnen multipele ouderdomswratten ontstaan.

Hoewel uv-straling niet als reden wordt genoemd, verschijnen ouderdomswratten vaak in gebieden die zijn blootgesteld aan uv-straling. Op dit moment neemt men aan dat er in de loop der jaren in sommige huidcellen van het lichaam een mutatie ontstaat waardoor de cellen opeens sneller gaan delen en een  wratje gaan vormen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Je huisarts kan een ouderdomswratten vaak diagnosticeren op basis van hoe ze eruitzien, dus op het oog. In sommige gevallen kan een biopsie nodig zijn. Hierbij wordt een stukje weefsel weggenomen voor onderzoek onder de microscoop.

Als je een huidgroeisel hebt waar je je zorgen over maakt, is het altijd een goed idee om je huisarts te raadplegen. De arts zal informeren naar je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek waarbij het huidgroeisel nauwkeurig wordt onderzocht.

Huidkanker uitsluiten

Het is belangrijk dat de arts uitsluit dat er sprake is van huidkanker of een voorloper daarvan. Sommige tekenen die mogelijk van belang kunnen zijn voor de arts teneinde de tumor op kanker controleren, zijn:

  • Het ziet er glad uit op de huid, in plaats van verheven en goed begrenst.
  • De grenzen van de tumor zijn vervaagd.
  • Het heeft niet aan beide kanten dezelfde vorm (asymmetrie).
  • Rondom de groei zitten verwijde bloedvaten.
  • Er zit een open zweer in de huidafwijking.
  • Het tumortje komt voort uit een moedervlek.

Als de arts op kanker wil controleren, krijg je een huidbiopsie. De arts nemt dsn een stukje weefsel weg of hij verwijderd de gehele tumor. Het wordt dan onder een microscoop gecontroleerd op kanker.

Differentiële diagnose

Een differentiële diagnose is een lijst van mogelijke aandoeningen waaraan een bepaalde patiënt zou kunnen lijden, gegeven de klachten en symptomen die op dat moment bekend zijn. Van ouderdomswratten zijn dat de volgende aandoeningen:

  • acrokeratosis verruciformis van Hopf
  • actinische keratose
  • arsenicale keratose
  • basaalcelcarcinoom
  • bowenoïde papulose (Bowenoid papulosis)
  • cutane manifestaties van een hiv-infectie
  • dermatosis papulosa nigra
  • epidermaal naevus syndroom (ook bekend als Solomon syndroom, Schimmelpenning syndroom, Feuerstein-Mims syndroom, Schimmelpenning-Feuerstein-Mims syndroom, epidermal nevus syndrome, linear sebaceous nevus (LSN) syndrome, organoid nevus phacomatosis)
  • epidermodysplasia verruciformis
  • erythroplasia van Queyrat
  • fibroma pendulans (steelwratje)
  • genitale wratten
  • gewone wratten
  • huidkanker
  • lentigo solaris (levervlek of ouderdomsvlek)
  • Leser-Trélat syndroom (paraneoplastisch syndroom waarbij in korte tijd een grote hoeveelheid verrucae seborroica ontstaan, vooral op de romp (zie onder))
  • melanocytaire nevi
  • nevus sebaceus
  • pemphigus erythematosus (Senear-Usher syndroom)
  • plaque psoriasis
  • plaveiselcelcarcinoom van de huid
  • premaligne fibroepitheliale tumor
  • psoriasis guttata (druppelvormige psoriasis)
  • prurigo nodularis
  • stuccokeratose
  • warty dyskeratoma (dyskeratosis follicularis isolata)
  • ziekte van Bowen

Leser-Trélat syndroom

Het Leser-Trélat syndroom is een huidaandoening die wordt gekenmerkt door het abrupt optreden van meerdere seborroïsche keratosen die snel toenemen in omvang en aantal, vaak met een inflammatoire basis. Dit kan een onheilspellend teken zijn van interne maligniteit (kwaadaardigheid, kanker) als onderdeel van een paraneoplastisch syndroom. Dit is een verschijnsel of complex van verschijnselen dat soms optreedt bij mensen die een kwaadaardige tumor hebben, zonder dat dit het gevolg is van tumorcellen in het aangedane gebied. Naast de ontwikkeling van nieuwe laesies, worden reeds bestaande laesies vaak groter en symptomatisch.

Veel seborroïsche keratosen op de rug van een persoon met het teken van Leser-Trélat als gevolg van darmkanker
Veel seborrheische keratosen op de rug van een persoon met het teken van Leser-Trélat als gevolg van darmkanker / Bron: James Heilman, Wikimedia Commons

Behandeling van een ouderdomswrat

Indicaties voor behandeling

Ouderdomswratten veroorzaken meestal geen symptomen. Dus als het huidknobbeltje je niet hindert, hoeft het niet per se verwijderd te worden. Als de ouderdomswrat zich echter in een ongelegen lichaamsdeel bevindt waar hij gemakkelijk kan scheuren en bloeden (een bloedende ouderdomswrat kan zeer kinderlijk zijn), is het raadzaam om de wrat weg te laten halen. Ook als de ouderdomswrat als cosmetisch storend wordt ervaren, kan een ingreep uitkomst bieden.

De arts, meestal een dermatoloog (huidarts), kent verschillende manieren om een ​​ouderdomswrat te behandelen. Bevriezen, afschrapen, wegbranden, wegsnijden en lasertherapie zijn klassieke methoden.

Bevriezen (cryotherapie)

Een eenvoudige en goedkope variant die geen littekens achterlaat, is het bevriezen van de ouderdomswrat. Dit staat bekend als cryotherapie. Bij het bevriezen behandelt de arts de wrat met vloeibare stikstof. Door de kou ontstaan ​​ijskristallen in de cellen die daardoor afsterven. Een paar dagen later valt de wrat van de huid. De wrat valt er vanzelf af; je kunt er beter niet steeds aan peuteren of pulen.

Afschrapen (curettage)

Bij deze methode verdooft de dermatoloog het te behandelen huidgebied. Daarna schraapt hij met een speciale, scherpe lepel de ouderdomswrat van de huid. De ouderdomswrat laat meestal makkelijk los van de opperhuid. Er ontstaat daarna een oppervlakkig schaafwondje. Deze behandeling is zeer effectief.

Laserbehandeling

De ouderdomswrat wordt bestraald met een laser onder plaatselijke verdoving, waarbij het huidweefsel verdampt. Het weglaseren van een ouderdomswrat gebeurt vooral met de ablatieve CO2 laser is. De wond geneest snel, maar er kan een klein litteken achterblijven.

Wegsnijden

Ouderdomswratten die erg groot zijn en uitsteken, kunnen onder lokale verdoving worden afgesneden van de huid met een chirurgisch mesje.

Wegbranden (electrocoagulatie)

Coaguleren of wegbranden is een techniek waarbij goedaardige huidoneffenheden zoals ouderdomswratten worden verwijderd door middel van hitte.. Dit is een techniek die vooral handig is bij de kleine wratjes bij gepigmenteerde huid (dermatosis papulosa nigra). Met een klein bolletje worden de wratjes aangestipt en weggebrand. De huid wordt daarvoor eerst verdoofd met een verdovende crème of met verdovingsinjecties.

Crème of zalf

Kleding die tegen een ouderdomswrat aan schuurt, kan deze irriteren en laten groeien. Glycolzuur of Alpha Hydroxy Acid (AHA), en milde lokale corticosteroïden  kunnen hierbij helpen.

Verwijderen van ouderdomswratten (video)

Een korte uiteenzetting van dr. Geoff Butler over twee manieren om ouderdomswratten te verwijderen:

Complicaties na een behandeling

Zoals bij elke ingreep, kunnen er ook tijdens deze behandeling complicaties ontstaan. Dus ook na een behandeling van een ouderdomswrat. Het kan hierbij gaan om de volgende complicaties:

  • De ouderdomswrat komt terug. De vormsels kunnen na behandeling altijd terugkomen. Dit noemt men recidief.
  • In de behandelde huid kunnen nadien pigmentafwijkingen optreden. De behandelde huid kan tijdelijk of blijvend donkerder of lichter van kleur worden.
  • Bij te diep afschrapen kunnen littekens ontstaan. Deze littekentjes kunnen verbleken door inspuiting met een ontstekingsremmer. Doch geheel verdwijnen doen de littekens vaak niet. Wel vervagen ze in de loop van de jaren.
  • Het achtergebleven wondje kan op een later moment gaan bloeden. Dit risico is vooral aanwezig als je bloedverdunners gebruikt.

Zelfzorg

Helpen huismiddeltjes?

Omdat ouderdomswratten, in tegenstelling tot echte wratten, niet worden veroorzaakt door virussen, maar vermoedelijk door genetische factoren, moeten ze anders worden behandeld. Huismiddeltjes zoals tea tree olie of appelazijn, die bijvoorbeeld worden gebruikt om gewone wratten te verwijderen, helpen hier niet. Ook helpt homeopathie niet bij ouderdomswratten. Voorts is het aanbrengen van etherische olie op de ouderdomswrat niet effectief. Ook het insmeren van de wrat met andere zelfzorgmiddeltjes (bijvoorbeeld nagellak) biedt geen soelaas.

Ouderdomswratten niet zelf verwijderen

Het is beter om ouderdomswratten niet zelf te verwijderen. Veel mensen schamen zich om met hun symptomen naar de dokter te gaan en proberen zichzelf te behandelen door het huidgroeiseltje af te snijden. Dit is echter geen goed idee: het zelf verwijderen van ouderdomswratten kan jezelf gemakkelijk verwonden. Ook wordt afgeraden om een ouderdomswrat zelf te verwijden door het te bevriezen (het aanstippen van de ouderdomswrat), bijvoorbeeld met Wartner wrattenverwijderaar.

Er bestaat een risico op hevig bloeden, ontstekingen en littekens. Vooral op het gezicht en op andere zichtbare plaatsen waar de wratten vaak voorkomen, zou dit alleen maar tot een sterkere stoornis leiden.

Prognose

Ouderdomswratten zijn hardnekkig en gaan niet vanzelf weg. De plekken kunnen groter worden, soms zelfs enkele centimeters groot. Een ouderdomswrat groeit langzaam en niet snel. Ook kunnen ze dik worden, waardoor de arts ze moeilijker kan verwijderen.

Preventie

Er zijn anno 2023 geen manieren bekend om een ouderdomswrat te voorkomen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over ouderdomswratten. Of tips geven met betrekking tot het verwijderen van zo’n wrat. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.