Eikelontsteking (balanitis): symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 5 december 2023 by M.G. Sulman

Een eikelontsteking of balanitis is een infectie van het slijmvlies dat de eikel van de penis bekleedt. Als ook de binnenzijde van de voorhuid is ontstoken, dan spreekt men wel van een ‘balanopostitis’. Een ontstoken eikel is goed behandelbaar en komt het meest voorkom bij onbesneden mannen. De belangrijkste symptomen zijn jeuken en branden. De behandeling bestaat vaak uit een antischimmelcrème of een antibioticum-crème, verbeterde persoonlijke hygiëne en, in sommige gevallen, besnijdenis. Een eikelontsteking door schimmels is niet besmettelijk. 

Wat is een eikelontsteking?

Een eikelontsteking of balanitis is een ontsteking van de eikel. De eikel of glanspenis is het ronde uiteinde van je penis.

Symptomen van balanitis

De symptomen van een balanitis zijn variabel en kunnen bestaan uit:

• een roze of rode uitslag, die glad of schilferig en/of vlekkerig is (vlekjes op je eikel)
• roodheid
• zwelling
• pijn
• een onaangename geur
• bloeden rond je voorhuid
• afscheiding
• jeuk en brandend gevoel
• in ernstige gevallen kan het moeilijk zijn om je voorhuid terug te trekken

Meestal is ook de binnenzijde van de voorhuid ontstoken. Dit wordt balanopostitis genoemd.

Complicaties

Balanitis kan gepaard gaan met plasbuisontsteking of urethritis en/of andere huidproblemen.

Vóórkomen

Geschat wordt dat tot 10% van de mannen tijdens hun leven wel eens last krijgen van een ontstoken eikel. Balanitis komt vaker voor bij onbesneden mannen en jongens onder de 4 jaar.

Oorzaken van een ontstoken eikel

Balanitis wordt meestal veroorzaakt door een schimmelinfectie, maar een bacteriële infectie kan ook de boosdoener zijn. Dit gebeurt meestal als gevolg van onjuiste hygiëne, vooral omdat de voorhuid vocht, vet en vuil (smegma) kan vasthouden, waardoor de perfecte omgeving ontstaat voor schimmels en bacteriën om te gedijen. Onjuiste hygiëne kan betekenen dat je je eikel niet goed genoeg wast, maar het kan ook betekenen dat je je eikel te veel wast, wat zowel irritatie als zwelling kan veroorzaken. Dit kan ook worden veroorzaakt door zeepresten die achterblijven na het douchen of door producten te gebruiken die irriterende stoffen zoals parfums en kleurstoffen bevatten. Je kan het beste je penis schoonmaken met lauw water en niet met zeep.

Andere oorzaken van een eikelontsteking zijn onder meer:

• allergische reactie op latex condooms en zaaddodende middelen
• allergische reactie op bepaalde medicijnen, waaronder sommige antibiotica en pijnstillers
• seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s), zoals gonorroe, chlamydia en trichomoniasis
• schurft, wat ontstaat door schurftmijten (kleine, spinachtige beestjes)
• huidziekten, bijvoorbeeld eczeem, psoriasis en lichen sclerosus
• bepaalde medische aandoeningen, waaronder diabetes en reactieve artritis
• een verwonding aan je eikel of voorhuid

Is het besmettelijk?

Balanitis door schimmels is niet besmettelijk. Je kunt een eikelontsteking dus niet krijgen van iemand anders via seks en ook niet aan iemand anders doorgeven via seks. Balanitis is op zichzelf geen seksueel overdraagbare aandoening. Hoewel de eigenlijke ziekte niet van persoon tot persoon overdraagbaar is, is overdracht van de organismen die balanitis veroorzaken wel mogelijk.¹Wray AA, Velasquez J, Khetarpal S. Balanitis. [Updated 2022 Jul 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537143/

Risicofactoren

Op de eikel en tussen de voorhuid van de penis leven altijd bacteriën en schimmels. Soms kan een bepaald soort schimmel of bacteriegaan gaan woekeren en een ontsteking veroorzaken. Bijvoorbeeld door:

• Wassen met zeep, wat de eikel kan irriteren waardoor schimmels extra kunnen groeien.
• Het gebruik van een antibioticum. Antibiotica doden (bepaalde) bacteriën of remmen hun groei. Schimmels kunnen dan de kans krijgen om te groeien.
• Langdurig gebruik van orale afweerremmende middelen (bijvoorbeeld prednisolon) of cytostatica (chemotherapeutica)
• Diabetes, hiv, iatrogene immunosuppressie of een andere ziekte waarbij de afweer is verminderd.
• Een vernauwde voorhuid, waardoor het niet goed lukt om de eikel goed schoon te spoelen.

Risicogroepen

Jongens en mannen van elke leeftijd kunnen balanitis krijgen, maar degenen met het grootste risico zijn kinderen onder de 4 jaar en onbesneden volwassenen van middelbare leeftijd.

Een andere risicogroep vormen de mensen met fimosis of vernauwde voorhuid. Er is sprake van een vernauwde voorhuid als je voorhuid zo vernauwd is dat je deze niet over de eikel terug kunt schuiven. Bij de geboorte zit je voorhuid vast aan de eikel. De voorhuid komt echter vanzelf los vóór het 10e levensjaar.

Onderzoek en diagnose

Een eikelontsteking kan meestal worden gediagnosticeerd tijdens een lichamelijk onderzoek. Het is meestal goed te herkennen aan de klachten, zoals jeuk, branderig gevoel en vlekjes op de eikel. Verder onderzoek is vaak niet nodig.

Andere tests kunnen nodig zijn om de oorzaak vast te stellen. Welke tests dat zijn, hangt af van je symptomen. Mogelijke onderzoeken zijn:

• een uitstrijkje van de opening van de plasbuis om te controleren op soa’s en andere infecties
• urineonderzoek om te controleren op tekenen van infectie of diabetes
• bloedonderzoek om te controleren op tekenen van infecties, diabetes en andere aandoeningen
• wat huidschraapsel om onder een microscoop op mijten te onderzoeken

Behandeling van een eikelontsteking

Zelfzorg

De behandeling van een ontstoken eikel begint meestal met het verbeteren van je genitale hygiëne door dagelijks je eikel (onder de voorhuid te wassen) en te drogen en het gebruik van zeep maar ook hygiëneproducten die mogelijk irriterende stoffen bevatten, zoals parfums, te vermijden. neem de volgende maatregelen in acht:

• Maak de penis elke dag schoon.
• Gebruik geen zeep of iets dat irriterend kan werken.
• Na het plassen voorzichtig de eikel onder de voorhuid afdeppen

Medische behandeling

Indien balanitis veroorzaakt wordt door een allergische reactie op bepaalde producten of medicijnen, kan de arts je helpen bij het vinden van een geschikt alternatief.

Andere behandelingen kunnen worden gebruikt om de ontsteking te verlichten en de onderliggende oorzaak te behandelen. Behandeling van een eikelontsteking kan bestaan uit:

• Antischimmelcrèmes: crèmes, zoals clotrimazol of miconazol, kunnen worden voorgeschreven als de ontsteking wordt veroorzaakt door een schimmelinfectie.
• Anti-jeukcrèmes: vrij verkrijgbare en voorgeschreven anti-jeukcrèmes kunnen helpen bij jeuk en roodheid.
• Lokale corticosteroïden: dit zijn ontstekingsremmende zalven of crèmes die op de huid kunnen worden gesmeerd. Corticosteroïden kunnen ontstekingen en jeuk verlichten.
• Antibiotica: indien een eikelontsteking veroorzaakt door een bacterie of (bacteriële) soa, dan kunnen antibiotica worden voorgeschreven. Het type antibioticum en de duur hangt af van welke soa je hebt. Bij een eikelontsteking die door bacteriën is veroorzaakt, zal de arts vaak eerst een crème met antibiotica voorschrijven. Als dit niet helpt, kan hij antibiotica om in te nemen voorschrijven. Bij een soa wordt meteen orale antibiotica voorgeschreven.
• Diabetesbehandeling: als je diabetes hebt, zal de arts een behandelplan aanbevelen om het te behandelen. vaak gaat het om een combinatie van medicatie en leefstijlveranderingen, teneinde je bloedsuikerspiegel onder controle te houden.
• Besnijdenis: bij terugkerende balanitis of fimosis ontwikkelt, kan een arts besnijdenis aanbevelen om de voorhuid te verwijderen en toekomstige ontstekingen van de eikel en complicaties te voorkomen.

Eikelontsteking gaat niet over, wat nu?

Bij een eikelontsteking die door bacteriën is veroorzaakt, zal de arts een crème met antibiotica voorschrijven. Dikwijls is dit voldoende. Mocht dit onvoldoende soelaas bieden, dan schrijft de arts antibiotica om in te nemen voor. Dus antibiotica in pilvorm. Voor kinderen is er een vloeibaar alternatief, omdat dit makkelijker in te nemen is. Voorbeelden van antibiotica doe worden voorgeschreven bij een ontstoken eikel, zijn claritromycine, metronidazol of amoxicilline met clavulaanzuur.

Prognose

De meeste mannen met een ontstoken glanspenis herstellen goed met behandeling. Bij mannen die niet besneden zijn, komt balanitis nogal eens terug na de behandeling. Het risico neemt toe wanneer je geen goede hygiëne toepast, zoals het dagelijks schoonspoelen van je eikel.

Preventie

Om ervoor te zorgen dat balanitis niet terugkomt of dat je überhaupt niet getroffen worden door een eikelontsteking, dien je je penis dagelijks goed schoon te houden. Doe dit bijvoorbeeld tijdens je dagelijkse douchebeurt of was je piemel apart. Maak dit onderdeel van je dagelijkse routine, zoals tandenpoetsen. Volg deze stappen om je penis goed schoon te maken:

1. Trek je voorhuid zo ver mogelijk naar achteren. Je eikel en de rand van de eikel komen daardoor goed bloot te liggen, waardoor je het kan schoonmaken.
2. Maak je voorhuid en eikel schoon met lauwwarm water.
3. Gebruik bij voorkeur geen zeep en was je penis met de hand.
4. gebruik je wel zeep, spoel dan eventuele zeeprestjes goed weg met water.
5. Dep je eikel en voorhuid goed af en schuif de voorhuid daarna terug.

Andere goede gewoontes zijn:

• Onthoud je van seks zolang je balanitis hebt.
• Gebruik condooms die goed passen en gemaakt zijn van materialen die zacht zijn voor je huid.
• Was je handen voordat je gaat plassen.
• Spoel je penis schoon nadat je seks hebt gehad.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een eikelontsteking of balanitis. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.