Last Updated on 22 juli 2023 by M.G. Sulman
Een cholesteatoom of parelgezwel is een gezwel in de gehoorgang. Deze goedaardige tumor groeit vaak in het middenoor, waar het etterende ontsteking veroorzaakt. In het ergste geval tast het ook het omringende bot aan. Symptomen van een cholesteatoom zijn onder meer gehoorverlies, oorpijn en oorafscheiding. Andere verschijnselen zijn ook mogelijk, zoals duizeligheid en vermoeidheid. De behandeling bestaat uit een combinatie van chirurgie en medicatie. Vroegtijdige behandeling kan complicaties helpen voorkomen.
Wat is een cholesteatoom?
Een cholesteatoom is een agressieve vorm van chronische middenoorontsteking. Het vormt zich achter het trommelvlies. Een dergelijke (goedaardige) tumor in het middenoor achter het trommelvlies kan groot genoeg worden om van invloed te zijn op het gehoor.
Synoniemen
Een cholesteatoom staat ook bekend als ‘parelgezwel’.
Symptomen van een cholesteatoom
Een cholesteatoom kan de volgende symptomen veroorzaken:
- gehoorverlies door beschadiging van middenoorstructuren zoals de gehoorbeenketen.
- afscheiding van vaak stinkend vocht uit de gehoorgang (stinkende oorafscheiding)
- terugkerende oorontstekingen
- oordruk: het gevoel van dichtheid, verstopping of een vol gevoel in het oor
- duizeligheid
- gezichtsspierzwakte aan de kant van het geïnfecteerde oor
- pijn: (stelende) oorpijn / hoofdpijn
- constant geluid in je oor (tinnitus)
Complicaties en gevolgen
Mogelijke gevolgen van een cholesteatoom zijn gehoorschade en gehoorverlies. Dit kan gepaard gaan met nystagmus (het ritmisch heen en weer bewegen van de ogen, zonder dat je dit zelf stuurt), duizeligheid, misselijkheid en braken. In latere stadia kunnen de aangezichtszenuw, de hersenvliezen (hersenvliesontsteking) en de hersenen (zoals een hersenbces) worden aangetast. Andere mogelijke gevolgen van cholesteatoom zijn gezichtsverlamming, koorts, stijve nek, ernstige hoofdpijn, verminderd bewustzijn en toevallen. Maar zover hoeft het niet te komen bij tijdige en adequate behandeling.
Cholesteatoom kan soms ook gepaard gaan met vermoeidheid als gevolg van chronische ontstekingen en verstoring van het evenwichtsorgaan. Vaak hoor je van patienten dat de vermoeidheid en duizeligheid het ergste waren.1Bijvoorbeeld: Stichting Hoormij. Cholesteatoom, een wolf in schaapskleren. https://www.stichtinghoormij.nl/items/nl-nl/nieuws/voor-iedereen/cholesteatoom-een-wolf-in-schaapskleren (ingezien op 22-7-2023)
Oorzaak van een holesteatoom
Een cholesteatoom wordt veroorzaakt door beschadiging van het trommelvlies (membrana tympani). Hierdoor kunnen huidcellen (en bacteriën) het middenoor binnendringen. Afhankelijk van hoe dit is ontstaan, worden er twee soorten cholesteatomen onderscheiden:
- aangeboren (congenitale) cholesteatomen
- verworven cholesteatomen
Congenitale cholesteatomen
Congenitale cholesteatomen zijn zeer zeldzaam. Ze ontwikkelen zich wanneer restanten van huidcellen in het middenoor achterblijven tijdens de ontwikkeling van het ongeboren kind. In dit geval is het trommelvlies niet beschadigd.
Verworven cholesteatomen
Bij verworven cholesteatomen bereiken de huidcellen op een later moment in je leven het middenoor. Er wordt in de literatuur onderscheid gemaakt tussen het primaire en het secundaire cholesteatoom.
Primair cholesteatoom
Een cholesteatoom ontstaat meestal in de eerste plaats uit een zogenaamde retractiepocket. Bij een aantal mensen is een deel van het trommelvlies zijn spankracht verloren. Er treedt dan een inzakking op, een zogeheten ‘retractiepocket’. Wanneer de pocket te diep wordt, de wanden steil en/of de hoek te scherp, dan blijven huidschilfertjes steken op de bodem ervan.2Maria Middelares. Chronische middenoorontsteking (cholesteatoom). https://www.mariamiddelares.be/nl/zorgaanbod/aandoeningen-en-ziekten/cholesteatoom (ingezien op 8-12-2022) Deze huidresten hopen zich geleidelijk op in de retractiepocket. Bovendien kunnen bacteriën zich in deze pocket snel vermenigvuldigen en chronische otitis media (middenoorontsteking) veroorzaken.
Secundair cholesteatoom
Men spreekt van een secundair cholesteatoom wanneer het trommelvlies eerder beschadigd was. DDit kan komen door een uitwendige beschadiging van het trommelvlies of herhaalde middenoorontstekingen. Bacteriën en huidcellen dringen het middenoor binnen via het gaatje in het trommelvlies en veroorzaken een cholesteatoom.
Onderzoek en diagnose
Otomicroscopie
In veel gevallen kan een cholesteatoom door een KNO-arts gediagnosticeerd worden met behulp van een zogenaamde otomicroscopie. Hierbij wordt je uitwendige gehoorgang en trommelvlies bekeken met behulp van een microscoop. Er wordt onderzocht of het trommelvlies beschadigd is, of het middenoor ontstoken is en hoe ver het cholesteatoom is gevorderd.
Dergelijk onderzoek is moeilijker als het oor acuut ontstoken is en er veel afscheiding is. Dan kan het zijn dat de arts eerst het vocht uit de gehoorgang moet wegzuigen.
Gehooronderzoek en evenwichtsonderzoek
Ook kan je gehoor en evenwicht getest worden. Dit staat bekend als gehooronderzoek en evenwichtsonderzoek.
Beeldvormend onderzoek
Met een CT-scan kan precies bepaald worden waar de afwijking zit en of de gehoorbeentjes zijn aangetast. Een MR-scan is ook mogelijk.
Behandeling van een cholesteatoom
De behandeling van een cholesteatoom is in principe chirurgisch. Medicamenteuze behandeling vindt alleen plaats als aanvulling of als voorbereiding op de operatie. Het gaat dan vaak om het voorschrijven van antibiotica. Dit zijn medicijnen die werken tegen bacteriën.
De operatie heeft tot doel alle ontstoken gebieden in het middenoor te verwijderen en aldus het cholesteatoom volledig te verwijderen. In ernstige gevallen kan de tumor de botten in het middenoor reeds hebben aangetast. Het is uitermate belangrijk om het gehele middenoor schoon te maken, zodat er niets van de ontsteking achterblijft.
Als het trommelvlies is beschadigd, wordt het weer chirurgisch gesloten.
Vaak is een tweede operatie nodig. Als het cholesteatoom na de eerste operatie succesvol is verwijderd en er geen nieuwe ontsteking is ontstaan, wordt bij de tweede operatieve ingreep een tympanoplastiek uitgevoerd. Dit is een operatie waarbij het gaatje in het trommelvlies dicht wordt gemaakt en (indien nodig) de keten van gehoorbeentjes wordt gerepareerd. Dit zal je gehoor verbeteren.
Nazorg
Na een cholesteatoomoperatie is nazorg erg belangrijk. Indien er een microscopisch kleine hoeveelheid huid achterblijft in het geopereerde oor (wat ‘residu’ wordt genoemd), dan zal dit na verloop van tijd weer gaan groeien en voor klachten zorgen. Volledige verwijdering is daarom van kardinaal belang. Vanwege de groei van de cholesteatoom tussen complexe middenoorstructuren, is dat geen sinecure. Na 1 tot 2 jaar en 5 jaar na de ingreep wordt ter controle een MRI-scan gemaakt.
Prognose
De prognose is over het algemeen goed. Ook op de lange termijn. Complicaties komen zelden voor. Het is dan wel van belang dat de afwijking vroegtijdig wordt gediagnosticeerd en verwijderd. Soms treedt er permanent gehoorverlies op. Een groot cholesteatoom kan zich een weg vreten door de gevoelige zenuwen en gevoelige botten in het oor, wat onevenwichtigheid en duizeligheid tot gevolg heeft.
Preventie
Congenitale cholesteatomen kunnen niet worden voorkomen. Verworven cholesteatomen kunnen mogelijk worden voorkomen door oorontstekingen snel en grondig te behandelen. Het is belangrijk om cholesteatomen zo vroeg mogelijk te behandelen om complicaties te voorkomen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een cholesteatoom of parelgezwel. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
