Last Updated on 24 januari 2024 by M.G. Sulman
Een longontsteking (pneunomie) is een ontsteking van de longblaasjes, wat vaak wordt veroorzaakt door een infectie, waarbij ziekteverwekkers als bacteriën, virussen, schimmels of parasieten in het spel zijn. De oorzaak van een longontsteking is vaak een bacteriële infectie. Longontsteking wordt bijna altijd veroorzaakt door pneumokokken. Vaak is (een deel van) één long aangedaan en soms beide longen, wat levensbedreigend is. Soms wordt een longontsteking voorafgegaan door verkoudheidsverschijnselen. Andere mogelijke symptomen van longontsteking zijn plotseling ziek gevoel met koorts, rillingen, hoesten en etterig sputum (longslijm), kortademigheid en pijn op de borst. Neem bij een acute longontsteking direct contact op met je huisarts. Een bacteriële ontsteking van de longen wordt bijna altijd behandeld met antibiotica. Deze helpen echter alleen als bacteriën de oorzaak van de ziekte zijn, maar niet als de ziekteverwekker een virus is.
Wat is een longontsteking?
Ontsteking van de longblaasjes of het longweefsel
Longontsteking of pneumonie is een ontsteking van het longweefsel en/of de longblaasjes. Het komt meestal voort uit een infectie met pathogenen (ziekteverwekkers) zoals bacteriën of, zeldzamer, virussen of schimmels. Streptococcus pneumoniae-bacteriën, ook wel pneumokokken genoemd, zijn de meest voorkomende bacteriële oorzaak van longontsteking.
Community-acquired pneumonia (CAP)
Wereldwijd is community-acquired pneumonia (CAP) een van de meest voorkomende dodelijke infectieziekten. Met ‘community-acquired’ pneumonia (CAP) of pneumonie opgelopen buiten het ziekenhuis, wordt een acute, symptomatische infectie van de lagere luchtwegen bedoeld, die werd opgelopen buiten het ziekenhuis. Het toenemende aantal resistente ziekteverwekkers maakt longontsteking nog gevaarlijker en vormt wereldwijd een serieus probleem. Onderzoekers over de hele wereld werken aan de ontwikkeling van nieuwe vaccins en therapieën.
Is een longontsteking gevaarlijk?
Een longontsteking moet je altijd ernstig nemen. Een longontsteking kan zeer ernstig zijn en de dood tot gevolg hebben. Vooral voor kwetsbare groepen mensen, zoals ouderen, chronisch zieken of zeer jonge kinderen is longontsteking gevaarlijk.
Complicaties van longontsteking zijn onder meer respiratoire insufficiëntie, sepsis en longabces en komen vaker voor bij ouderen, jonge kinderen, mensen met een verzwakt immuunsysteem en mensen met andere medische problemen.
Oorzaken van pneumonie
Longontsteking of pneumonie kan worden veroorzaakt door een grote verscheidenheid aan bacteriën, virussen en schimmels via de lucht die je inademt. Het identificeren van de oorzaak van de longontsteking kan een belangrijke stap zijn bij het verkrijgen van de juiste behandeling.
Bacteriën
Het meest voorkomende type bacteriële pneumonie wordt pneumokokkenpneumonie genoemd. Deze wordt veroorzaakt door de Streptococcus pneumoniae of Pneumokokken, die normaal in de bovenste luchtwegen leeft.
Bacteriële longontsteking kan op zichzelf optreden of zich ontwikkelen nadat je een verkoudheid of griep hebt gehad. Bacteriële longontsteking treft vaak slechts één deel van een long of een of twee longkwabben. Wanneer dit gebeurt, wordt de aandoening lobaire pneumonie genoemd. Bij gegeneraliseerde pneumonie zijn alle longkwabben aangedaan.
Degenen met het grootste risico op bacteriële longontsteking zijn mensen die herstellen van een operatie, mensen met een luchtwegaandoening of virale infectie en mensen met een verzwakt immuunsysteem.
Sommige soorten bacteriën veroorzaken wat bekend staat als ‘atypische’ longontsteking, dus een longinfectie die door minder vaak voorkomende virussen of bacteriën wordt veroorzaakt, waaronder:
- Mycoplasma pneumoniae, de belangrijkste verwekker van longontsteking bij mensen tussen de 15 en 30 jaar. De ziekte is vaak mild genoeg om onopgemerkt te blijven.
- Chlamydophila pneumoniae: deze wordt momenteel beschouwd als een belangrijke verwekker van luchtweginfecties, zoals atypische pneumonie, bronchitis, faryngitis (keelontsteking) en sinusitis en kan vaak het hele jaar door infecties van de bovenste luchtwegen veroorzaken. Deze kan ook leiden tot een milde vorm van longontsteking.
- Legionella pneumophila, die een gevaarlijke vorm van longontsteking veroorzaakt, de veteranenziekte. In tegenstelling tot andere bacteriële longontstekingen wordt Legionella niet van mens op mens overgedragen. Uitbraken van de ziekte zijn in verband gebracht met blootstelling aan verontreinigd water uit koeltorens, bubbelbaden en buitenfonteinen.
Virussen
Virussen die de bovenste luchtwegen infecteren, kunnen ook longontsteking veroorzaken. Het influenzavirus of griepvirus is de meest voorkomende oorzaak van virale longontsteking bij volwassenen. Respiratoir syncytieel virus (RSV) is de meest voorkomende oorzaak van virale longontsteking bij jonge kinderen. De meeste virale longontstekingen zijn niet ernstig en duren korter dan bacteriële longontsteking.
Virale longontsteking veroorzaakt door het influenzavirus kan ernstig en soms dodelijk zijn. Het virus dringt de longen binnen en vermenigvuldigt zich; er zijn echter bijna geen fysieke tekenen dat longweefsel gevuld raakt met vloeistof. Deze longontsteking is het ernstigst bij mensen met een reeds bestaande hart- of longziekte en bij zwangere vrouwen.
Virale pneumonieën kunnen gecompliceerd worden door een secundaire invasie van bacteriën, met alle typische symptomen van bacteriële pneumonie.
Schimmels
Schimmelpneumonie komt het meest voor bij mensen met chronische gezondheidsproblemen of een verzwakt immuunsysteem, maar ook bij mensen die worden blootgesteld aan grote doses van bepaalde schimmels uit verontreinigde grond of vogelpoep.
Pneumocystose (pneumocystis pneumonie) is een ernstige schimmelinfectie veroorzaakt door Pneumocystis jirovecii. Het komt voor bij mensen met een zwak immuunsysteem als gevolg van hiv/aids of het langdurig gebruik van geneesmiddelen die je immuunsysteem onderdrukken, zoals geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling van kanker of na orgaantransplantaties.
Symptomen van een longontsteking
Veelvoorkomende verschijnselen
De meest voorkomende symptomen van een longontsteking zijn:
- Hoesten (soms kun je groenachtig of geel slijm, of zelfs bloederig -roestkleurig- slijm ophoesten). Het hoesten komt voort uit irritatie van de slijmvliezen. Door deze irritatie kun je ook pijn ervaren bij het ademen;
- Koorts, eventueel mild of hoog;
- Rillingen;
- Kortademigheid in rust. Door een ontstekingsreacties in de longblaasjes komt er vocht met ontstekingscellen in de longen, waardoor er minder ruimte overblijft om adem te halen. Als gevolg van een zuurstoftekort is mogelijk dat je blauw aanloopt.
Andere klachten
Andere symptomen zijn onder meer:
- Scherpe of stekende pijn op de borst die erger wordt als je inademt of diep moet hoesten;
- Hoofdpijn;
- Overmatig zweten en klamme huid;
- Gebrek aan eetlust, weinig energie en vermoeidheid;
- Delirium of verwardheid, vooral bij oudere mensen.
De symptomen van een longontsteking kunnen erg variëren, afhankelijk van de mate waarin de longontsteking zich heeft uitgebreid en afhankelijk van de verwekkers: bacteriële of virale.
Zo herken je een longontsteking bij kinderen
Verloop
De symptomen van een longontsteking kunnen variëren van mild tot ernstig. De behandeling hangt af van de oorzaak van de longontsteking, de ernst van de klachten, je leeftijd en je algehele gezondheid. Een lichte longontsteking kan thuis worden behandeld. Bij een ernstige longontsteking en bij kinderen, ouderen en verzwakte mensen, is een ziekenhuisopname nodig. De meeste gezonde mensen herstellen binnen één tot drie weken van een longontsteking. Een longontsteking kan worden voorkomen door de jaarlijkse griepprik. Door de griepprik verloopt de griep vaak minder ernstig en is de kans op complicaties zoals longontsteking kleiner. vaak handen wassen, en voor mensen met een hoog risico, het krijgen van een vaccin tegen pneumokokken longontsteking. Bij sommige mensen kan een longontsteking zeer ernstig verlopen. Deze groep mensen kan baat hebben bij een vaccinatie tegen pneumokokken, welke niet volledig beschermt maar de kans op een longontsteking wel veel kleiner maakt.
Complicaties
Wie lopen er meer risico op complicaties?
Longontsteking kan tot complicaties leiden. Vooral zuigelingen en jonge kinderen, maar ook ouderen of mensen met chronische onderliggende ziekten, hebben een hoger risico op complicaties.
Middenoorontsteking, sinusitis, meningitis, pericarditis en endocarditis
Bij bacteriële longontsteking kunnen de bacteriën zich verder in het lichaam verspreiden en bijvoorbeeld leiden tot middenoorontsteking, sinusitis (bijholteontsteking), meningitis (hersenvliesontsteking), pericarditis (een ontsteking van het hartzakje) en endocarditis. (en ontsteking van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen).
Pleurale effusie en longabces
Wanneer de longen ontstoken zijn, kan de dunne huid rond de longen, de pleura genaamd, ook ontstoken raken. Dit kan leiden tot ademafhankelijke pijn. Er kan zich dan ook vocht ophopen tussen de longen en het borstvlies (pleurale effusie). In de longen kan zich pus vormen, een zogeheten longabces.
In het geval van ademhalingsafhankelijke pijn op de borst, een gebrek aan verbetering van de algemene toestand, toenemende kortademigheid of aanhoudend verhoogde temperatuur, is het belangrijk om complicaties door een arts uit te sluiten. Longontsteking kan leiden tot ernstige kortademigheid en zuurstofgebrek en, als het beloop ernstig is, kan het nodig zijn extra zuurstof toegediend te krijgen.
Bloedvergiftiging
Een andere ernstige complicatie is bloedvergiftiging (sepsis), waarbij de ziekteverwekkers zich via de bloedbaan door het lichaam verspreiden en ontstekingen in meerdere organen tegelijk kunnen optreden.
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en luichamelijk onderzoek
Op basis van het verhaal van de patiënt (anamnese) en het lichamelijk onderzoek, vormen de basis voor het stellen van de diagnose. De arts zal met een stethoscoop naar je longen luisteren. Als je longontsteking hebt, kunnen je longen een knetterend, borrelend of rommelend geluid maken wanneer je inademt. Je hebt wellicht ook last van een piepende ademhaling, en de arts kan moeite hebben om in sommige delen van de borst geluiden van de ademhaling waar te nemen.
Verder onderzoek
Aanvullend onderzoek helpt bij het stellen van de juiste diagnose en kan de ernst van de longontsteking aantonen. Bloedonderzoek laat bijna altijd verhoogde ontstekingswaarden zien. Sputum (opgehoest slijm) kan onderzocht worden om er achter te komen welk micro-organisme (bacterie, virus of schimmel) de boosdoener is en hoe die lastpak bestreden kan worden. Verder kan met een röntgenfoto van de longen de diagnose gesteld worden.
Behandeling van een longontsteking
De behandeling van longontsteking is afhankelijk van het type longontsteking die je hebt en de ernst ervan, en van de vraag of je andere (chronische) ziekten hebt. De doelstellingen van de behandeling zijn om de infectie te genezen en complicaties te voorkomen.
Lichte longontsteking
Normaal gesproken kan een lichte longontsteking thuis behandeld worden. Pijn op de borst en koorts kunnen worden tegengegaan door middel van pijnstillers. Vaak wordt een longontsteking veroorzaakt door een bacterie. Deze kan te lijf worden gegaan door antibiotica.
(Zeer) ernstige longontsteking
Een ernstige longontsteking kan leiden tot een ziekenhuisopname, waarbij medicijnen via een infuus worden gegeven. Er kan ook fysiotherapie worden toegepast om de ademhaling en het ophoesten van slijm te bevorderen. Wanneer er sprake is van een zeer zware longontsteking, waarbij de ademhaling en/of de bloedsomloop in gevaar is, wordt je op de intensive care opgenomen voor verdere observatie en behandeling.
Preventie
Laat je vaccineren
Bepaalde vaccinaties kunnen de kans op een longontsteking verkleinen.
Pneumokokkenvaccinatie
Vaccinatie tegen pneumokokken kan de kans op het krijgen van invasieve pneumokokkenziekte en, in mindere mate, longontsteking (community acquired pneumonia, afgekort als CAP) door pneumokokken verlagen. Vooral jonge kinderen, mensen vanaf 60 jaar en mensen met een minder goed afweersysteem kunnen ziek worden door pneumokokken. Zij kunnen hiertegen worden gevaccineerd.
De pneumokokkenvaccinatie wordt in de volksmond ook wel vaccinatie tegen longontsteking genoemd. Omdat pneumokokken de ziekteverwekkers zijn die meestal longontsteking onder bacteriën veroorzaken. Pneumokokken kunnen van persoon op persoon worden overgedragen via druppeltjes in de lucht.
Ze zijn echter vaak al aanwezig in de slijmvliezen van mond en keel zonder ziekte of symptomen te veroorzaken. Men spreekt dan van kolonisatie. In bepaalde situaties, bijvoorbeeld bij een verzwakt immuunsysteem, kan dan een infectie optreden.
Naast longontsteking kunnen pneumokokken ook ziekten veroorzaken zoals meningitis of middenoorontsteking. Een ernstige pneumokokkeninfectie is dodelijk bij twee tot tien procent van de getroffenen, en blijvende gevolgen treden op bij ongeveer 15 procent. Vooral zuigelingen en jonge kinderen lopen risico op infectie met deze bacteriën.
Griepprik
Haal elk jaar een griepprik om seizoensgriep te voorkomen. De griep is een veelvoorkomende oorzaak van longontsteking. Dus het voorkomen van griep is een goede manier om longontsteking te voorkomen.
Andere vaccinaties
Er zijn verschillende andere vaccins die infecties kunnen voorkomen door bacteriën en virussen die kunnen leiden tot longontsteking, waaronder pertussis (kinkhoest), COVID-19, waterpokken en mazelen..
Regelmatig handen wassen
Was regelmatig je handen, vooral na het snuiten van je neus, nadat je naar het toilet bent geweest, luiers hebt verschoond en voor het eten of bereiden van voedsel.
Niet roken
Roken beschadigt het vermogen van je longen om infecties adequaat te bestrijden, en het is gebleken dat rokers een hoger risico lopen op het krijgen van longontsteking. Rokers worden beschouwd als een van de risicogroepen die worden aangemoedigd om het pneumokokkenvaccin te krijgen.
Zorg voor een goede gezondheid
Goede gezondheidsgewoonten, dat wil zeggen een gezond dieet, rust, regelmatige lichaamsbeweging, enz., helpen je om niet ziek te worden door virussen en luchtwegaandoeningen. Ze helpen ook bij een snel herstel als je verkouden wordt, griep krijgt of een andere luchtwegaandoening krijgt.
Video van het Longfonds: Wat gebeurt er in je longen bij een longontsteking?
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over longontsteking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
