Xifodynie: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 19 april 2025 by M.G. Sulman

Xifodynie is een aandoening waarbij het uiteinde van het borstbeen gevoelig is voor aanraking en kan pijn veroorzaken als het wordt aangeraakt of bewogen. De precieze oorzaak van xifodynie is anno 2025 onbekend, maar het kan worden veroorzaakt door problemen met de spieren, gewrichten of zenuwen rond het borstbeen. Het kan ook worden veroorzaakt door een infectie, ontsteking of letsel aan het borstbeen. Behandelingen voor xifodynie kunnen fysiotherapie, medicijnen en eventueel chirurgie omvatten, afhankelijk van de ernst van de aandoening en de specifieke oorzaak.

Casus: Een stekende pijn onder het borstbeen – xifodynie in beeld

1. een vage klacht met scherpe randjes
Lieke, een 41-jarige gezonde vrouw, meldt zich bij haar huisarts met een aanhoudende, stekende pijn net onder het borstbeen. De pijn is vooral aanwezig bij bukken, rekken, opstaan uit bed of na het tillen van haar peuter. Soms straalt het uit naar haar rug of ribbenkast, en de scherpe steek geeft haar een onrustig gevoel, alsof er ‘iets niet goed zit’. Ze maakt zich zorgen: zou het haar hart zijn?

2. geruststelling na lichamelijk onderzoek
De huisarts luistert naar haar hart en longen en meet haar bloeddruk: alles klinkt normaal. Maar wanneer hij zachtjes op het onderste puntje van haar borstbeen (de processus xiphoideus) duwt, schiet Lieke omhoog van de pijn. De arts vermoedt xifodynie – een zeldzame, maar goedaardige aandoening waarbij het kraakbeenstukje aan de onderzijde van het borstbeen overgevoelig of ontstoken raakt.

3. oorzaak vaak niet duidelijk
Lieke weet niet precies wanneer de pijn begonnen is, maar herinnert zich wel dat ze laatst hard op haar buik viel tijdens pilates. Ook tilt ze haar kind regelmatig met een draaiende beweging. Dit soort herhaalde belasting of een eenmalig trauma kan de gevoelige xiphoïd tot irritatie brengen. Ook mensen met overgewicht, intensieve krachttraining of een recente operatie kunnen xifodynie ontwikkelen – al blijft de oorzaak soms onduidelijk.

4. behandeling en herstel
Lieke krijgt uitleg en geruststelling: xifodynie is vervelend, maar onschuldig. De arts adviseert haar om belastende houdingen tijdelijk te vermijden, en schrijft indien nodig een milde pijnstiller of ontstekingsremmer voor. Binnen enkele weken neemt de pijn geleidelijk af. Lieke is opgelucht: geen hartprobleem, geen enge diagnose – alleen een overprikkeld stukje kraakbeen dat wat rust nodig heeft.

Wat is xifodynie?

Xifodynie is een aandoening waarbij het uiteinde van het borstbeen gevoelig is voor aanraking. Het gaat om het zwaardvormig aanhangsel (xifoïd of processus xyphoideus), aan de onderzijde van het borstbeen ter plaatse van het maagkuiltje.¹Ziekenhuis Amstelland. Xifodynie. https://ziekenhuisamstelland.nl/nl/patienten/klachten-en-aandoeningen/xifodynie/ (ingezien op 23-12-2023)

Oorzaken van xifodynie

Xifodynie is zo’n aandoening die je niet meteen op je radar hebt staan. Het is niet levensbedreigend, maar kan wel ontzettend irritant en pijnlijk zijn. Wat het lastig maakt: de oorzaken zijn niet altijd duidelijk. In veel gevallen ontstaat het ongemerkt, zonder duidelijk begin. Toch zijn er wel degelijk patronen en risicofactoren te herkennen. Hieronder nemen we je mee in de mogelijke oorzaken van deze mysterieuze pijn net onder je borstbeen.

Overbelasting – te veel van het goede

In veel gevallen heeft xifodynie te maken met mechanische overbelasting. Denk aan activiteiten waarbij je steeds weer buigt, tilt, draait of kracht zet vanuit je romp.

• Fanatiek sporten (zoals roeien, krachttraining, of pilates)

• Regelmatig zwaar tillen (kinderen, dozen, tassen vol boodschappen)

• Langdurig hoesten of persen (bijvoorbeeld bij chronische bronchitis of obstipatie)

Al die bewegingen kunnen de spieraanhechtingen rondom de processus xiphoideus overbelasten. En tja, dat kleine kraakbeenstukje aan het einde van je borstbeen? Dat laat zich niet zomaar vergeten als het boos wordt.

Trauma – een klap die blijft hangen

Een andere veelvoorkomende oorzaak is een letsel aan het borstbeen. Soms gaat het om een val, een botsing tijdens het sporten of een ongeluk waarbij je met je romp ergens tegenaan klapt (denk aan de autogordel bij een aanrijding).

• Een kneuzing of barst in het borstbeen kan leiden tot lokale irritatie

• Zelfs na genezing kan de regio overgevoelig blijven

• Soms treedt de pijn pas weken later op

Trauma hoeft niet heftig te zijn om impact te hebben – het kan ook iets subtiels zijn dat nét de verkeerde hoek raakt.

Ontstekingen en reumatische aandoeningen

In sommige gevallen is xifodynie het gevolg van een ontstekingsproces in of rond het kraakbeen.

• Costochondritis (ontsteking van de ribkraakbeenderen) kan zich uitbreiden richting het xifoïd

• Artritis en reuma kunnen ook kleine gewrichten en kraakbeenderen aantasten

• Chronische ontsteking maakt het gebied gevoeliger en verhoogt de pijngevoeligheid

Soms speelt een auto-immuunaandoening op de achtergrond mee. Denk aan lupus, sclerodermie of ziekte van Bechterew. De pijn in het borstbeen is dan een van de vele puzzelstukjes.

Neurologische gevoeligheid – zenuwen in de war

De regio rond het xifoïd is rijk aan zenuwuiteinden. Als er sprake is van zenuwirritatie, kan dat leiden tot pijnklachten die lijken op xifodynie.

• Een beknelde zenuw in de borstkas of rug

• Overgevoeligheid na een operatie of langdurige druk op de regio

• Veranderingen in de lichaamshouding, bijvoorbeeld na zwangerschap of gewichtsverlies

Deze klachten zijn vaak stekend van aard en kunnen verergeren bij bepaalde bewegingen of houdingen.

Medische ingrepen of operaties

Na operaties in de buik- of borstregio (zoals een hartoperatie of maagverkleining) kan er littekenweefsel of lokale irritatie ontstaan rond het xifoïd.

• Dit kan leiden tot trekkende pijn bij het bewegen

• Soms ontstaan er kleine verklevingen

• De regio kan maanden tot jaren later nog gevoelig zijn

Het is niet ongewoon dat mensen pas maanden na een operatie pijnklachten melden in dit gebied – vaak wordt dan pas duidelijk dat het om xifodynie gaat.

En soms… is er geen duidelijke reden

Dat is misschien wel het frustrerendste van alles: bij een deel van de mensen wordt geen duidelijke oorzaak gevonden. Geen trauma, geen ontsteking, geen overbelasting. Gewoon… pijn.

Toch betekent dat niet dat je je moet neerleggen bij het ongemak. Er zijn behandelmogelijkheden – van fysiotherapie tot rust, warmte, en gerichte medicatie. Maar de eerste stap is altijd: herkenning.

Als je pijn hebt in het gebied net onder het borstbeen, en het blijft aanhouden of verergert bij beweging, dan is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Een simpele druktest op het xifoïd kan vaak al veel duidelijk maken. En hoe eerder je weet wat er speelt, hoe sneller je je weer vrij kunt bewegen – zonder dat venijnige steekje bij elke draai.

Symptomen van xifodynie

De belangrijkste symptoom van xifodynie is pijn of gevoeligheid aan het uiteinde van het borstbeen wanneer het wordt aangeraakt of bewogen. De pijn kan mild, matig of ernstig zijn en kan soms uitstralen naar andere delen van het lichaam, zoals de nek, de schouders of de armen.  Er kan sprake zijn van pijn op de borst, buikpijn, rugpijn en soms keelpijn. Andere mogelijke symptomen of klachten van xifodynie kunnen zijn:

• Moeilijkheid met het uitvoeren van bepaalde bewegingen, zoals het opheffen van de armen of het bukken
• Stijfheid of pijn in de spieren rond het borstbeen
• Moeite met ademhalen of pijn bij het ademhalen
• Hoesten of pijn bij het hoesten

Sommige mensen merken ook een bult of zwelling op in dit gebied.

Als je last hebt van één of meer van deze symptomen, is het belangrijk om een arts te raadplegen voor een diagnose en behandeling. Het is ook belangrijk om te onthouden dat deze symptomen ook kunnen wijzen op andere medische aandoeningen. Daarom is het van belang om een arts te raadplegen voor een correcte diagnose.

Complicaties

Xifodynie kan soms leiden tot complicaties als het niet wordt behandeld. Dit kan het gevolg zijn van de pijn en beperkingen die de aandoening kan veroorzaken, hetgeen kan leiden tot problemen met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten of het werken. Sommige mogelijke complicaties van xifodynie kunnen zijn:

• Fysieke beperkingen en pijn die het moeilijk maken om te bewegen of te sporten.
• Moeite met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, zoals het opheffen van voorwerpen of het verrichten van huishoudelijke taken.
• Problemen met het werken of het volgen van school of opleiding.
• Psychische problemen, zoals depressie of angst, als gevolg van de pijn en beperkingen die xifodynie kan veroorzaken.

Onderzoek en diagnose

Xiphodynie is een aandoening die meestal wordt veroorzaakt door een ontsteking of irritatie van de kraakbeenlaag die het uiteinde van het borstbeen bedekt. De diagnose kan worden gesteld door een arts op basis van een lichamelijk onderzoek en eventueel aanvullende tests, zoals röntgenfoto’s of een MRI-scan. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als je pijn of gevoeligheid in het uiteinde van het borstbeen ervaart, zodat de juiste diagnose kan worden gesteld en een behandeling kan worden gestart.

Behandeling van xifodynie – van rust tot operatie, alles op een rij

Xifodynie mag dan misschien een klein probleem lijken – letterlijk, want het gaat om een minuscuul stukje kraakbeen – de pijn kan allesbehalve klein aanvoelen. Gelukkig zijn er meerdere behandelopties die de klachten kunnen verminderen of zelfs volledig kunnen verhelpen. Wat werkt, hangt sterk af van de oorzaak, de ernst van de klachten en hoe lang ze al aanwezig zijn. Hieronder vind je een uitgebreid overzicht van de mogelijkheden, van mild tot intensiever – allemaal met één doel: jou weer vrij laten bewegen.

Pijnstilling en ontstekingsremmers – een eerste stap naar verlichting

Voor veel mensen met milde tot matige klachten bieden pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen (NSAID’s) zoals ibuprofen of naproxen al verlichting. Ze verminderen de zwelling en kalmeren de overprikkelde regio rondom het xifoïd.

Bij aanhoudende of hevige pijn kan een arts ook kiezen voor een lokale injectie met:

• Bupivacaïne 0,25% – een verdovingsmiddel dat de zenuwen in de regio tijdelijk tot rust brengt

• Corticosteroïden – krachtige ontstekingsremmers die de pijnreactie dempen

• Lidocaïne + corticosteroïden – combinatieinjecties voor zowel onmiddellijke als langdurige werking

Deze injecties worden direct rondom het xifoïd geplaatst en kunnen weken tot maanden effect geven. Vaak is één injectie voldoende, soms zijn er meerdere nodig.

Fysiotherapie – trainen zonder overbelasting

Fysiotherapie kan verrassend effectief zijn bij xifodynie, vooral wanneer de klachten voortkomen uit overbelasting of verkeerde houding.

Wat een fysio kan bieden:

• Rek- en ontspanningsoefeningen gericht op de borstspieren en de diepe buikspieren

• Houdingscorrectie – denk aan het verminderen van spanning op het borstbeen bij zitten of staan

• Core stability training – voor betere rompcontrole bij beweging

Het doel is om het gebied rond het xifoïd minder te belasten en het lichaam sterker en stabieler te maken. Vaak merk je binnen een paar weken al verschil.

Chirurgie – de laatste optie

In zeldzame, hardnekkige gevallen – wanneer andere behandelingen geen effect hebben en de pijn je dagelijks functioneren belemmert – kan een operatie worden overwogen.

• Xifoidectomie – het xifoïd wordt chirurgisch verwijderd

• De ingreep gebeurt meestal in dagopname onder volledige narcose

• Herstel duurt enkele weken en complicaties zijn zeldzaam

• Veel mensen ervaren na verwijdering blijvende verlichting van de klachten

Het klinkt misschien drastisch om een stukje bot te verwijderen, maar voor sommige patiënten betekent het een einde aan maanden of zelfs jaren van pijn.

Luisteren naar je lijf – en naar je arts

Wat je ook kiest: het is belangrijk om niet te blijven doorlopen met pijn. Pijn net onder het borstbeen wordt vaak verward met hartklachten, maagproblemen of stress. Juist daarom is het cruciaal dat een arts de diagnose stelt, zodat je een gerichte en passende behandeling krijgt.

Xifodynie is vervelend, maar meestal goed te behandelen. Met rust, geduld, en de juiste aanpak kun je je weer vrijuit bewegen – zonder dat scherpe steekje dat steeds opduikt bij elke buk, draai of diepe ademhaling.

Prognose van xifodynie – het goede nieuws op lange termijn

Voor wie zich zorgen maakt: de prognose bij xifodynie is over het algemeen goed. Het is een goedaardige aandoening, wat betekent dat het niet levensbedreigend is en in veel gevallen vanzelf of met eenvoudige behandeling weer verdwijnt. Maar dat wil niet zeggen dat het niet vervelend of beperkend kan zijn in het dagelijks leven.

Tijd heelt vaak wél

• Bij lichte overbelasting of een kneuzing herstelt het lichaam meestal binnen enkele weken tot maanden, zeker met rust, warmte en milde pijnstilling.

• Injecties of fysiotherapie kunnen het herstel versnellen.

• In uitzonderlijke gevallen kan de pijn chronisch worden, vooral als de oorzaak blijft bestaan (bijvoorbeeld herhaalde belasting of onderliggende ontstekingsziekte).

Terugkerende klachten? Dat kán

Soms komt xifodynie terug na een periode van rust – bijvoorbeeld na intensief sporten of opnieuw zwaar tillen. Dan is het belangrijk om opnieuw te kijken naar houding, belasting en spierkracht.

Met goede begeleiding en aandacht voor het herstelproces kunnen de meeste mensen na verloop van tijd hun dagelijkse activiteiten zonder pijn hervatten. Voor wie toch in het kleine percentage valt met aanhoudende klachten, kan een chirurgische oplossing uitkomst bieden.

Preventie van xifodynie – zo houd je je borstbeen tevreden

Xifodynie voorkomen is niet altijd mogelijk – zeker niet als het ontstaat door een ongeluk of onbekende oorzaak. Maar je kunt wél veel doen om je lichaam minder kwetsbaar te maken voor dit soort klachten.

Let op met tillen en draaien

• Til zware voorwerpen altijd met een rechte rug en gebogen knieën

• Vermijd draaiende bewegingen waarbij je je romp verdraait tijdens het tillen (klassieke ‘kinder-opraap-houding’)

• Gebruik je benen en romp tegelijk – niet alleen je armen

Bouw je rompsterkte op

Sterke spieren rondom je core en rug helpen om je lichaam stabiel te houden en de druk op het borstbeen te verlagen. Denk aan oefeningen zoals:

• Planks

• Bruggetjes

• Diepe ademhalingsoefeningen (voor ribmobiliteit)

• Pilates, mits rustig opgebouwd

Planks – bouw een sterke, stabiele kern

De plank is een statische oefening waarbij je je romp- en buikspieren langdurig aanspant. Je steunt op je onderarmen en tenen, en houdt je lichaam in een rechte lijn – alsof je een plank bent.

• Doel: versterkt de buikspieren, rugspieren, schouders en diepe rompspieren

• Hoe: houd 20 tot 30 seconden vast, rustig opbouwen naar 1 minuut

• Let op: houd je heupen niet te hoog of te laag, adem rustig door

• Waarom goed bij xifodynie? Sterke rompspieren verminderen de druk op het borstbeen bij bewegen

Bruggetjes – actieve versterking van de onderrug en bilspieren

De brug is een simpele maar krachtige oefening die je op de grond doet, liggend op je rug met gebogen knieën.

• Doel: versterkt de bilspieren, hamstrings en onderrug

• Hoe: duw je heupen omhoog tot je een rechte lijn vormt van knieën tot schouders

• Herhaal 10–15 keer, met focus op gecontroleerde beweging

• Waarom goed bij xifodynie? Je versterkt je achterste keten en stabiliseert zo je hele romp

Diepe ademhalingsoefeningen – ruimte in je ribbenkast

Bij xifodynie zit er vaak spanning in de borstspieren en tussenribspieren. Diep ademhalen (buikademhaling) helpt om die spanning los te laten en de beweeglijkheid van je ribbenkast te verbeteren.

• Doel: ontspanning, betere ribmobiliteit en verlaging van spanning op het borstbeen

• Hoe:

  • Ga rechtop zitten of liggen

  • Leg één hand op je buik en adem langzaam in door je neus

  • Laat je buik omhoog komen terwijl je borstkas rustig meebeweegt

  • Adem langzaam uit via je mond

  • Herhaal dit 5–10 keer, twee tot drie keer per dag

• Tip: focus op ontspanning in schouders en nek tijdens de oefening

Pilates – gecontroleerde kracht en flexibiliteit

Pilates draait om het versterken van de diepe rompspieren, het verbeteren van je houding en het vergroten van je lichaamsbewustzijn. Dit maakt het zeer geschikt voor mensen met klachten als xifodynie.

• Doel: kracht, controle, ademhaling en mobiliteit

• Oefeningen zijn traag, gecontroleerd en vaak liggend of zittend

• Waarom goed bij xifodynie?

  • Je leert je romp op een gezonde manier te gebruiken

  • Je voorkomt overbelasting van het borstbeen bij dagelijkse bewegingen

  • Je werkt aan ademhaling, houding én ontspanning

• Let op: rustig opbouwen! Begin met beginnersoefeningen of onder begeleiding van een (fysio)pilatesdocent

Herken stresssignalen in je lijf

Langdurige spanning of onbewuste aanspanning van je borstspieren (bijvoorbeeld bij stress, verkeerde houding, of veel beeldschermwerk) kan ongemerkt druk uitoefenen op het xifoïd. Probeer:

• Regelmatig te stretchen

• Rechtop te zitten met ontspannen schouders

• Beweging af te wisselen met rustmomenten

Bescherm het borstbeen bij sport

Doe je aan vechtsporten, contacttraining of iets met veel buikdruk (zoals powerliften)? Overweeg dan een beschermende houding of zelfs een lichte padding op het borstgebied. Soms kan het dragen van een stevig shirt of steunband helpen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over xifodynie. Of tips geven hoe ermee om te gaan. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.