Last Updated on 20 juli 2024 by M.G. Sulman

Een overdosis cafeïne, ook wel bekend als cafeïne-intoxicatie, is zeer zeldzaam. Het houdt vaak verband met energiedrankjes of cafeïnesupplementen die zeer hoge niveaus van dit stimulerende middel kunnen bevatten. Je hebt dan ook meer kans op een overdosis cafeïne door een voedingssupplement met deze stof te nemen dan door koffie te drinken. Op 1 juli 20214 stierf de 18-jarige Logan Stiner uit het Amerikaanse LaGrange omdat hij een overdosis cafeïnepoeder binnenkreeg. Volgens de schouwarts veroorzaakten de in zijn bloed extreem hoge cafeïnewaarden een onregelmatige hartslag en toevallen. Deze werden hem uiteindelijk fataal.¹ Kinderen en tieners hebben een lagere tolerantie voor cafeïne en een hoger risico op een overdosis dan volwassenen.

Koffiebonen — *Cafeïne komt voor in koffiebonen / Bron: Pixabay*

Wat is cafeïne en welk effect heeft het?

Cafeïne is een natuurlijke stof. Het komt voor in een aantal plantensoorten, waaronder koffie, thee en cacao. Het stofje heeft allerlei effecten op het lichaam:

het heeft een stimulerend effect op concentratie en prestatie
het geeft een gevoel van verhoogde energie en verdrijft een gevoel van vermoeidheid
het verbetert cafeïne enigszins het geheugen, alertheid en motivatie²

Cafeïne is een stimulerend middel. Het effect is meestal binnen een uur merkbaar en is na een uur of vijf pas weer uitgewerkt. Je lichaam went vrij snel aan cafeïne. Daardoor moet je steeds meer nemen om hetzelfde effect te bereiken. Het consumeren van een te grote hoeveelheid cafeïne kan echter een schadelijk effect hebben op je lichaam.

Waar zit cafeïne in?

Cafeïne komt van nature voor in bepaalde planten, noten en zaden, zoals koffiebonen, theebladen, guaranabessen, cacaobonen en kolanoten. Ook voegen fabrikanten het toe aan sommige voedingsmiddelen en dranken.

Koffie

In veel gevallen zijn mensen zich misschien niet bewust van de aanwezigheid ervan in de producten die ze tot zich nemen. Een standaard kopje koffie bevat 75-175 mg cafeïne, afhankelijk van de sterkte en bereidingswijze. Oploskoffie bevat over het algemeen minder cafeïne dan koffie bereid met gemalen bonen.

Energiedrankjes, cola, chocolade en chocolademelk

Ook energiedrankjes (zoals Red Bull, Burn, Monster en Bullit), cola (zoals Coca Cola en Pepsi Cola), chocolade en chocolademelk bevatten cafeïne. Zwarte thee bevat 20-35 mg per kopje. Chocolade bevat ook cafeïne. Cafeïne komt immers voor in cacaobonen. En chocola wordt gemaakt van de cacaoboon.

*Een blikje Red Bull Energy Drink van 250ml bevat 80mg cafeïne. Dat is ongeveer even veel als een kop koffie. / Bron: Wikimedia Commons*

Geneesmiddelen

Er zijn ook geneesmiddelen die cafeïne bevatten, zoals paracetamol met cafeïne (coffeïne). Het versterkt mogelijk het pijnstillende effect van paracetamol en werkt opwekkend. De voorgeschreven medicijnen tegen migraine Ergodryl, Migril en Cafergot tabletten bevatten ook tot 100 mg cafeïne per doseringseenheid en de aanbevolen dagelijkse dosis of dosis per migraineaanval is maximaal 600 mg.

Guaraná

Guaraná (Paullinia cupana) is het nootachtig zaadje van een klimplant. Deze groeit in het Amazonebekken in Brazilië. De guaraná zaden en bessen bevatten ontzettend veel cafeïne, wel vier keer zoveel als de koffieboon.

De guaranabes bevat hoge concentraties aan cafeïne, veel hoger dan in koffie, thee of frisdranken gevonden wordt — De guaranábes bevat hoge concentraties aan cafeïne, veel hoger dan in koffie, thee of frisdranken gevonden wordt / Bron: Wikimedia Commons

Top 10 drankjes en voedingsmiddelen met cafeïne

Hieronder staat de top 10 drankjes en voedingsmiddelen met cafeïne, samen met de bijbehorende hoeveelheden (gemiddeld per portie):

Koffie (240 ml): 95 mg cafeïne
Energiedrank (240 ml): 80 mg cafeïne
Zwarte thee (240 ml): 47 mg cafeïne
Groene thee (240 ml): 30 mg cafeïne
Cola (355 ml): 34 mg cafeïne
Donkere chocolade (28 g): 20 mg cafeïne
Matcha-thee (240 ml): 30 mg cafeïne
IJsthee (240 ml): 26 mg cafeïne
Chocolademelk (240 ml): 5 mg cafeïne
Energy gels (1 portie): 25-50 mg cafeïne

Uiteraard kan het cafeïnegehalte variëren, afhankelijk het merk en de manier waarop het product worden bereid.

*Top 10 drankjes en voedingsmiddelen met cafeïne / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator*

Wanneer krijg je te veel cafeïne binnen?

De precieze hoeveelheden cafeïne die toxiciteit en overdosering veroorzaken, variëren van persoon tot persoon en zijn vooral afhankelijk van je lichaamsgewicht. Des te lager het lichaamsgewicht, des te minder nodig is om schade aan te richten. Dit maakt kinderen, mensen met eetstoornissen en mensen met andere aandoeningen die een laag lichaamsgewicht veroorzaken, kwetsbaarder voor een overdosis cafeïne

Bij mensen wordt meer dan 150-200 mg per kg lichaamsgewicht, of 5 tot 10 gram totale ingenomen cafeïne, als dodelijk beschouwd.

Gezonde volwassenen kunnen volgens het Voedingscentrum gemiddeld gezien zonder problemen ongeveer 400 milligram (mg) cafeïne per dag binnenkrijgen.³ 6 kopjes koffie of 3 bekers koffie bevat plusminus 360 mg. Een blikje energiedrank van 250 ml bevat 80 mg, dat is ongeveer evenveel als in een gemiddelde kop koffie (125 ml) of in twee blikjes cola van 330 ml.⁴

Symptomen van een overdosis cafeïne

De mogelijke symptomen van een overdosis cafeïne zijn:

Ademhalingsproblemen: Moeilijkheden bij het ademhalen of kortademigheid.
Verhoogde Alertheid: Overmatige oplettendheid of hyperactiviteit.
Agitatie, Verwardheid, Hallucinaties: Geïrriteerdheid, verwarring, en het zien of horen van dingen die er niet zijn.
Stuipen: Onvrijwillige spiersamentrekkingen of aanvallen.
Diarree: Frequente, waterige ontlasting.
Duizeligheid: Een licht gevoel in het hoofd of duizeligheid.
Koorts: Verhoogde lichaamstemperatuur.
Verhoogde Dorst: Meer dorst hebben dan normaal.
Vaak Plassen: Frequent urineren.
Onregelmatige Hartslag: Hartkloppingen of onregelmatige hartslag.
Spiertrekkingen: Oncontroleerbare spiertrekkingen.
Misselijkheid en Braken: Voelen van misselijkheid en het overgeven.
Verhoogde Hartslag: Snelle hartslag.
Slaapproblemen: Moeite met in slaap vallen of in slaap blijven.

*Slaapproblemen door cafeïne overdosis / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator*

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van een overdosis cafeïne, is het verstandig om de arts op de hoogte te stellen van eventuele cafeïnehoudende producten die je hebt geconsumeerd voordat je de klachten kreeg. De arts zal informeren naar je klachten en lichamelijk onderzoek doen. de arts checkt ook je ademhaling, hartslag en bloeddruk. Je temperatuur kan worden gemeten en zo nodig zal ook urineonderzoek en/of bloedonderzoek worden verricht.

*Bloedonderzoek / Bron: Science photo/Shutterstock.com*

Behandeling voor een overdosis cafeïne

De behandeling is bedoeld om de cafeïne uit je lichaam te krijgen terwijl de symptomen onder controle gehouden worden. Mogelijk krijg je actieve kool toegediend. Dit is een veelgebruikt middel tegen een overdosis drugs. Hierdoor kan worden voorkomen dat de cafeïne in je maagdarmkanaal terechtkomt.

Als de cafeïne reeds in je maagdarmkanaal terecht is gekomen, kan de arts je een laxeermiddel geven of zelfs overgaan tot een maagspoeling. Met een maagspoeling worden giftige stoffen of een overdosis medicijnen uit de maag verwijderd. Met behulp van een grote spuit wordt de maaginhoud via een slang opgezogen. Om de giffen te binden wordt vervolgens actieve kool in de maag gespoten.⁵ Gedurende deze procedure wordt je hart gecontroleerd door middel van een ECG (elektrocardiogram). Indien nodig krijg je tevens ademhalingsondersteuning.

Prognose

Kortetermijnprognose: Cafeïneoverdosis kan meestal effectief worden behandeld als het snel wordt aangepakt. De behandeling omvat vaak ondersteunende zorg, zoals intraveneuze vloeistoffen en medicijnen om de symptomen te beheersen.
Langetermijnprognose: De meeste mensen herstellen volledig van een cafeïneoverdosis zonder langdurige gezondheidsproblemen. Ernstige gevallen kunnen echter fataal zijn, vooral bij kwetsbare populaties zoals zuigelingen en peuters.
Invloed op bestaande aandoeningen: Voor mensen met bestaande gezondheidsproblemen zoals angst kan overmatige cafeïne de symptomen verergeren. Chronische hoge consumptie kan leiden tot vergelijkbare effecten als die van andere stimulerende middelen zoals amfetaminen en cocaïne.

Preventie

Om een cafeïne overdosis te voorkomen:

Beperk je inname: Houd je cafeïneconsumptie op een gematigd niveau. De meeste richtlijnen raden aan om niet meer dan 400 mg cafeïne per dag te consumeren voor de meeste volwassenen. Als je echter bijzonder gevoelig bent voor cafeïne of bepaalde gezondheidsproblemen hebt, moet je mogelijk minder consumeren.
Ken de cafeïnebronnen: Wees je bewust van de verschillende bronnen van cafeïne, zoals koffie, thee, frisdranken, energiedrankjes en bepaalde medicijnen. Dit helpt je om je totale dagelijkse inname bij te houden.
Lees labels: Let op de cafeïne-inhoud in dranken en voedingsmiddelen, vooral in energiedrankjes en supplementen.
Houd je lichaam in de gaten: Let op hoe je lichaam reageert op cafeïne. Als je symptomen opmerkt zoals rusteloosheid, angst of een snelle hartslag, overweeg dan om je inname te verminderen.
Vermijd combineren met alcohol of andere stimulerende middelen: Het combineren van cafeïne met andere stimulerende middelen of alcohol kan het risico op een overdosis vergroten.
Verminder geleidelijk je inname: Als je van plan bent om je cafeïneconsumptie te verminderen, doe dit dan geleidelijk om ontwenningsverschijnselen te voorkomen.

*Verschillende bronnen van cafeïne / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator*

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een overdosering cafeïne, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.

Overdosis cafeïne: symptomen en behandeling