Last Updated on 19 maart 2023 by M.G. Sulman
Een maagzweer (ulcus pepticum) verwijst naar een zweer – een soort wondje – in het slijmvlies van de maag. Deze slijmlaag beschermt tegen de gevolgen van maagzuur. De zweer kan in de maag aanwezig zijn, maar meestal zit hij iets voorbij de uitgang van de maag, aan het begin van de twaalfvingerige darm, het eerste deel van de dunne darm. Ook in dat geval wordt het een maagzweer genoemd. Het is een mythe dat kruidig voedsel of een stressvolle baan maagzweren kunnen veroorzaken. Artsen weten nu dat een bacteriële infectie of overmatig gebruik van bepaalde medicijnen en niet stress of bepaald voedsel, de meeste maagzweren veroorzaken. Stress, alcohol en roken en andere factoren kunnen de klachten wel verergeren. Zo stimuleren roken en alcohol de aanmaak van maagzuur en irriteren deze middelen het maagslijmvlies.
Wat is een maagzweer?
Alle wondjes die slijmvliezen of huid aantasten en het onderliggende weefsel aantasten, worden aangeduid als ‘zweren’. De meeste ‘maagzweren’ bevinden zich in de twaalfvingerige darm, maar zweren in de maag zijn ook mogelijk. Deze zweren zijn blootgesteld aan de inwerking van maagzuur en het verteringsenzym ‘pepsine’. Bij zweren in de maag speelt een besmetting met de bacterie Helicobacter pylori een belangrijke rol. De weg naar genezing geschiedt meestal via onder meer antibacteriële middelen om deze boosdoener uit te roeien. In eerste instantie kunnen de klachten adequaat worden verholpen met maagzuurremmers. Je kunt zelf ook het een en ander doen aan maagzweer en darmzweer.
Symptomen van een maagzweer
Een maagzweer herkennen
Eén van meest saillante symptomen waaraan je een maagzweer kunt herkennen, is een knagende, zeurende of brandende pijn in de bovenbuik.
Veel voorkomende klachten
Sommige mensen met een maagzweer hebben in het geheel geen klachten of wijten hun klachten aan indigestie. Brandende of knagende pijn in de maagstreek is het meest voorkomende symptoom. De pijn wordt veroorzaakt door de zweer en wordt verergerd wanneer maagzuur in contact komt met de zwerende gebied. De pijn kan meestal overal worden gevoeld van je navel tot aan je borstbeen. Een zweer in de maag geeft vaak hevige pijn vlak na het eten en een zweer in de twaalfvingerige darm veroorzaakt daarentegen vooral pijn wanneer de maag leeg is en (dus) ’s nachts. Opboeren en zuurbranden zijn twee andere courante klachten.
Minder vaak voormkomende klachten
Minder vaak voorkomende symptomen van een maagzweer zijn:
- misselijkheid en braken
- weinig eetlust en gewichtsverlies
- soms kan een maagzweer een maagbloeding veroorzaken, te herkennen aan een zwarte, teerachtige ontlasting of aan het braken van bloed
Hoe gevaarlijk is een maagzweer?
Complicaties van een maagzweer is relatief zeldzaam, maar ze kunnen zeer ernstig en mogelijk levensbedreigend zijn. De belangrijkste complicaties zijn: bloeding op de plaats van de zweer of een maagperforatie.
Complicaties
Onbehandelde maagzweren kunnen de volgende complicaties veroorzaken:
Inwendige bloedingen
Een maagzweer kan langzaam bloeden. Dat bloedverlies kan leiden tot bloedarmoede. Ernstig bloedverlies kan leiden tot een ziekenhuisopname waarbij een bloedtransfusie nodig kan zijn. Ernstig bloedverlies kan zwart of bloederig braaksel of zwarte of bloederige ontlasting veroorzaken.
Een gaatje (perforatie) in je maagwand
Een maagzweer kan een gat in de wand van je maag of dunne darm veroorzaken (perforatie), waardoor je het risico loopt op een ernstige infectie van je buikholte (peritonitis).
Obstructie
Maagzweren kunnen de passage van voedsel door het spijsverteringskanaal blokkeren, waardoor je gemakkelijk vol raakt, moet braken en afvalt. Deze obstructie ontstaat door zwelling door een ontsteking of door littekens.
Maagkanker
Mensen die besmet zijn met H. pylori hebben een verhoogd risico op maagkanker.
Oorzaken van maagzweren
Helicobacter pylori (bacterie)
Maagzweren worden veelal veroorzaakt een bacterie. De boosdoener is de bacterie Helicobacter pylori, die als één van de weinige bacteriën in staat is om in het maagzuur te overleven. Besmetting vindt meestal plaats op jonge leeftijd en kan levenslang aanwezig blijven. Het blijkt dat ongeveer één op de vijf mensen die besmet zijn met de bacterie daadwerkelijk een maagzweer ontwikkelt. Deze bacterie scheidt stoffen af die de werking van de beschermende slijmvlieslaag verminderen, waardoor maagzuur de wand kan aantasten en er maagzweren kunnen ontstaan.
Langdurig gebruik van NSAID’s
Langdurig gebruik van pijnstillers (aspirine en ontstekingsremmende pijnstillers zoals diclofenac, ibuprofen en naproxen, zogenaamde NSAID’s) kunnen ook een maagzweer veroorzaken. Deze middelen kunnen het maagslijmvlies irriteren en kwetsbaar maken voor inwerking van het maagzuur op de maagwand. Bij regelmatig gebruik van deze middelen kan een maagbeschermer uitkomst bieden.
Andere oorzaken en factoren
Andere oorzaken komen zelden voor Sommige virale infecties kunnen een maagzweer veroorzaken. De ziekte van Crohn kan naast andere darmproblemen ook een maagzweer veroorzaken.
Risicofactoren
Naast risico’s die verband houden met het gebruik van NSAID’s, vergroten de volgende factoren het risico op een maagzweer:
- Roken kan het risico op maagzweren verhogen bij mensen die zijn geïnfecteerd met H. pylori.
- Alcohol kan het slijmvlies van je maag irriteren en aantasten, en het verhoogt de hoeveelheid geproduceerde maagzuur.
- Chronische stress.
- Het eten van sterk gekruid en pittig voedsel.
Op zichzelf veroorzaken deze factoren geen zweren, maar ze kunnen zweren verergeren en de genezing bemoeilijken.
Onderzoek en diagnose
Bloedonderzoek
Als de arts vermoedt dat je een maagzweer hebt, dan zal hij bloedonderzoek laten doen om te controleren of je bloedarmoede hebt gekregen door een bloeding uit de zweer. Het bloedonderzoek zal ook controleren of je lever en alvleesklier goed werken.
De belangrijkste tests die vervolgens worden gebruikt om een maagzweer te diagnosticeren, zijn als volgt:
Onderzoek naar de Helicobacter pylori
Een test om de H. pylori-bacterie te detecteren, wordt meestal gedaan als je een maagzweer hebt. De H. pylori-bacterie kan worden opgespoord in een monster van ontlasting (feces), of in een ‘ademtest’, of door een bloedtest, of door een biopsie, een stukje weefsel dat is genomen tijdens een gastroscopie en daarna op kweek is gezet. Hoe dan ook, de feces-antigeentest is de meest betrouwbare manier om de helicobacter-bacterie te diagnosticeren.
Gastroscopie
Bij een gastroscopie bekijkt de arts de binnenbekleding van de slokdarm, de maag en het eerste deel van de twaalfvingerige darm door middel van een flexibele slang, de gastroscoop, die hij in het lichaam van de patiënt inbrengt. Op deze manier kan de arts onregelmatigheden en zweren detecteren.
Biopsie
Tijdens gastroscopie worden meestal kleine monsters (biopsieën) genomen van het weefsel in en rond de zweer. Deze worden naar het laboratorium gestuurd om onder de microscoop te worden bekeken. Dit is belangrijk omdat sommige zweren worden veroorzaakt door maagkanker. De meeste maagzweren worden echter niet veroorzaakt door kanker.
Behandeling van een maagzweer
Medicijnen
Wanneer de maagzweer wordt veroorzaakt door de Helicobacter pylori, dan zal de arts meestal een combinatie van twee verschillende soorten antibiotica en een maagzuurremmer voorschrijven. Zuurrememmende middelen vergroten de kans op genezeing. Doordat dit middel het maagsap (tijdelijk) minder zuur maakt, kan de beschadiging in de slijmvlieslaag beter herstellen. Een antibioticum bestrijdt de bacterie.
Wanneer de maagzweer niet wordt veroorzaakt door de Helicobacter pylori, dan kan worden volstaan met een maagzuurremmer.
Stoppen met het gebruik van NSAID’s
Verder kan de arts adviseren het gebruik van aspirine of NSAID’s te staken als het slikken van deze middelen de oorzaak is. Wanneer dat niet mogelijk is, kan een maagbeschermer uitkomst bieden.
Leesftijlveranderingen
Als je een maagzweer hebt, moet je niet roken en geen alcohol drinken. Soms kan het ook verstandig zijn om met eten je maag te ontzien door bijvoorbeeld niet dagelijks drie maaltijden te nemen, maar vijf kleine maaltijden per dag. Een speciaal dieet is niet nodig. Wel is het mogelijk dat je bepaalde soorten voedsel en drank niet goed verdraagt. In dat geval kun je die beter niet meer tot je nemen.
Zelfzorgmaatregelen
Maagzweren: vermijden
Wat kun je het beste vermijden als je een maagzweer hebt?
Vermijd roken
Roken wordt geassocieerd met slecht helende maagzweren. Roken irriteert het maagslijmvlies en kan bovendien het sluitspiertje tussen de maag en slokdarm verslappen.
Wees matig met alcohol
Alcohol irriteert namelijk het slijmvlies in slokdarm en maag. Drink bij voorkeur helemaal geen alcohol. Drink je toch? Drink dan niet meer dan 1 glas alcohol op een dag en niet iedere dag.
Vermijd sterk gekruid eten
Sterk gekruid eten kun je beter vermijden, teneinde extreme afscheiding van maagzuur tegen te gaan en irritatie van het maagslijmvlies te voorkomen. Specerijen zoals peper, chili, kruidnagel en knoflook bevorderen de aanmaak van maagzuur.
Vermijd snacks of grote maaltijden laat op de avond
Dit stimuleert de maagzuurproductie tijdens de slaap. Laat vet voedsel links laten. Dergelijk voedsel vertraagt de doorgang door de maag en prikkelt tot zuurafscheiding.
Gebruik geen voedsel dat aanleiding geeft tot maagzweren
Dat kan per persoon verschillen. Beruchte boosdoeners zijn koffie, cafeïne-houdende en/of koolzuurhoudende frisdranken, chocolade, alcohol, pepermunt en (producten op basis van) tomaten. Het blijkt dat pepermunt en chocolade de werking van het sluitspiertje tussen de maag en slokdarm verstoren, als gevolg waarvan maagsappen terugvloeien in de slokdarm. Dit wordt ook wel ‘reflux’ genoemd.
Stop met het gebruik van schadelijke medicijnen
Stop met het gebruik van schadelijke medicijnen, maar wel altijd in overleg met de huisarts. Als je maagzweer is veroorzaakt door NSAID’s, dan moet je het gebruik van deze middelen stopzetten. Vervang deze pijnstillers door paracetamol.
Vermijd melk(producten)
Melk en melkproducten verzachten in eerste instantie de pijn en het ongemak, maar dat is slechts tijdelijk. Ze vertragen namelijk het genezingsproces. Vermoedelijk komt dit doordat er een verhoogde zuurafscheiding plaatsvindt onder invloed van melk(producten).
Vermijd Stress
Onder invloed van stress maakt je lichaam meer maagzuur aan.
Maagzweren: doen
Wat zijn goede tips als je een maagzweer hebt?
- Soms helpt het om kleinere beetjes tegelijk te eten.
- Neem op geregelde tijden middelgrote maaltijden.
- Eet regelmatig en kauw het eten goed.
Wat eten en drinken bij een maagzweer?
Wat kun je het beste eten en drinken als je een maagzweer hebt?
Groenten
Groenten die rijk zijn aan voedingsvezels en niet voor gasvorming zorgen (zoals bonen, paprika, ui en prei), zijn vaak het beste voor de behandeling van brandend maagzuur problemen. Aardappelen, broccoli, bloemkool en andere milde groenten zijn aan te bevelen. Vermijd gebakken groenten in welke vorm dan ook, zoals frites, en vermijd teven rauwe uien. Deze kunnen veel ongerief veroorzaken.
Fruit
Fruit is een goede keuze voor mensen die lijden aan brandend maagzuur. Fruit zit boordevol essentiële vitaminen en voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft. Laat (het sap van) citrusvruchten link liggen; deze bezorgt veel mensen ongerief. Zorg ervoor dat je het zure fruit -naast citroen is dat grapefruit, ananas en tomaten- vermijdt. In plaats daarvan kun je het beste kiezen voor zachter fruit, zoals appels of bananen.
Vezelrijk voedsel (en daarbij voldoende drinken)
Eet vooral vezelrijk voedsel, zoals volkorenbrood, volkoren pasta, zilvervliesrijst, havermout en (zoals hierboven reeds aangegeven) vers fruit en groenten. De vezels zorgen ervoor dat de zure maagsappen het maagslijmvlies niet kunnen aantasten. Bij een vezelrijke voeding is het van belang om nog wat méér te drinken: 2 liter per dag.
Prognose
Het duurt twee tot drie maanden voordat een ongecompliceerde maagzweer volledig is genezen. Duodenumzweren hebben ongeveer zes weken nodig om te genezen.
Een maagzweer kan tijdelijk genezen zonder antibiotica. Maar het komt vaak voor dat een maagzweer terugkeert of dat er zich in de buurt een andere maagzweer vormt, als de bacteriën niet worden gedood.
Preventie
Ongeveer tweederde van de mensen over de hele wereld is besmet met de H. pylori, maar de meesten krijgen er geen zweren door. Anno 2023 is niet bekend hoe je H. pylori kunt vermijden, maar men vermoedt dat het zich van persoon tot persoon of via voedsel of water verspreidt. Je kunt een aantal dingen doen om de kans op een infectie te verkleinen:
- Was regelmatig je handen met warm water en zeep, zodat je de H. pylori-bacteriën niet oploopt of verspreidt. Reinig je handen voordat je gaat eten en nadat je naar het toilet bent geweest.
- Kook vlees en ander voedsel helemaal door.
- Drink alleen water waarvan je weet dat het schoon is.
Reacties
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
