Tandvleescyste: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 11 april 2024 by M.G. Sulman

Een tandvleescyste, ook wel tandcyste of tandheelkundige cyste genoemd, is een holte die kan bestaan ​​​​uit lucht, zacht weefsel of vloeistof die zich naast of rond de tanden vormt. Vrijwel altijd gaat het om een kleine zwelling aan de wangkant van het tandvlees. Meestal wordt een tandcyste niet meer dan een centimeter groot. De vorming van tandvleescysten kan vele mogelijke oorzaken hebben, waaronder infectie, trauma of de onjuiste ontwikkeling van een tand. Een groter wordende cyste kan het kaakbot verzwakken en tegen de aangrenzende tanden drukken, waardoor hun normale functie wordt aangetast. Onbehandeld kan een dergelijke cyste ernstige problemen veroorzaken. Het kan geïnfecteerd raken en zich ontwikkelen tot een abces.

Wat is een tandvleescyste?

Een tandvleescyste bevindt zich in het tandvlees rond de wortel van de tand. Een tandvleescyste is in feite een gesloten holte. Sommige zijn gevuld met lucht, andere zijn gevuld met zacht materiaal of vloeistof. Cysten ontwikkelen zich over het algemeen in de zachte mondweefsels zoals het tandvlees, de lippen en rond of naast een tand in het kaakbot. Ze groeien meestal langzaam en kunnen irritatie, pijn in de kaak of andere klachten veroorzaken. Soms leidt een cyste tot complicaties.

Synoniemen

Een tandvleescyste staat ook bekend als een parodontale cyste, een tandcyste of tandheelkundige cyste.

Symptomen van een tandvleescyste

Een tandvleescyste veroorzaakt veelal geen klachten. Veel mensen zijn zich er daarom niet van bewust dat ze een cyste hebben. Er zijn echter enkele subtiele symptomen waar je op moet letten:

• gevoelige tanden
• gevoelig tandvlees
• zwelling
• vorming van een bultje in de mond
• tandverplaatsing: er kunnen openingen tussen de tanden ontstaan
• losse tanden
• ongemak bij het drukken op een bepaald deel van het tandvlees

Het verschil tussen een tandvleescyste en een abces

Tandvleescysten zijn over het algemeen niet geïnfecteerd, maar als ze dat wel zijn, evolueren ze tot een abces. Een abces in de mond kan optreden in een tandvleescyste of in de buurt ervan. Ze worden vaak gevormd door bacteriën in het tandvlees als gevolg van tandbederf. Kleine abcessen worden meestal behandeld met antibiotica, maar grote abcessen moeten vaak behandeld worden door middel van chirurgische extractie.

Oorzaken van een tandcyste

Meestal vormt zich een cyste aan het uiteinde van de wortels van een dode of stervende tand of kies. Sommige cysten ontstaan vanwege de onjuiste manier waarop een tand is gegroeid en zich in de mond heeft gepositioneerd, andere vanwege de abnormale manier waarop een tand zich heeft ontwikkeld.

Lang niet altijd is het duidelijk waarom de cyste zich heeft gevormd.

Risicofactoren

Een tandcyste kan zich ontwikkelen als gevolg van bepaalde risicofactoren. Enkele van deze risicofactoren zijn:

Slechte mondhygiëne

Om je mond schoon en je tandvlees in goede conditie te houden, is het aan te raden om minstens eenmaal te flossen en tweemaal per dag te poetsen als onderdeel van een complete routine voor mondhygiëne. Onvoldoende tandenpoetsen en flossen kan bijdragen aan de ontwikkeling van tandvleesproblemen, waaronder cysten.

Tandplak en tandsteen

Ophoping van tandplak en tandsteen langs de tandvleesrand kan leiden tot ontsteking en infectie. Dit kan uiteindelijk resulteren in de vorming van een tandcyste.

Gebitsproblemen

Tandvleescysten kunnen vaker voorkomen bij mensen met andere gebitsproblemen, zoals parodontitis (ernstige tandvleesontsteking), tandbederf of gebitsafwijkingen.

Trauma en letsel

Tandletsel of een verwonding aan het tandvlees kan leiden tot de vorming van een tandcyste. Wanneer er bijvoorbeeld een tand losraakt of afbreekt, kan er een cyste ontstaan in het gebied rond de wortel.

Roken

Roken vermindert de doorbloeding naar het tandvlees en verzwakt je immuunsysteem. Hierdoor neemt het risico op tandvleesproblemen en cysten toe.

Soorten tandvleescysten

Periapicale cyste

Een periapicale cyste, ook bekend als tandwortelcyste, is de meest voorkomende tandvleescyste. Dit type cyste wordt veroorzaakt door necrose van het pulpaweefsel in de tand, die voortkomt uit tandbederf of trauma. Het proces van pulpale necrose veroorzaakt ontsteking en het vrijkomen van gifstoffen aan de top of het einde van de wortelpunt. De cyste wordt door de kaakchirurg verwijderd. Hierbij zal ook de tand of kies worden verwijderd en zal het gat opgevuld kunnen worden door een brug of implantaat.

Folliculaire cyste

Deze cyste komt veel voor bij (vaak de onderste) verstandskiezen die niet zijn doorgebroken. Ook andere tanden of kiezen die nog niet zijn doorgebroken, zijn hier vatbaar voor. De druk die wordt uitgeoefend door de kies die er niet in slaagt om door te breken op de follikel of het tandzakje, kan een folliculaire cyste veroorzaken. Deze druk kan de bloedstroom belemmeren en een ophoping van vocht veroorzaken. Dit type cyste groeit vaak snel.

Behandeling bestaat uit extractie van de kies en de chirurgische excisie van de cyste. De behandeling is vaak succesvol.

Keratocystische odontogene tumor (KCOT)

Keratocystische odontogene tumoren worden meestal gevonden in het achterste deel van de onderkaak. Zwelling is vaak het enige symptoom dat je zal ervaren. Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van dit type tandcyste. Sommige deskundigen zijn van mening dat de cyste zich ontwikkelt op de plaats waar een tand zich zou moeten bevinden. Anderen beweren dat de tumoren voortkomen uit de lamina van geïmpacteerde tanden. De lamina dentalis duidt op een band van epitheelweefsel dat voorkomt bij een zich ontwikkelende tand. Gepacteerd tanden of kiezen kunnen niet goed door het tandvlees heen groeien.

Chirurgische excisie is de aangewezen behandeling.

Onderzoek en diagnose

In het begin is de cyste meestal klein en is er mogelijk geen infectie aanwezig. In dat geval heb je vaak geen pijn. Een tandvleescyste kan worden gedetecteerd door visueel onderzoek, onderzoek van zacht weefsel of op tandheelkundige röntgenfoto’s.

Behandeling van een tandvleescyste

Soms zal een antibioticabehandeling de klus klaren, maar als de cyste groot of geïnfecteerd is, is verwijdering van een tandvleescyste noodzakelijk.

Prognose

Na operatieve verwijdering komt een tandvleescyste zelden weer terug.

Preventie

Om tandvleescysten te voorkomen is het uitermate belangrijk om een hoog niveau van mondverzorging in acht te nemen. Ook is het van belang om regelmatig je tandarts te bezoeken voor controle en gebitsreiniging.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een tandvlees cyste. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.