Last Updated on 9 februari 2024 by M.G. Sulman
Een neussteen of rinoliet duidt op een harde, gecalcificeerde massa die zich gevormd heeft in de neusholte. Een rhinoliet vormt zich meestal rond de kern van een klein exogeen corpus alienum (vreemd lichaam), bloedstolsel of secretie door langzame afzetting van calcium- en magnesiumcarbonaat en fosfaatzouten. Na verloop van tijd groeien ze uit tot grote onregelmatige massa’s die de neusholte vullen. Ze kunnen druknecrose van het neustussenschot of de zijwand van de neus veroorzaken. Neusstenen kunnen verstopte neus, neusbloedingen, hoofdpijn, bijholteontsteking (sinusitis) en tranende ogen (epifora) veroorzaken. Kleine neusstenen kunnen worden verwijderd met een soort haak. Terwijl grote neusstenen kunnen worden verwijderd door ze eerst te verpulveren.
Wat is een neussteen?
Een neussteen of rinoliet, soms ook geschreven als ‘rhinoliet’, is een steen die in de neusholte aanwezig is. Het woord is afgeleid van de wortels r(h)ino- en -lith, wat letterlijk ‘neussteen’ betekent. Specifiek gaat het om een verkalkende massa (steen) in de neusholte. Het is een zeldzaam medisch fenomeen, niet te verwarren met opgedroogd neusslijm of harde korstjes in de neus.
Oorzaken van een rinoliet
Calcificatie
Een neusteen ontstaat door calcificatie van een vreemd lichaam, waarbij mineraalzouten zoals calcium- en magnesiumfosfaat op het voorwerp (in de neus) worden afgezet. Het kan ongeveer vijftien jaar duren tot een rinoliet zich heeft gevormd.1Medisch Contact. Eenzijdige neuspassageklachten. https://www.medischcontact.nl/kennis-carriere/wat-ziet-u/wat-ziet-u-gezien/eenzijdige-neuspassageklachten.htm (ingezien op 23-3-2023)
Een neussteen is een voorwerp dat vast komt te zitten in de neusholte en langzaamaan verkalkt. De aanwezigheid van een vreemde lichaam veroorzaakt een lokale ontstekingsreactie, wat leidt tot afzettingen van carbonaat en calciumfosfaat, magnesium, ijzer en aluminium, naast organische stoffen zoals glutaminezuur en glycine, wat leidt tot een langzame en geleidelijke toename van de omvang van de steen.
Endogeen of exogeen
De oorzaak kan endogeen of exogeen zijn. Endogeen betekent iets dat bij je lichaam zelf hoort, zoals dik opgedroogd slijm, een opgedroogd bloedstolsel, een stukje slijmvlies of botfragment. Exogeen duidt op een vreemd lichaam zoals een stukje papier, een stukje tissue, een kraal, een rijstkorrel of een fruitzaadje dat in de neusholte wordt gebracht. Dit wordt meestal gezien bij kleine kinderen of mensen met een verstandelijke beperking. Dit proces duurt jaren om te ontwikkelen.
Symptomen van neusstenen
Een vreemd lichaam kan na verloop van tijd bedekt raken met calcium, magnesium, fosfaat of carbonaat en transformeren in een neussteen. Neusstenen zijn radio-opaak. Dat wil zeggen dat het röntgenstraling niet doorlaat. Ze worden meestal aangetroffen op de bodem van de neusholte.
Een neussteen kan jarenlang onopgemerkt blijven en geven pas bij groei symptomen die tot hun ontdekking leiden. Soms merk je eerst een vieze geur in de neus op die je niet kunt duiden. Andere symptomen kunnen bestaan uit een neusblokkade (verstopte neus), eenzijdige aanhoudende of intermitterende rinorroe of loopneus, meestal met een vieze geur en soms met bloed bevlekt. Soms zijn er helemaal geen nasale symptomen en is er wel halitose (slechte adem). In zeldzame gevallen kan zo’n steen perforatie van het gehemelte veroorzaken.
Complicaties
De meest voorkomende complicatie van een rinoliet is een bloedneus. In zeldzame gevallen kan een neusteen perforatie van het gehemelte veroorzaken.
Complicaties zijn onder meer:
- sinusitis of bijholteontsteking
- acute middenoorontsteking
- neusseptumperforatie (perforatie van het neustussenschot)
- periorbitale cellulitis
- meningitis of hersenvliesontsteking
- acute epiglottitis ofwel een ernstige ontsteking van het strotklepje (epiglottis)
- difterie
- tetanus
Lokale ontsteking als gevolg van een neussteen kan leiden tot druknecrose. Dit drukletsel kan op zijn beurt mucosale ulceratie (verzwering van het slijmvlies) en erosie van bloedvaten veroorzaken, waardoor bloedneuzen ontstaan.
Bovendien kan de zwelling de afvoerkanalen van de bijholten belemmeren en leiden tot secundaire sinusitis.
Onderzoek en diagnose
Diagnostisch onderzoek
Er volgt een vraaggesprek over je klachten en de arts zal je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Bij eenzijdige stinkende en bloederige neusafscheiding zal de arts een neussteen vermoeden. Daarna volgt lichamelijk onderzoek:
- Anterieure rhinoscopie: afwisselend plaatsen van een neusspeculum in beide neusgaten. Hiermee krijgt de arts een indruk over de toestand van de slijmvliezen, de stand van het tussenschot, de aanwezigheid van een neussteen en/of een infectie.
- Neusendoscopie kan ook worden uitgevoerd. Met een kleine camera kijkt de arts dieper in de neus om ook daar de toestand van het slijmvlies en andere (anatomische) afwijkingen te bekijken.
Als de diagnose of omvang van de steen niet duidelijk zijn, kan een eenvoudige röntgenfoto of CT-scan van de neusbijholten nauwkeurige informatie opleveren over de locatie, grootte en extensie van de steen en eventuele andere afwijkingen.
Differentiële diagnose
De diagnose van een neussteen is relatief eenvoudig te stellen. Soms moeten ze worden onderscheiden van inflammatoire aandoeningen zoals bijholteontsteking en neoplastische aandoeningen zoals osteoom, ossificerend fibroom en odontoom (een goedaardige tandtumor), etc.
Behandeling van een neussteen
Kleine neusstenen die gemakkelijk toegankelijk zijn, kunnen vaak eenvoudig door de arts worden verwijderd met behulp van een medische instrument. Een grote neussteen wordt vaak onder onder algehele anesthesie, ook wel narcose genoemd, verwijderd om complicaties zoals perforatie van het neustussenschot of het harde gehemelte te voorkomen. Een grote steen wordt vaak eerst verpulverd.
Ook als de patiënt een klein kind is of een verstandelijke beperking heeft, heeft verwijdering van de neussteen onder algehele anesthesie de voorkeur. Daarna wordt er vaak een spalk geplaatst om verklevingen te voorkomen.
Daarna vindt vaak volledig herstel plaats.
Prognose
Meestal herstel je goed nadat de arts de neusstenen heeft verwijderd.
Video over een neussteen
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een neussteen. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
