Last Updated on 15 april 2023 by M.G. Sulman
Een alvleeskliercyste of pancreascyste is een holte in of op je alvleesklier of pancreas, waarin vocht, slijm of lucht zit. De alvleesklier is een groot orgaan dat gedeeltelijk achter de maag en de twaalfvingerige darm ligt en hormonen en enzymen produceert die helpen bij het verteren van voedsel. Een cyste in de alvleesklier wordt meestal gevonden tijdens beeldvormingsonderzoek voor een ander probleem. Soms is er sprake van meerdere cysten. De meeste alvleeskliercysten zijn volkomen goedaardig en dus niet gevaarlijk. Sommige cysten kunnen echter kwaadaardig worden en uiteindelijk evolueren tot alvleesklierkanker. Het is derhalve belangrijk om goed onderscheid tussen beiden te maken.
Alvleesklier
De alvleesklier is een langwerpige klier dat boven in de buikholte ligt. Het maakt deel uit van het endocriene systeem en het spijsverteringsstelsel. Het kloeke orgaan heeft verschillende verschillende functies in het lichaam. De alvleesklier produceert enzymen die helpen bij de spijsvertering en scheidt insuline en glucagon af die samen de bloedsuikerspiegel regelen.
Alvleeskliercyste
Een cyste in de alvleesklier is een holte gevuld met vocht dan wel slijm. De meeste cysten zijn niet kwaadaardig en veroorzaken geen klachten.
Pseudocysten zijn holtes gevuld met wondvocht. Ze ontwikkelen zich vaak als een complicatie van een ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis). Dit type cysten is vaak omgeven door fibreus weefsel en kan bekleed zijn met littekenweefsel of ontstekingsweefsel. Ongeveer 75% tot 80% van de alvleeskliercysten zijn pseudocysten en ze treffen jaarlijks ongeveer 1 op de 1.000 volwassenen.
Synoniemen
Een alvleeskliercyste staat ook bekend als pancreascyste. Pancreas is de Latijnse benaming voor alvleesklier.
Is een cyste in de alvleesklier gevaarlijk?
De meeste cysten in de alvleesklier zijn volkomen goedaardig en dus niet gevaarlijk. Sommige cysten kunnen echter kwaadaardig worden en zich ontwikkelen tot alvleesklierkanker.
Soorten pancreascysten
Er zijn bijna 20 soorten pancreascysten. Vooral het onderscheid tussen slijmvormende en niet-slijmvormende cyste is van belang voor de behandeling en eventuele periodieke controle. Een klein deel van de slijmvormende cysten groeit en wordt uiteindelijk kwaadaardig.
Veelvoorkomende alvleeskliercysten zijn:
Pseudocyste
Als gevolg van ontstekingsreacties in de alvleesklier kunnen er soms pseudocysten ontstaan. Dit zijn holtes gevuld met wondvocht. Dit is een veel voorkomende complicatie van acute pancreatitis (alvleesklierontsteking). Het is onwaarschijnlijk dat ze zich ontwikkelen als je nog nooit pancreatitis of pancreasletsel (bijvoorbeeld na een stomp buiktrauma) hebt gehad.
Sereuse cystadenoom (SCA)
Een sereus cystadenoom heeft dikke, vezelige wanden en bevat heldere vloeistof. Bijna alle SCA’s zijn goedaardig, maar ze kunnen alvleesklierpijn en geelzucht veroorzaken of andere klachten veroorzaken als ze in omvang toenemen. Sereuze cystadenomen van de alvleesklier komen vaker voor bij vrouwen.
Intraductale papillaire mucineuze neoplasma (IPMN)
Intraductale papillaire mucineuze neoplasmata beginnen in de kanalen die de alvleesklier met de darm verbinden. Ze zijn het meest voorkomende type precancereuze cyste. Een precancereuze cyste kan (of heeft de neiging om) kwaadaardig (maligne) (te) worden. Ze produceren grote hoeveelheden eiwitten die slijm (mucine) vormen. Het is moeilijk te voorspellen of en wanneer een IPMN kwaadaardig zal worden. Cysten die de ductus pancreaticus of alvleesgang treffen, lopen een groter risico om te ontaarden in kanker.
Mucineuze cystische neoplasma (MCN)
Deze slijmvormende cysten zijn precancereuze gezwellen die kunnen beginnen in het lichaam en de staart van de pancreas. Ze ontwikkelen zich bijna altijd bij vrouwen. Grote MCN’s die kleine wanden bevatten die de cyste in compartimenten verdelen, septaties genaamd, hebben meer kans om kwaadaardig te worden.
Oorzaak van alvleeskliercysten
Alvleeskliercysten kunnen ontstaan als gevolg van een acute of chronische ontsteking van de alvleesklier of ‘spontaan’.
Pancreascysten worden soms veroorzaakt door een genetische mutatie. Bij de ziekte van Von Hippel-Lindau (VHL), een zeldzame genetische aandoening, heb je meer aanleg voor cysten.
Symptomen van een cyste in de alvleesklier
Veel alvleeskliercysten, vooral pseudocysten, veroorzaken geen symptomen en worden pas ontdekt tijdens beeldonderzoek van de buik voor iets anders. Wanneer symptomen aanwezig zijn, kunnen deze bestaan uit:
- een gevoel van een massa in je bovenbuik (vol gevoel boven in de buik)
- chronische buikpijn die kan uitstralen naar je rug
- misselijkheid en braken
- koorts
- geelzucht
Complicaties
In sommige gevallen kunnen alvleeskliercysten en pseudocysten zeer ernstige complicaties ontwikkelen. Cysten kunnen geïnfecteerd raken en koorts, rillingen en buikpijn veroorzaken.
Hoewel het zeldzaam voorkomt, kunnen sommige pseudocysten scheuren. Vloeistof uit de pseudocyste kan bloedingen, vasculaire schade en buikvliesontsteking (peritonitis) veroorzaken. Onbehandelde gescheurde cysten kunnen interne bloedingen en shock tot gevolg hebben. Sommige symptomen van ernstige complicaties kunnen zijn:
- ernstige buikpijn
- zwakke en snelle hartslag
- flauwvallen
- verminderd bewustzijn
- bloed overgeven (bloedbraken)
Onderzoek en diagnose
De volgende onderzoeken kunnen worden verricht om een alvleeskliercyste vast te stellen en te bepalen wat voor soort cyste het is.
- bloedonderzoek
- beeldvormend onderzoek, zoals een echo, CT-scan of MRI-scan
- endo-echografie (voluit: endoscopische echografie) met of zonder punctie (afname van vocht en weefsel)
Behandeling van alvleeskliercyste
Een alvleeskliercyste hoeft lang niet altijd te worden verwijderd. de meeste cysten zijn goedaardig en hebben geen risicovolle kenmerken bij beeldvorming. Bij deze cysten is een eenvoudige follow-up voldoende en soms is dat zelfs niet nodig. Dat hangt af van de soort cyste.
Bij een cyste met een laag risico, zal de arts waarschijnlijk elke zes maanden of jaarlijks beeldvormend onderzoek aanbevelen om te zien of de cyste verandert. Zo’n (half)jaarlijkse controle volstaat.
Cysten die als een hoog risico worden beschouwd, worden vaak verwijderd. Dit geldt ook voor cysten die klachten veroorzaken.
Grote cystes die tot klachten leiden en ontstaan zijn na een alvleesklierontsteking, kunnen worden behandeld middels endoscopische drainage. Hierbij laat de arts het vocht uit de cyste lopen. Indien endoscopische behandeling niet mogelijk is, of als een cyste kwaadaardig is, kan een operatie nodig zijn.
Preventie
Er zijn veel factoren die je niet in de hand hebt wat betreft de vorming van een alvleeskliercyste. Aangezien pancreatitis kan leiden tot de vorming van pseudocysten, is er één belangrijke leefstijlverandering die je kunt aanbrengen om pancreatitis te voorkomen. Zwaar alcoholgebruik wordt geassocieerd met pancreatitis. Beperk daarom je alcoholgebruik of neem liever de beslissing om helemaal te stoppen met het drinken van alcohol. Schakel eventueel professionele hulp in. Je huisarts kan je verwijzen naar een verslavingsinstelling.
Voeding kan ook helpen bij het voorkomen van pancreas-pseudocysten. Een voedingspatroon met veel fruit, groenten en magere eiwitten en weinig koolhydraten en cholesterol is dan het advies.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een alvleeskliercyste, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
