Last Updated on 13 februari 2024 by M.G. Sulman
Bovenste luchtweginfecties komen zeer vaak voor, vooral in de wintermaanden. Deze worden vaak veroorzaakt door het RS-virus (respiratoir syncytieel virus, afgekort als RSV). Dit is een virus dat ervoor zorgt dat de cellen in de luchtwegen (respiratoir, met betrekking tot de ademhaling) samensmelten (syncytia genaamd). Het is de meest voorkomende oorzaak van ernstige luchtweginfecties bij baby’s en kinderen onder de vier jaar. Bij volwassenen en oudere kinderen kan de infectie milde symptomen veroorzaken. Bij baby’s, vooral pasgeborenen of te vroeg geboren baby’s, kan een luchtweginfectie echter ernstigere symptomen veroorzaken met ademhalingsmoeilijkheden. Sterfte door RS-virus bij kinderen komt volgens het RIVM in Nederland nauwelijks voor.1RIVM. RS-virus. https://www.rivm.nl/rs-virus (ingezien op 3-12-2022) Er bestaat geen specifieke behandeling tegen RSV-infectie.
Wat is een RS-virus?
Veelvoorkomende virusinfectie
RSV is een vaak voorkomende virusinfectie die meestal enkel de bovenste luchtwegen aantast. Bij een bovenste luchtweginfectie is het slijmvlies van de neus en/of de keel ontstoken. Soms zijn (ook) de neus- en keelamandelen aangedaan. Vaak word je er verkouden van. De meest voorkomende klachten zijn neusverkoudheid en hoesten. Het komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor. Schier alle kinderen krijgen voor ze twee jaar zijn een infectie met het RS-virus. Vooral baby’s kunnen soms ernstig ziek worden. Vooral premature baby’s, borelingen en kleine kinderen kan een zeer ernstige longontsteking krijgen.
Pasgeboren baby’s
Baby’s worden de eerste weken tegen het virus beschermd door maternale antilichamen, die ze via de placenta binnenkrijgen. De zogeheten maternale immuniteit is de bescherming door antistoffen dat een pasgeborene gedurende enkele maanden geniet omdat het deze van de moeder heeft. Daarna raken ze veelal in de eerste twee levensjaren geïnfecteerd en worden ze immuun.
Geen levenslange immuniteit
Ondanks regelmatig contact met het virus hebben we geen levenslange immuniteit; we kunnen altijd verkouden worden door RSV, vooral degenen die regelmatig in nauw contact komen met jonge kinderen.
Wanneer heerst het RS-virus?
Het RS-virus heerst van oktober tot en met maart en heeft een piek in het hele najaar, maar ook in maart. Jaarlijks treden er epidemieën op.
Symptomen van het RS-virus
Zowel baby’s, kinderen als volwassenen kunnen het RS-virus oplopen, maar de ernst van de symptomen en klachten zijn heel verschillend.
RS-virus bij oudere kinderen en volwassenen
RSV-infectie bij volwassenen en oudere kinderen veroorzaakt meestal verkoudheidssymptomen, zoals:
- snotneus
- hoesten
- lichte koorts (ongeveer 38 tot 38,5°C)
- geïrriteerde en rode ogen
Gezonde volwassenen kunnen ook geen symptomen of klachten ontwikkelen. In dit geval spreekt men van een asymptomatische RSV-infectie.
RS-virus bij baby’s
Zuigelingen lopen vaak het RS-virus op. Aangenomen kan worden dat binnen het eerste jaar tussen de 50 en 70% van de kinderen deze ziekte doormaakt. In tegenstelling tot oudere kinderen en volwassenen kunnen baby’s zeer ernstige klachten door het virus ervaren. Soms moet het kind opgenomen worden in het ziekenhuis. Kenmerkende symptomen van het RS-virus bij baby’s zijn:
- hoesten met piepende ademhaling en snelle ademhaling
- dik slijm in neus en luchtpijp
- problemen met eten en drinken
- tussen de ribben trekt de huid bij inademen naar binnen
- neusvleugelen of neusvleugelademen: de neusvleugels bewegen mee met de ademhaling
- soms opeens een paar seconden niet ademen
- droge, koude huid
- blauwe verkleuring van de huid, lippen en slijmvliezen (cyanose)
- sufheid: de baby is slaperig en moeilijk wakker te krijgen
Het virus zorgt ervoor dat de slijmvliezen in de luchtwegen opzwellen en er dik, kleverig slijm ontstaat. Dit slijm verstopt de neus en luchtpijp. Dit bemoeilijk de ademhaling. De luchtpijp van baby’s is kleiner. Daarom kunnen de symptomen ernstiger lijken. Ook ademen kinderen onder de één jaar voornamelijk door hun neus. Zij hebben daardoor extra moeite met eten en drinken.
RS-virusinfectie: verloop met complicaties
RSV is een belangrijke verwekker van bronchiolitis, maar ook van bronchitis, longontsteking (pneumonie) en oorontsteking (otitis) op de kinderleeftijd.2RIVM. Preventie en behandeling van RSV-bronchiolitis / IB 06-2016. https://www.rivm.nl/weblog/preventie-en-behandeling-van-rsv-bronchiolitis-ib-06-2016 (ingezien op 4-12-2022)
RSV-bronchiolitis bij pasgeborenen en jonge kinderen
Bij pasgeborenen en jonge kinderen treden er soms complicaties op bij RSV-infecties. RSV is een belangrijke verwekker van bronchiolitis. Typische symptomen van RSV-bronchiolitis zijn zware of versnelde ademhaling, kortademigheid en koorts, evenals weigering van het kind om te drinken.
RSV-bronchiolitis kan binnen enkele minuten overgaan in longontsteking. Daarom moeten kinderen met tekenen van RSV-bronchiolitis door een arts worden onderzocht. Merkbare bleekheid of blauwe verkleuring van de lippen of slijmvliezen zijn tekenen van een verlaagd zuurstofgehalte in het bloed (hypoxemie). Dergelijke symptomen vereisen een onmiddellijk medisch onderzoek.
Complicatie bij te vroeg geboren baby’s
Een te vroeg geboren baby (prematuur) heeft een bijzonder hoog risico op een ernstig beloop van een RSV-infectie. Er is een risico op overlijden voor te vroeg geboren baby’s omdat ze over het algemeen nog niet volgroeid zijn en hun immuunsysteem niet volledig functioneert.
Sterfte door het RS-virus
In Nederland een zeldzaamheid
Het RIVM schrijft dat in arme landen jaarlijks gemiddeld 118.000 baby’s en peuters aan het virus overlijden. In Nederland komt sterfte door het virus nauwelijks voor, al komen kinderen soms wel in het ziekenhuis, aldus het RIVM.3RIVM. Stand van zaken RS-virus. https://www.rivm.nl/rs-virus/stand-van-zaken-rs-virus (ingezien op 4-12-2022)
Kindersterfte in Napels door het RS-virus
Immunodeficiëntie was de oorzaak van de grote sterfte bij de epidemie door RS-virus in Napels in 1978/1979:
Oorzaak en besmetting
RS-virus wordt van persoon op persoon overgedragen via geïnfecteerde secreties, zoals speeksel en respiratoire secreties, bijvoorbeeld bij hoesten of niezen. Besmetting via geïnfecteerde handen, oppervlakken en voorwerpen is ook mogelijk. Het handhaven van hygiënenormen kan overdracht voorkomen.
Een persoon met het RS-virus blijft grofweg 1 week besmettelijk voor anderen. Jonge kinderen (van 0-2 jaar) kunnen tot 4 weken besmettelijk blijven.
Incubatietijd
De incubatietijd is 2-8 dagen, gemiddeld 5 dagen.
Risicofactoren bij RSV-infectie
Vroeggeboorte en aangeboren hartafwijkingen zijn de belangrijkste risicofactoren voor een ernstig beloop van RSV-infecties. De volgende ziekten, aandoeningen of situaties vormen ook een verhoogd risico.
- aangeboren longziekten zoals cystic fibrosis (taaislijmziekte)
- downsyndroom of trisomie 21
- erfelijke neiging tot astma
- meeroken
- kanker
- behandelingen waarbij het immuunsysteem wordt onderdrukt door medicatie, bijvoorbeeld na een transplantatie
Onderzoek en diagnose
Bij milde infecties wordt geen verdere diagnostiek uitgevoerd. De behandeling richt zich op het verlichten van de symptomen.
Als het zieke kind echter een risicopatiënt is of als er een vermoeden bestaat dat zijn gezondheidstoestand zou kunnen verslechteren, kan virusdiagnostiek worden uitgevoerd. Hiervoor wordt met een keeluitstrijkje of keelspoeling een monster van de slijmvliezen genomen. Alleen een laboratoriumtest kan immers zekerheid geven welk virus de boosdoener is.
Behandeling van het RS-virus
Als je kind het RS-virus heeft opgelopen, zijn er een aantal maatregelen die je zelf kunt nemen om de symptomen te verlichten:
- Geef een kind met koorts vaker te drinken.
- Geef het kind voldoende rust.
- Gebruik neusdruppels met zoutoplossing om slijm los te maken, zodat je gemakkelijker door je neus kunt ademen.
- Zwelling van het neusslijmvlies kan worden verminderd door het hoofd rechtop te houden. Het hoofdeinde van het bed iets hoger zetten kan helpen.
- Als je kind zich ziek voelt of slecht drinkt, kun je (kinder)paracetamol in een zetpil geven.
Preventie
Maatregelen
De volgende hygiënemaatregelen kunnen worden genomen om besmetting met het RS-virus te voorkomen:
- Ga niet naar plekken waar veel mensen zijn.
- Houd afstand van mensen die verkouden zijn.
- Was regelmatig de handen.
- Maak kinderspeelgoed dat kinderen in de mond nemen regelmatig schoon.
- Hoest en nies in de elleboog.
- Gebruik een zakdoek maar één keer.
- Gooi de zakdoek na gebruik weg.
- Was hierna je handen.
Borstvoeding helpt om pasgeboren baby’s te beschermen tegen een RSV-infectie.
Herbesmetting (herinfectie) met het RS-virus is mogelijk, maar verloopt vaak vrij mild.
Vaccin
Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) heeft in 2023 het vaccin Abrysvo goedgekeurd voor gebruik bij zwangere vrouwen. Het is bedoeld om zwangere vrouwen en hun baby’s te beschermen tegen het RS-virus. Het vaccin is een doorbraak in de bestrijding van het virus en kan veel ziekenhuisopnames voorkomen. Het wordt toegediend aan zwangere vrouwen, die dan antistoffen via de placenta aan hun baby’s doorgeven. Hierdoor zijn zuigelingen in hun eerste kwetsbare maanden beschermd.
Het vaccin kan ook ernstige infecties voorkomen bij ouderen met een zwakke gezondheid.
Het vaccin zal naar verwachting in het Rijksvaccinatieprogramma worden opgenomen. Er zijn momenteel twee opties: een prik bij de moeder of een prik bij het kind.
RS-virus – Het verhaal van Willemijn en Guusje
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het RS-virus. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
