Babesiosis (tekenkoorts): symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 16 april 2023 by M.G. Sulman

Babesia (Theileria microti) is een kleine parasiet die je rode bloedcellen infecteert. Rode bloedcellen zijn zeer belangrijk voor het vervoer van zuurstof door het lichaam. Infectie met Babesia wordt babesiosis genoemd, ook bekend als babesiose, tekenkoorts of piroplasmose. De parasitaire infectie wordt meestal overgedragen door een tekenbeet. Babesiosis komt vaak tegelijk met de ziekte van Lyme voor. De teek die de Lyme-bacterie draagt, kan ook besmet zijn met de Babesia-parasiet. Deze boosdoener leeft in rode bloedcellen en vernietigt ze. Dit leidt tot symptomen en klachten als koorts, hoofdpijn en spierpijn. De afbraak van de bloedcellen kan bloedarmoede (anemie) veroorzaken. Mensen met een verzwakt immuunsysteem en mensen met ernstige symptomen krijgen een behandeling met antiparasitaire geneesmiddelen of antibiotica. Soms is een bloedtransfusie nodig.

Babesiose
Babesiose / Bron: Wikimedia Commons

Wat is babesiosis of tekenkoorts?

Babesiosis of tekenkoorts is een zeldzame infectieziekte die wordt veroorzaakt door eencellige micro-organismen (protozoa) die tot de familie Babesia behoren. Dit is een bloedparasiet die de rode bloedcellen (zuurstoftransport) vernietigt. Aangenomen wordt dat de Babesia-protozoa meestal worden gedragen en overgedragen door teken. Teken zijn de vectoren. Een vector is in de biologie een ongewerveld organisme dat ziekteverwekkers of parasieten kan overbrengen van de ene gastheer (dier of plant) naar de andere.

Babesiosis komt voornamelijk voor bij dieren, doch in zeldzame gevallen kan een babesiosis-infectie bij mensen voorkomen. Van bepaalde Babesia-soorten is bekend dat ze babesiosis-infectie bij mensen veroorzaken. Menselijke babesiosis-infectie kan koorts, koude rillingen, hoofdpijn, misselijkheid, braken en/of spierpijn (myalgie) veroorzaken. De symptomen en klachten kunnen mild zijn bij verder gezonde mensen. Sommige geïnfecteerde personen vertonen geen symptomen (asymptomatisch). Er kan echter een ernstige vorm van babesiosis optreden, die levensbedreigend kan zijn als deze niet wordt behandeld, bij personen bij wie de milt is verwijderd (splenectomie) of bij een verzwakt immuunsysteem. In Europa is een bepaalde vorm van babesiosis gemeld die gepaard gaat met een ernstiger uiting van symptomen.

Synoniemen

Babesiosis wordt ook babesiose, tekenkoorts of piroplasmose genoemd.

Symptomen en complicaties van tekenkoorts

Verschijnselen

De ernst van de symptomen van babesiosis of tekenkoorts kan variëren. Het kan zijn dat je helemaal geen symptomen hebt of dat je lichte griepachtige symptomen ontwikkelt. Sommige gevallen kunnen ernstige, levensbedreigende complicaties veroorzaken. Een Babesia-infectie begint meestal met hoge koorts, koude rillingen, spier- of gewrichtspijn en vermoeidheid. Minder vaak voorkomende symptomen zijn:

  • ernstige hoofdpijn
  • buikpijn
  • misselijkheid
  • blauwe plekken op de huid
  • gele verkleuring van je huid en ogen (geelzucht)
  • stemmingswisselingen

Naarmate de infectie vordert, kun je last krijgen van pijn op de borst of heupen, kortademigheid en zweten.

Het is mogelijk besmet te zijn met Babesia en geen symptomen te hebben. Een recidiverende hoge koorts is soms een teken van niet-gediagnosticeerde babesiosis.

Complicaties

Complicaties kunnen zijn:

  • zeer lage bloeddruk
  • leverproblemen
  • afbraak van rode bloedcellen, bekend als hemolytische anemie
  • nierfalen
  • hartfalen

Oorzaken van babesiosis

Babesiosis wordt veroorzaakt door eencellige micro-organismen (protozoa) van het geslacht Babesia. Deze micro-organismen zijn parasieten die rode bloedcellen (erytrocyten) binnendringen. Het zijn dus zogenaamde bloedparasieten. Er zijn meer dan 100 soorten Babesia. In de meeste gevallen zijn de twee soorten Babesia die bij de mens ziekte veroorzaken (pathogenen) Babesia microti en Babesia divergens. De betrokken soort varieert afhankelijk van de specifieke geografische locatie waar je de parasiet oploopt. In Europa zijn B. divergens en B. bovis meestal verantwoordelijk voor babesiosis. Babesia-protozoa zoals B. microti worden op mensen overgedragen door de beet van geïnfecteerde teken. De teken dienen als ‘vectoren’. De hertenteek (Ixodes dammini of scapularis) is de meest voorkomende vector die babesiosis overbrengt. In uiterst zeldzame gevallen kan babesiosis worden overgedragen na een bloedtransfusie met bloed dat besmet is met het micro-organisme.

Risicofactoren

Mensen zonder milt of een verzwakt immuunsysteem lopen een groter risico. Babesiosis kan voor deze mensen een levensbedreigende aandoening zijn. Ouderen, vooral degenen met andere gezondheidsproblemen, lopen ook een hoger risico.

Het verband tussen babesiosis en de ziekte van Lyme

Dezelfde teek die de Babesia-parasiet draagt, kan ook de bacteriën bij zich dragen die verantwoordelijk zijn voor de ziekte van Lyme. Je kunt met één tekenbeet besmet worden met beide lastpakken. De symptomen van babesiosis zijn vergelijkbaar met die van de ziekte van Lyme. Co-infectie met Lyme en Babesia kan de symptomen van beide ernstiger maken.

Onderzoek en diagnose

Bloedonderzoek

Bij symptomatische mensen wordt babesiosis meestal gediagnosticeerd door bloed onder een microscoop te onderzoeken (bloedonderzoek), waarbij Babesia-parasieten in rode bloedcellen te zien zijn. De arts kan je bloed tevens laten testen op andere mogelijke oorzaken van de symptomen, waaronder andere door teken overgedragen infecties, zoals de ziekte van Lyme en anaplasmose.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek / Bron: IvanRiver/Shutterstock.com

Differentiële diagnose

De symptomen van de volgende aandoeningen lijken op die van babesiosis:

  • acute anemie (bloedarmoede)
  • buiktyfus
  • Colorado-tekenkoorts
  • ehrlichiose
  • insectenbeten
  • malaria
  • Q-koorts
  • Rocky Mountain spotted fever
  • toxoplasmose
  • ziekte van Lyme

Behandeling van babesiosis

Bij de meeste gezonde mensen verdwijnt babesiosis meestal spontaan en veroorzaakt het weinig of geen symptomen. Mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben mogelijk een behandeling nodig met geneesmiddelen zoals clindamycine, kinine en/of andere antiparasitaire of antibiotische geneesmiddelen. Clindamycine en kinine zijn de geneesmiddelen die het meest worden voorgeschreven teneinde personen met ernstige symptomen van babesiosis te behandelen. Behandeling met twee verschillende geneesmiddelen, atovaquon en azithromycine, is gebruikt in gevallen waarin clindamycine en kinine geen soelaas boden. Personen bij wie de milt is verwijderd en die ernstige gevallen van babesiosis hebben, kunnen worden behandeld met bloedtransfusies.

Prognose

De hersteltijd van babesiosis verschilt van persoon tot persoon. In de meeste gevallen hertstel je binnen enkele weken tot maanden van de ziekte. Soms is een langdurig herstel nodig, dat meer dan één jaar duurt, of treden er complicaties op.

Preventie

Personen die zich ophouden in gebieden met een groot aantal tekenvectoren voor de Babesia-parasieten, meten overwegen bepaalde maatregelen te nemen om infectie te voorkomen. Dergelijke maatregelen zijn onder meer:

  • het dragen van overhemden met lange mouwen, lange broeken en hoeden
  • lichtgekleurde kleding dragen om teken beter zichtbaar te maken
  • het gebruiken van geschikte afweermiddelen tegen teken
  • het zorgvuldig controleren van kleding en huid (met name de onderbenen, de hoofdhuid en de nek) nadat je je op plekken bent geweest waar teken zijn

Er is geen vaccin beschikbaar om mensen tegen babesiosis of tekenkoorts te beschermen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over babesiosis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.