Last Updated on 13 februari 2024 by M.G. Sulman
Urticaria, ook bekend als galbulten of netelroos, kan door verschillende factoren worden veroorzaakt, waaronder blootstelling aan kou. Koude-urticaria is eigenlijk een overkoepelende term voor diverse aandoeningen die gemeen hebben dat ze bij lagere temperaturen galbulten kunnen veroorzaken. Het is een zeldzame vorm van urticaria waarbij de symptomen worden getriggerd door blootstelling aan kou. Ongeveer 3 tot 4 van de 100 mensen met urticaria ervaren deze specifieke vorm van de aandoening waarbij je allergisch bent voor kou.
Wat is koude-urticaria?
Urticaria is herkenbaar aan plotselinge, sterk jeukende bulten op de huid, die duidelijk zijn afgebakend en variëren in kleur van bleek tot dieprood. Koude-urticaria is een aandoening die een allergische reactie op koude temperaturen veroorzaakt. Als je hier last van hebt, dan kun je last krijgen van huiduitslag of netelroos na blootstelling aan kou, zoals het eten of drinken van iets kouds, het aanbrengen van ijs op de huid, zwemmen in koud water, of zelfs buiten wandelen bij koud weer. Ernstige reacties kunnen leiden tot meer ernstige symptomen.
Twee hoofdvormen
Er zijn twee hoofdtypen koude-urticaria:
- Verworven koude-urticaria: Ook bekend als essentiële koude-urticaria, treedt dit type op bij mensen zonder familiegeschiedenis van de aandoening. Symptomen verschijnen meestal enkele minuten na blootstelling aan kou en verdwijnen doorgaans binnen een uur of twee.
- Familiaire koude-urticaria: Ook wel erfelijke koude-urticaria genoemd, wordt dit type doorgegeven in families. Symptomen kunnen langer op zich laten wachten (van 30 minuten tot 48 uur na blootstelling) en kunnen enkele dagen aanhouden.
Wie treft het?
Koude-urticaria kan iedereen treffen. Het kan familiair bepaald zijn, maar de meeste gevallendoen zich voor bij mensen zonder familiegeschiedenis van de aandoening. Er zijn associaties met andere gezondheidsproblemen, waaronder:
- Chronische lymfatische leukemie: Een vorm van bloedkanker.
- Cryoglobulinemie: Een bloedziekte waarbij er een reactie op kou is.
- Lymfosarcoom: Kanker die het lymfestelsel aantast.
- Andere soorten urticaria (netelroos): Koude-urticaria kan soms samen voorkomen met andere vormen van netelroos.
- Syfilis: Een seksueel overdraagbare aandoening (soa).
- Virale infecties: Koude-urticaria kan ook geassocieerd zijn met virale infecties zoals klierkoorts (ziekte van Pfeiffer) of waterpokken.
Symptomen van koude-urticaria
Urticaria verschijnt als jeukende huiduitslag, variërend van rode vlekjes tot bulten of schijven. Het kenmerkende van urticaria is dat ze meestal binnen enkele uren (altijd binnen 24 uur) verdwijnen.
Symptomen van koude-urticaria bestaan uit jeukende, rode huid en urticae (kwaddels) op de huid die is blootgesteld aan kou. De reactie wordt erger wanneer de huid opwarmt nadat deze uit de kou is gehaald. Bijkomende symptomen zijn zwelling van de lippen bij het eten of drinken van iets kouds, zwelling van de handen bij het vasthouden van iets kouds en zwelling van de tong of keel.
In ernstige gevallen kan het leiden tot een reactie van het hele lichaam, met symptomen zoals flauwvallen, algemene zwelling, hartkloppingen en zelfs shock. Dit kan voorkomen als de huid volledig wordt blootgesteld aan kou, zoals tijdens baden of zwemmen in koud water.
Oorzaak van het allergisch zijn voor kou
Koude-urticaria wordt veroorzaakt door blootstelling aan kou, maar de reden waarom de koude stimulus mestcellen activeert en leidt tot de daaropvolgende afgifte van histamine en andere ontstekingsmediatoren, blijft anno 2024 onbekend.
De aandoening kan worden onderverdeeld in twee hoofdtypen: primair (idiopathisch) en secundair. Primaire koude-urticaria heeft geen bekende oorzaak (idiopathisch), terwijl secundaire koude-urticaria kan worden toegeschreven aan een onderliggende hematologische (bloedaandoening) of infectieziekte. De meerderheid van de gevallen valt in de categorie van het idiopathische type, waarbij de oorzaak onbekend is.
Onderzoek en diagnose
De diagnose van koude-urticaria kan worden gesteld door gedurende 1 tot 5 minuten een ijsblokje op de huid van bijvoorbeeld de onderarm aan te brengen. Als je koude-urticaria hebt, zal er binnen enkele minuten een duidelijke rode, gezwollen uitslag ontstaan op het gebied dat is blootgesteld aan de koudestimulatietest. Daarnaast kunnen ook aanvullende tests zoals volledige bloedtellingen en metabolische tests worden uitgevoerd om eventuele gerelateerde ziekten te identificeren.
Behandeling van koude-urticaria
Als je last hebt van koude-urticaria, is het zaak om jezelf te beschermen tegen snelle lichaamstemperatuurdalingen. Zorg ervoor dat wateractiviteiten, zoals zwemmen en surfen, altijd onder toezicht plaatsvinden. Als je aanleg hebt voor anafylactische reacties, is het van kardinaal belang om een Epi-Pen® bij je te hebben. De EpiPen® is een automatische injectiespuit voor eenmalig gebruik, gevuld met adrenaline. Het wordt ingezet bij een anafylactische reactie, een acute en levensbedreigende allergische reactie.
Standaard antihistaminica in normale doses zijn vaak niet voldoende, maar hogere doses niet-sederende antihistaminica kunnen nuttig zijn, zoals cetirizine tot 40 mg per dag. Andere medicijnen die je arts kan overwegen zijn cyproheptadine, doxepine en ketotifen.
Er zijn mensen met koude-allergie die succesvol behandeld zijn met leukotrieenantagonisten, ciclosporine, systemische corticosteroïden, dapson, orale antibiotica en het synthetische hormoon danazol. Ook kan voorzichtige (!) desensibilisatie worden overwogen, waarbij je geleidelijk aan koudere omstandigheden wordt blootgesteld, bijvoorbeeld door regelmatig koude douches te nemen. Bespreek deze opties altijd eerst met je arts.
Prognose
Als je last hebt van koude-urticaria, is het goed om te weten dat deze aandoening meestal enkele jaren aanhoudt. Ongeveer 30% van de mensen meldt dat de symptomen binnen 5 tot 10 jaar vanzelf verdwijnen.
Veel mensen die met deze aandoening te maken hebben, passen hun levensstijl aan om opflakkeringen te voorkomen. Dus, als je te maken hebt met koude urticaria, onthoud dan dat er hoop is en dat veel mensen na verloop van tijd verbetering ervaren. Het aanpassen van je dagelijkse gewoonten kan helpen om de symptomen onder controle te houden.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over koude-urticaria, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
