Last Updated on 18 april 2023 by M.G. Sulman
Heb je last van een bultje, wondje of korstje op je oor of oorschelp? Mogelijk heb je last van chondrodermatitis nodularis helicis (CNH), ook wel ‘kussenduivel’ genoemd. Dit is een veel voorkomende, goedaardige, pijnlijke aandoening aan de oorschelp, waarbij een pijnlijk knobbeltje ontstaat op de buitenste rand van de oorschelp. Er is sprake van een ontsteking in het kraakbeen, een kraakbeenontsteking. Chondrodermatitis nodularis helicis treft vaker mannen van middelbare leeftijd of oudere mannen, maar vrouwen en mensen die jonger zijn kunnen het ook krijgen. Uit onderzoek blijkt dat grofweg driekwart van patiënten bestaat uit mannen. Bij vrouwen is de aandoening vaak gelokaliseerd op de binnenste rand van de oorschelp.
Wat is chondrodermatitis nodularis helicis?
Chondrodermatitis nodularis is een ontsteking van de huid van het oor. Deze benaming betekent letterlijk een ontsteking van zowel het kraakbeen (chondro-) als van de huid (-dermatitis) die een bult veroorzaakt (een knobbel, dus nodularis). Het komt vaak voor en is ongevaarlijk, maar kan bij aanraking gevoelig zijn. De belangrijkste oorzakelijk factor is druk op de huid van het oor, meestal door op één kant te slapen maar ook van koptelefoons, mobiele telefoons of gehoorapparaten. Andere factoren zijn schade door kou, de zon of een slechte bloedtoevoer naar het oor. Chondrodermatitis nodularis ontwikkelt zich meestal zonder duidelijke oorzaak. Het is op geen enkele manier verbonden met huidkanker.
Oorzaken van een kussenduivel
Men vermoedt dat een kussenduivel wordt veroorzaakt door chronische druk op het kraakbeen. Het pijnlijke knobbeltje zit vaak aan de kant waar je op slaapt. Het wordt vooral gezien bij mensen die op één kant slapen. Hierdoor kan de huid tussen het kraakbeen van de oorschelp en het kussen tijdens het slapen in de knel komen. Andere mogelijke oorzaken zijn actinische schade van de oorrand door zonneschade, vaak als gevolg van een buitenberoep waardoor het oor langdurig is blootgesteld aan de zon. Andere mogelijke oorzaken zijn koude, aangeboren afwijkingen van het oor met microvasculaire defecten waarbij het kraakbeen wordt aangetast door een verminderde plaatselijke bloedtoevoer.
Is het erfelijk?
Nee, CHS is (voor zover bekend) niet erfelijk of genetisch bepaald.
Wie treft het?
Mannen hebben vaker CNH. Mannen hebben een enigszins andere anatomie van de oorschelpen dan vrouwen, met een verminderde doorbloeding van de oorschelpen. Dit heeft tot gevolg dat herstel van de huid minder snel optreedt.
Symptomen van chondrodermatitis nodularis helicis
Bij chondrodermatitis nodularis helicis ontstaat er een drukpijnlijk knobbeltje of zwellinkje aan het oor, soms enigszins rood. Het kan voorkomen dat er een (zwerend) wondje met kleine korstjes en schilfering op zit.
Onderzoek en diagnose
Diagnose à vue
Vaak is in één oogopslag te zien wat er aan de hand is (diagnose à vue), maar bij twijfel kan er een huidbiopsie worden verricht aangezien het sterk kan lijken op een basaalcelcarcinoom, een vorm van huidkanker. Zo kan een patholoog een stukje weefsel onder de microscoop bekijken en beoordelen wat er aan de hand is.
Differentiële diagnose
CHN kan gelijkenis vertonen met de volgende huidziekten:
- basaalcelcarcinoom: de meest voorkomende vorm van huidkanker
- plaveiselcelcarcinoom: een kwaadaardige tumor die ontstaat uit cellen in de opperhuid
- keratoacanthoom: snel groeiende niet kwaadaardige bolvomige tumor met een krater
- actinische keratose: ruwe plekjes op de huid die ontstaan zijn door schade van zonlicht
- elastotische knobbeltjes van de oren: toename van elastisch weefsel in de huid
- cystische chondromalacie: aandoening aan de oorschelp
Geassocieerde aandoeningen
Eén onderzoek suggereerde een verband met immuungemedieerde vasculaire aantasting en necrobiotische collagene ziekte zoals granuloma annulare, een chronische goedaardige huidaandoening van onbekende oorsprong. vooral bij jongere patiënten.1Kuen-Spiegl M, Ratzinger G, Sepp N, et al; Chondrodermatitis nodularis chronica helicis – a conservative therapeutic approach by decompression. J Dtsch Dermatol Ges. 2011 Apr9(4):292-6. doi: 10.1111/j.1610-0387.2010.07572.x. Epub 2010 Nov 23.
Een ander onderzoek betreft een patiënt met systemische sclerose en primaire biliaire cirrose (syndroom van Reynold). Dergelijke patiënten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van huidmaligniteiten.2Sifuentes Giraldo WA, Gonzalez-Garcia C, de Las Heras Alonso E, et al; Chondrodermatitis nodularis chronica helicis in a patient with systemic sclerosis associated with primary biliary cirrhosis (Reynolds syndrome): A case report. Eur J Rheumatol. 2014 Dec1(4):161-163. doi: 10.5152/eurjrheumatol.2014.140048. Epub 2014 Dec 1.
Behandeling van chondrodermatitis nodularis helicis
Zelfzorg
Allereerst is het van belang dat je probeer beide oren evenredig te belasten en niet de hele nacht op één oor ligt. Gebruik een zacht hoofdkussen om op te slapen. Bescherm ook je oren tegen de kou en tegen de zon om (verdere) zonneschade te voorkomen. Een beginnende kussenduivel kun je voor het slapen afdekken met een (siliconen-)pleister om te voorkomen dat de aandoening zich doorzet.
Medische behandeling
De arts kan CNH behandelen door de laesie aan te stippen met vloeibare stikstof. Wanneer dat onvoldoende soelaas biedt, zal de de afwijking chirurgisch behandeld dienen te worden waarbij het aangetaste stuk kraakbeen onder lokale verdoving verwijderd wordt. Wanneer onvoldoende kraakbeen is verwijderd door de chirurg, kan aan de rand van het litteken na enige tijd recidief (herhaling) optreden.
Prognose
De prognose van chondrodermatitis nodularis chronica helicis is uitstekend, hoewel langdurige klachten vaak voorkomt. Spontane genezing is de uitzondering; remissies kunnen optreden, maar chondrodermatitis nodularis chronica helicis houdt gewoonlijk aan tenzij het adequaat wordt behandeld.
Video over CNH
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over CNH, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
