Wandelende nier: symptomen en behandeling zwerfnier

Last Updated on 19 maart 2024 by M.G. Sulman

Een abnormale beweeglijkheid van de nier wordt wandelende nier genoemd. Het staat ook bekend als zwerfnier of nefroptosis. De nier daalt hierbij meer dan 2 wervellichamen (of > 5 cm) af in de buikholte. Vooral (dunne) vrouwen worden erdoor getroffen. Een wandelende nier gaat meestal niet gepaard met klachten. Het kan achter ook leiden tot pijnklachten en slechte afvoer van urine. Behandeling is veelal niet nodig. Tenzij je veel last hebt van de zwerfnier. In de zeldzame gevallen waarin conservatieve therapie onvoldoende soelaas biedt, wordt de nier operatief gefixeerd (nefropexie).

Wat is een wandelende nier?

Een wandelende nier wordt gedefinieerd als de afdaling van één nier met ten minste 5 cm of de hoogte van twee wervellichamen in een rechtopstaande positie. Normaal gesproken zakken of stijgen de nieren bij het in- en uitademen. De mobiliteit of beweeglijkheid verschilt van persoon tot persoon.

Synoniemen

Het klinische beeld van de wandelende nier bestaat al sinds de 9e eeuw. De medische benaming is ‘nefroptose’ of ‘nefroptosis’. Deze wordt al sinds 1885 gebruikt, maar werd aanvankelijk gebruikt voor verschillende ziektebeelden. Een oudere en gedateerde medische benaming is ‘ren mobilis’. Andere benamingen voor een wandelende nier zijn zwevende nier of zwerfnier en hypermobiele nier.

vóórkomen

Een zwerfnier komt meestal voor bij mensen tussen de 18 en 45 jaar, waarbij vrouwen vaker worden getroffen dan mannen (geslachtsverhouding 10:1).

Meestal treft het de rechter nier, mogelijk doordat de rechter nierslagader langer is.

Een wandelende nier komt vaker voor direct na de bevalling (postpartumperiode). Waarschijnlijk vanwege de uitgerekte buikwand en de ontspannen buikwandspieren gedurende deze periode.

Slanke vrouwen worden vaker getroffen. Aangenomen wordt dat een vermindering van vetweefsel in het niervetkapsel (perirenaal vetweefsel) het ontstaan van een zwerfnier bevordert.

Een wandelende nier kan ook optreden als onderdeel van een aangeboren hypermobiliteitssyndroom (HMS). Dit betref een afwijking van het bindweefsel van de gewrichtsbanden en pezen.

Symptomen van een zwerfnier

De meeste mensen met een zwerfnier hebben in het geheel geen symptomen. Bij sommige personen treden de symptomen op bij het staan en worden ze vaak verlicht bij het liggen. Deze symptomen zijn onder meer:

• een scherpe pijn in de zij (flankpijn) die uitstraalt naar de lies (liespijn)
• misselijkheid en braken
• hoge bloeddruk
• een zwaar gevoel in de buik
• hematurie (bloed in de urine)
• proteïnurie (overmatig eiwit in de urine)
• terugkerende urineweginfecties

In grofweg 70 procent van de gevallen is de rechter nier getroffen. In 10 procent van de gevallen is alleen de linker nier getroffen. In 20 procent van de gevallen  zijn beide nieren ‘aan de wandel’.

Complicaties

Een wandelende nier is op zich niet gevaarlijk. Er kunnen echter complicaties optreden, waaronder:

• nierstenen
• nierinfectie of nierontsteking
• hoge bloeddruk
• gebrek aan bloed dat naar de nieren stroomt

Oorzaken van een zwerfnier

Anno 2024 wordt nog niet volledig begrepen wat een zwerfnier precies veroorzaakt. Men vermoedt dat het gedeeltelijk kan worden veroorzaakt door een gebeurtenis die de ligamenten verzwakt die de nier op zijn plaats houden. Het kan hierbij gaan om één of meer van de volgend egebeurtenissen:

• plotseling en fors gewichtsverlies
• zwangerschap en bevalling
• letsel aan de buik of wervelkolom
• frequente intensieve lichaamsbeweging

Risicofactoren

Vrouwen hebben aanzienlijk meer kans om een wandelende nier te krijgen dan mannen. Andere risicofactoren zijn onder meer:

• laag lichaamsgewicht
• terugkerende urineweginfecties of nierstenen
• hoge bloeddruk of hypertensie
• meer ruimte voor de nieren dan normaal

Onderzoek en diagnose

De arts informeert naar je klachten en doet lichamelijk onderzoek. Hij zal ook je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Ook kan bloedonderzoek en urineonderzoek worden gedaan. Een zwerfnier kan het beste worden gediagnosticeerd door beeldvormende onderzoek, namelijk CT-urografie. Er wordt een kleurstof aan de bloedbaan toegevoegd waardoor de nieren goed bekeken kunnen worden. De test moet worden gedaan wanneer je ligt en wanneer je staat. De afbeeldingen laten duidelijk zien dat de nier 5 centimeter of meer naar beneden zakt als je staat.

Behandeling van een wandelende nier

Vroeger

In het verleden werden pogingen ondernomen om de nier handmatig in zijn natuurlijke positie te duwen. Dit gebeurde terwijl je op je rug lag. Het werd uitgevoerd met behulp van externe druk, waarna je een korset kreeg. Daarnaast werden pogingen ondernomen om de buikspieren te versterken met oefeningen. Tevens werd een  calorierijk dieet aanbevolen om het niervet en het vetweefsel rond de nieren te vergroten. Gedurende langere tijd bedrust met opgeheven benen werd ook voorgeschreven. Rond 1880 werd een operatie ontwikkeld waarbij de nier in zijn natuurlijke positie aan de omringende structuren wordt gehecht. De medische benaming voor deze ingreep is ‘nefropexie’.

Nu

Tegenwoordig is de behandeling van een wandelende nier vaak conservatief met oefeningen om de buikspieren te versterken. Wanneer dit onvoldoende soelaas biedt, kan het nierkapsel door laparoscopische chirurgie aan de psoas-spier worden bevestigd. Deze spier ligt achter de buikspieren en wordt ook wel de lendenspier genoemd. Binnen 1 tot 5 jaar leidt laparoscopische chirurgie tot een verbetering van de symptomen bij meer dan 70% van de getroffenen.

Prognose

De meerderheid van de mensen met een wandelende nier heeft geen symptomen. In deze gevallen wordt geen behandeling aanbevolen.

Bij mensen met symptomen kan conservatieve behandeling uitkomst bieden. Soms is een operatie nodig om de klachten te verlichten.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een wandelende nier, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.