Last Updated on 2 november 2023 by M.G. Sulman

Melkzuurvergiftiging of lactaatacidose verwijst naar de opbouw van melkzuur (lactaat) in de bloedbaan. Melkzuur of lactaat is een bijproduct van anaerobe ademhaling en wordt normaal gesproken uit het bloed verwijderd door de lever, de nieren en de skeletspieren. Lactaatacidose treedt op wanneer de buffersystemen van het lichaam overbelast zijn. Melkzuur wordt geproduceerd wanneer de zuurstofniveaus laag worden in cellen in de delen van het lichaam waar het metabolisme plaatsvindt of als reactie op sympathische overactiviteit gerelateerd aan epinefrine-achtige stoffen of lichaamsbeweging.

*Melkzuurvergiftiging heeft vele oorzaken en kan vaak worden behandeld. Maar als het onbehandeld blijft, kan het levensbedreigend zijn. / Bron: Freepik*

Wat is melkzuurvergiftiging?

Melkzuurvergiftiging staat ook bekend als lactaatacidose. Dit is een ernstige toestand waarbij je bloed verzuurt door een ophoping van melkzuur in je lichaam. Melkzuur is een stof die ontstaat uit glucose in omstandigheden met weinig of geen zuurstof. Het wordt geproduceerd tijdens intense lichamelijke inspanning, zoals sporten of zware lichamelijke arbeid. Overtollig melkzuur wordt normaliter afgevoerd via de lever. Bij bepaalde ziekten of onder specifieke omstandigheden kan de melkzuurproductie nochtans ontsporen, hetgeen leidt tot melkzuurvergiftiging.

Synoniemen

Melkzuurvergiftiging wordt ook wel aangeduid als melkzuuracidose of lactaatacidose

Twee soorten lactaatacidose

Er worden twee soorten lactaatacidose onderscheiden, Type A en Type B:

Type A lactaatacidose

Type A lactaatacidose wordt veroorzaakt door een verminderde bloedstroom in het weefsel, genaamd hypoperfusie. Hypoperfusie kan worden veroorzaakt door hypovolemie (een verlaagd bloedvolume), hartfalen, sepsis (de verspreiding van infectie naar de bloedbaan) of hartstilstand (wanneer het hart stopt met kloppen en geen bloed meer rondpompt).

Type B lactaatacidose

Type B lactaatacidose wordt veroorzaakt door een verminderde celfunctie en een verminderde bloedstroom die beperkt is tot bepaalde weefselgebieden.

Symptomen van melzuurvergiftiging

Symptomen van melkzuurvergiftiging kunnen zijn:

Spierzwakte of vermoeidheid
Misselijkheid of braken
Verwardheid of desoriëntatie
Buikpijn
Snelle ademhaling
Versnelde hartslag
Koude, klamme huid
Duizeligheid of flauwvallen
Onregelmatige hartslag
Diepe, snelle ademhaling: een abnormaal (pathologisch) ademhalingspatroon, gekenmerkt door zeer diep, snakkend ademen (Kussmaul-ademhaling)

Let op dat deze symptomen niet specifiek zijn voor melkzuurvergiftiging. Ze kunnen ook bij andere aandoeningen voorkomen.

Oorzaken van melkzuurvergiftiging

Er zijn verschillende oorzaken van melkzuurvergiftiging, waaronder¹:

Genetische aandoeningen

Biotinidasedeficiëntie, meervoudige carboxylasedeficiëntie of niet-genetische deficiënties van biotine
Diabetes mellitus en doofheid, ook bekend als het syndroom van Maternally Inherited Diabetes and Deafness (MIDD)
Fructose-1,6-bisfosfatasedeficiëntie
Glucose-6-fosfatasedeficiëntie
GRACILE-syndroom, een ernstige genetische aandoening die reeds vóór de geboorte begint
MELAS (mitochondriële encefalomyopathie en lactaat- acidose ‘stroke like episodes’)
Pyruvaat dehydrogenase complex deficiëntie
Pyruvaatcarboxylase (PC)-deficiëntie
Syndroom van Leigh – ziekte van Leigh

Medicijnen

Linezolid
Vergiftiging met paracetamol (paracetamolvergiftiging)
Metformine
Isoniazid-toxiciteit
Propofol
Epinefrine
Propyleenglycol (D-lactaatacidose)
Nucleoside reverse-transcriptase remmers: Abacavir/dolutegravir/lamivudine
Emtricitabine/tenofovir
Kaliumcyanide (cyanidevergiftiging)
Fialuridine

Andere oorzaken

Zware lichamelijke inpsanning of sporten.
Thiaminedeficiëntie of vitamine B1-tekort (vooral tijdens TPV, waarbij voeding niet via de darm wordt gegeven, maar via een infuuspomp met een dun slangetje rechtstreeks in je bloedbaan)
Belemmerde zuurstofafgifte aan cellen in weefsels (bijv. door verminderde bloedstroom)
Bloeding
Polymyositis
Ethanoltoxiciteit
Sepsis
Shock
Gevorderde leverziekte
Diabetische ketoacidose
Overmatige lichaamsbeweging (overtraining)
Regionale hypoperfusie (bijvoorbeeld darmischemie of ernstige cellulitis)
Kankers zoals non-Hodgkin-lymfoom en Burkitt-lymfoom, een zeer zeldzame vorm van non-hodgkin lymfoom
Feochromocytoom
Tumorlysissyndroom
D-lactaatacidose als gevolg van de productie van intestinale bacteriële flora bij het korte darm syndroom

Alcoholgebruik kan ook bijdragen aan melkzuurvergiftiging. Wanneer alcohol in het lichaam wordt afgebroken, wordt het omgezet in acetaat, een stof die verder wordt gemetaboliseerd om energie te produceren. Echter, bij overmatig alcoholgebruik kan de afbraak van acetaat worden verstoord, waardoor het proces wordt omgeleid naar de productie van melkzuur. Dit kan leiden tot een ophoping van melkzuur in het bloed, wat resulteert in melkzuurvergiftiging.

Onderzoek en diagnose

Melkzuurvergiftiging wordt gediagnosticeerd door middel van een bloedtest. Je dient nuchter te verschijnen voor het bloedprikken. Dat betekent dat je de avond daarvoor vanaf 22.00 uur niets meer mag eten en drinken. Ook kun je de instructie krijgen om je activiteitsniveau te verlagen in de uren voorafgaand aan de test.

Behandeling van lactaatacidose

De meest effectieve manier om melkzuurvergiftiging te behandelen, is door de oorzaak ervan aan te pakken. Om die reden variëren de behandelingen.

Melkzuuracidose is soms een teken van een medisch noodgeval. Dergelijke gevallen vereisen behandeling van symptomen, ongeacht de oorzaak. Het verhogen van zuurstof naar de weefsels en het toedienen van intraveneuze vloeistoffen worden vaak gebruikt om het melkzuurgehalte te verlagen.

Prognose

Afhankelijk van de oorzaak leiden behandelingen voor melkzuurvergiftiging vaak tot volledig herstel, vooral als de behandeling snel wordt gegeven. Soms kan nierfalen of ademhalingsfalen het gevolg zijn. Onbehandeld kan melkzuurvergfitiging dodelijk zijn.

Preventie

Om melkzuurvergiftiging te voorkomen, kun je de volgende maatregelen nemen:

Zorg voor voldoende hydratatie tijdens lichamelijke inspanning.
Bouw de intensiteit en duur van lichamelijke activiteiten geleidelijk op.
Luister naar je lichaam en neem rust bij tekenen van overbelasting.
Gebruik correcte ademhalingstechnieken tijdens intensieve oefeningen.
Vermijd het overmatig gebruik van bepaalde medicijnen of supplementen.
Raadpleeg je huisarts of behandelend arts voor specifieke richtlijnen als je een onderliggende aandoening hebt.
Eet gezond en gevarieerd om voldoende energie en voedingsstoffen binnen te krijgen.
Train indien mogelijk onder begeleiding van een professionele trainer.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over melkzuurvergiftiging, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.

Melkzuurvergiftiging: symptomen, oorzaak en behandeling