Koortslip: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 1 augustus 2023 by M.G. Sulman

De medische benaming van een koortslip is ‘herpes labialis’. Een koortslip is een vaak terugkerende virusinfectie van huid en slijmvliezen, vooral van de lippen e/of de huid daaromheen. Het wordt veroorzaakt door het herpessimplexvirus type 1 (HSV-1). Meer dan de helft van de bevolking is drager van dit virus, toch krijgt slechts een kwart van de besmette mensen bij tijd en wijle een koortslip. De een wat vaker dan de ander en sommigen slechts zeer zelden. Een koortslip wordt gekenmerkt door blaasjes, later korstjes. Dit gaat gepaard met klachten als een branderig gevoel en jeuk. Een koortslip is een onschuldige, maar wel hinderlijke aandoening die in 7 tot 10 dagen vanzelf verdwijnt.

Wat is een koortslip?

Een koortslip, ook wel koortsblaasjes genoemd, is een veelvoorkomende virale infectie. Het zijn kleine, met vocht gevulde blaasjes op en rond je lippen. Nadat de blaasjes kapot zijn gegaan, drogen ze in en vormt er zich een korstje dat enkele dagen kan aanhouden. Koortsblaasjes genezen meestal binnen twee tot drie weken zonder een litteken achter te laten.

Bijna iedereen loopt risico op een koortslip. De meeste volwassenen dragen het virus dat koortsblaasjes veroorzaakt, zelfs als ze nooit symptomen hebben gehad. Grofweg 50 tot 70% zou drager zijn van het virus.

Over het algemeen slaat een koortslip toe als je immuunsysteem verzwakt is. In tijden van stress of een ongezonde leefstijl, zal je immuunsysteem verzwakken en kan het virus toeslaan.

Oorzaak van een koortslip

Een koortslip wordt meestal veroorzaakt door herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) en minder vaak door herpes simplex-virus type 2 (HSV-2). Beide virussen kunnen je mond of geslachtsdelen treffen en kunnen worden verspreid via orale seks en zoenen. Het vocht in de blaasjes is het meest besmettelijk. Indien de blaasjes zijn opgedroogd, is het grootste besmettingsgevaar gelukkig geweken.

Verloop

De eerste infectie met het virus gebeurt meestal onopgemerkt ergens in de kindertijd, tussen de leeftijd van vijf en zes jaar. Tussen de infectie en de eerste koortslip kan jaren zitten. Als je eenmaal besmet bent met de boosdoener, blijft het herpesvirus levenslang in het lichaam in een soort slaaptoestand, ondanks de gevormde antilichamen, zelfs als ongeveer tweederde van de geïnfecteerde personen nooit een koortslip zal krijgen.

Besmettelijk

Een koortslip is besmettelijk. Het vocht in de blaasjes bevat veel van het virus, maar als de blaasjes zijn ingedroogd ben je niet langer besmettelijk. Baby’s en jonge kinderen kunnen behoorlijk ziek kunnen worden van een herpesinfectie. Het virus bevindt zich slapend in de zenuwknopen van de huid. Het virus kan worden gereactiveerd door uitlokkende factoren, zoals:

• stress
• ziekte
• blootstelling aan (fel) zonlicht (de huid wordt daardoor kwetsbaarder)
• UV-straling schraal weer streng vriesweer
• een verminderde weerstand (bijvoorbeeld bij koorts en ziekte)
• menstruatie

Een koortslip verschijnt telkens op dezelfde plaats. Dit komt doordat het virus zich ophoudt in dezelfde zenuw en zich niet verplaatst.

Symptomen van een koortslip

De eerste besmetting kan symptoomloos verlopen. Je kunt evenwel ook last krijgen van allerlei klachten, zoals:

• koorts
• opgezette klieren in de hals en onder de kaak
• pijnlijke blaren en zweertjes op de lippen, het tandvlees en binnenkant van de wangen

Na ongeveer een week treedt spontane genezing op. Het virus trekt zich terug en verbergt zich in de zenuwknopen in het gezicht, waar het levenslang latent aanwezig blijft. Op een later moment kan het weer via een zenuwtak de kop opsteken en opnieuw de huid infecteren. Een tweede of latere infectie verlopen meestal minder hevig. Je krijgt dan eerst last van branderige pijn op de lip, waarna een rood plekje ontstaat. Daarop verschijnen blaasjes welke gevuld zijn met helder vocht. Deze drogen n tot een korstje en na ongeveer 7 tot 10 dagen zijn de klachten verdwenen.

Complicaties

Herpes simplex-infecties zijn over het algemeen niet gevaarlijk. In zeer zeldzame gevallen kunnen echter de volgende complicaties optreden:

• Herpes labialis kan zich uitbreiden naar de inwendige organen en leiden tot longontsteking.
• Koortsblaasjes kunnen het hoornvlies infecteren, beschadigen en leiden tot verminderd gezichtsvermogen (herpes corneae, herpes simplex keratitis).
• De herpes simplex 1-virussen kunnen een aandoening van de aangezichtszenuwen veroorzaken, wat leidt tot een (meestal tijdelijke) aangezichtsverlamming.
• Herpes simplex-virussen kunnen ook een potentieel levensbedreigende ontsteking van de hersenvliezen (hersenvliesontsteking of meningitis) en ontsteking van de hersenen (herpes simplex-encefalitis of hersenontsteking) veroorzaken.
• Vooral bij kinderen met een eerder beschadigde huid, bijvoorbeeld door eczeem, kunnen de herpesblaren zich zeer sterk verspreiden (eczema herpeticatum, één van de meest gevreesde complicaties van atopisch eczeem), wat kan verergeren tot herpes sepsis en herpes simplex encefalitis.
• Slecht genezende huid- en slijmvliesontstekingen veroorzaakt door herpesinfecties kunnen leiden tot weefselsterfte.
• Bacteriën kunnen zich nestelen in de herpeszweren en een bacteriële superinfectie veroorzaken.

Huisarts raadplegen

Raadpleeg in de volgende gevallen je huisarts:

• bij meer dan zes koortslipuitbraken per jaar
• de lipblaasjes zetten abnormaal uit
• de blaasjes verspreiden zich naar de ogen
• de koortslip gaat gepaard met koorts en algehele malaise

Raadpleeg bij twijfel altijd je huisarts.

Behandeling van een koortslip

Goede hygiene en niet krabben of pulken

Je kunt weinig aan een koortslip doen als je er eenmaal één hebt. Wel moet je zorgen voor een goede hygiëne, door bijvoorbeeld na aanraking van de koortslip je handen te wassen. Krab verder niet te veel aan de laesie en ga niet zoenen en vermijdt oraal seksueel contact. Het virus is besmettelijk bij direct contact. Het virus is vooral veelvuldig aanwezig in koortsblaasjes. Je moet weten dat het virus zich gemakkelijk via de vingers kan verspreiden naar nieuwe plekken, zoals de ogen of de geslachtsdelen.

Lippen goed beschermen

Je kunt verder maatregelen nemen om een koortslip te voorkomen, zoals voorkomen dat je lippen bij vorst, schraal weer en felle zon uitdrogen. Dit kun je doen door ze te beschermen met vaseline of een lippenbalsem (met bijvoorbeeld een zonnefilter in de zomer).

Andere zelfzorgmaatregelen

Verder is het zo dat een goede lichamelijke conditie, het vermijden van stress en gevarieerde, gezonde voeding een gunstig effect hebben op het voorkomen van een koortslip.

Aanstipvloeistof, crème, gel of olie

Er zijn middelen verkrijgbaar die de genezingsduur van een koortslip behoorlijk kunnen bekorten, mits je ermee begint zodra de tinteling en roodheid opkomt, welke aan een koortslip voorafgaat. Het gaat om aanstipvloeistof, crème, gel of olie, met als werkzaam bestanddeel zinkoxide of zinksulfaat. Ook kun je je toevlucht nemen tot antivirusmiddelen zoals aciclovir en penciclovir (om in te nemen). Aciclovir remt de groei van bepaalde soorten virussen. Penciclovir is ook een antiviraal middel.

Prognose

Er is geen remedie voor een koortslip, maar behandeling kan helpen bij het in toom houden van een uitbraak. Antivirale pillen of crèmes kunnen de blaasjes sneller helpen genezen. En ze kunnen de frequentie, duur en ernst van toekomstige uitbraken verminderen.

Preventie

Gezonde leefstijl

Door je immuunsysteem een boost te geven, kun je je wapenen tegen verdere uitbraken. Je kunt je immuunsysteem versterken door een gezonde levensstijl met gezonde en gevarieerde voeding, geen of weinig alcohol en niet roken. Voldoende slaap en voldoende beweging, zijn ook ontzettend belangrijk. Stress kun je te lijf met ontspanningsoefeningen en (voor christenen) door te bidden en de Bijbel te lezen.

Bescherm jezelf tegen de zon

Ultraviolette (UV-) stralen kunnen uw huid beschadigen en een (terugkerende) koortslip veroorzaken. Het helpt ook om UV-straling te vermijden door in de schaduw te blijven en zonnebrandcrème en een zonnehoed te gebruiken.

Het virus niet verspreiden

Tijdens de uitbraak moet je ervoor waken om de infectie niet te verspreiden naar andere delen van het lichaam, zoals de ogen of geslachtsdelen. Dit houdt in dat je de koortsblaasjes niet met je vingers aanraakt, omdat de vloeistof zeer besmettelijk is. Als het niet kan worden vermeden, bijvoorbeeld bij het aanbrengen van zalven en crèmes, dien je je handen onmiddellijk en grondig daarna te wassen. Dus met water en zeep. Maar het is aan te raden om altijd wattenstaafjes te gebruiken om het product aan te brengen.

Even niet zoenen

Om niemand anders in acute fasen van herpes te besmetten, is het raadzaam om af te zien van zoenen en orale seks. Bovendien moet je gene eetgerei en tandenborstels en dergelijk delen met anderen.

Besmetting van kinderen voorkomen

Kijk uit met zuigelingen en jonge kinderen. Dit betekent niet in de buurt van de kinderhuid komen met de zeer besmettelijke lipblaasjes en herhaaldelijk je handen grondig wassen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een koortslip, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.